Ka Sngi Khristmas “Ha Shnong u David la kha ïa u Nongpynim jong phi. Lk. 2:11”

Manla u snem tang shu poi u nai Nohprah (December) la ki long ki Khristmas ne ki bym long Khristan la ïohsngew ba ki briew ki ïakren satang shaphang ka sngi Khristmas, ka sngi ha kaba la kha ïa u Jisu Khrist mynba la ar hajar snem mynshuwa.
U Blei u la ieit katta katta ïa ka Pyrthei haduh ba u la phah ïa la u khun ba marwei ban wan long briew sha kane ka pyrthei (Io:3:16). U Blei u la jied ïa ka Maria ban long ka kmie jong u Jisu, hadien ba u Angel Gabriel ula paw ha ka bad da ka jingkohnguh jong ka ïa ka ktien jong u Angel ka la pun bad kha ïa u Khun ïa uba la ai kyrteng ‘Jisu’ ïa u. Ki sla kot History jong ka Bible ki ïathuh ba ïa U Jisu la kha ha kawei ka sem jingri ha shnong rit Bethlehem. Na ka bynta kiba ngeit ha U Jisu ba u long U Blei bad U Nongpynim jong ki, ka sngi Khristmas ka long ka sngi ka jingkmen bad ka sngi ha kaba ki pynbna pyrthei ïa ka khubor ba bha ba la kha ïa U Nongpynim, ba la pyllait ïa ki na ki pap rai-bi kaba la leh da u Adam bad ka Im mynba dang lung ka pyrthei haba ki leh bymkohnguh ïa ka ktien ka jong U Blei (Genesis).
Ka sngi Khristmas ka long ka sngi ha kaba ki briew ki pynpaw ïa ka jingsuk ka jingkmen bad ka jingieid iwei ïa iwei pat lyngba ki jingthoh shithi, ki Khristmas Cards bad kiwei de ki rukom thoh shithi Khublei Khristmas (Christmas Greeting). Ka aiom ha kaba la kha ïa U Jisu. ïa ki bym pat long Khristan haba ki ïoh sngew shaphang ka kyrteng Jisu kala nang pynpuson ïa ki. Uei sha U ne U Jisu? Haba da ki spah klur ngut ki briew ki burom bad mane artad ïa U?. U Jisu U long ka History bad katkum ka History ki briew ki tip bha ba U Jisu u dei uei bad ban tip khambha shaphang jong U la hap pyrkhat bun bun sien naba u don ar tylli ki History ne ki Khanatang kiba kren shaphang jong U. Kawei ka History ka kren shaphang U Jisu kum u briew ïa uba la khan a ka briew ha ka dur briew bad u long u briew kumba long kiwei pat ki para briew. Kawei pat ka History ka kren bad u long u Blei uba la wan longbriew ha ka dur briew kaba la pynurlong ïa ka jingthoh kaba ong, “Kawei ka Thei Sotti kan sa pun bad kan sa kha ïa u khum kan sa khot kyrteng ïa u ‘Immanuel’ kaba mut u ‘Lei-briew. (Issaiah 7:10-16). Shuh shuh ka jingkha ïa u Jisu ka pynurlong sa kawei ka jingthoh kaba ong, “La kha ïa u Khyllung na ka bynta jong ngi bad la ai hangi ïa u khun” (Issaiah 9:6).
Kum U Blei u lah ban pynim ïa u briew khlem da donkam ban wan long briew. Ka la biang tang shi kyntien Ko briew to lait im U Khun bynriew u la laitim. U Briew u la ban kylli ïalade haba u Blei u don kat kane ka bor balei pat kein ba u dei ban phah ïa la u Khun Jisu ban wan long briew sha kane ka pyrthei:? Ban tip shaphang ka saiñdur ka jong U Blei ka long kaba eh bad kaba ym lah ban shemphang. Ki nongtih ki ong “ïa ka um katba nangtih ka nang kylla wah bah”. Kumta ban tih shaphang ka jingwan long briew U Jisu katba nangtih ka nang kylla wah bah. La katta ruh briew ha ka jingïohi byrngut byrnget jong u, u ngeit ba ka jingwan long briew jong U Jisu ka long ba U Blei u kwah ba ki briew kin pdiang ïa U kum U Blei bad Nongpynim jong ki khlem da pynbor.
Na ka bynta kito ki bym ngeit ba u Jisu u long u Blei, u nongpynim bad u ksiang jong ki, ka sngi Khristmas lane ka sngi kha jong u kam don jingmut eiei. La katta ruh ka ïarap ïa ki ban pyrkhat ba shisien ba la poi ka por Khristmas u snem uba dap da ka jingkmen jingsuk lane uba dap da ka jingsngewsih sngewdiaw bad jam sha uwei pat u snem ba thymmai u snem ha uba ki khmieh lynti ba un kham bha ban ïa u snem barim. Wat lada kim ngeit ba u Jisu u dei u khum jong u Blei uba la wan long briew sha kane ka pyrthei ban pynim ïa ki briew, la katta ruh ki ïakmen lang ki ïa sngewbha lang ha ka aiom Khristmas da kaba ñiew burom ba u Jisu udei u Prophet bad u nonghikai uba khraw tam uba la kha sha kane ka pyrthei.
Ka aiom Khristmas ka dei ruh ka aiom kaba kmen ha kaba ki briew ki sngewtynnad ha ka rwai ka siaw, ka put ka tem bad ka shad ka kmen kum ka shad Carol bad kiwei de ki rukom leh kmen. Lah ruh ban ïohi kum ha kane ka por don ki briew namar ba ki kmen ka ïalam sha duh u pud ka buaid ka tanglang, kaba ha ka jingshisha ka aiom Khristmas ka long ka aiom Khristmas ka long ka aiom ban mane Blei bad pdiang ïa u Jisu ha la ka dohnud ym ka aiom ha ka buaid ka tanglang.
ïa ka jingrakhe Khristmas ym da paw shai ym da paw shai ha ka jingthoh jingtar naduh ka snem aiu ba la rakhe ïa ka hapoh ka Balang Khristan, hynrei kumba paw na ki katto katne ki nongthoh bad na ka kot (The Great Catholic Festival) la ong ba ka jingrakhe Khristmas ka la sdang malu mala ha kaba sdang jong ka snem 386 bad 388 ha ka nongbah Antioch da u lyngdoh sohblei u John Chrysostom la katta ruh ïa ka jingrakhe Khristmas kum ba long mynta ka la sdang na ka snem 1223, ha kaba u Francis Assisi, ula pynlong ïa ka Knia Mass shiteng synïa(A Mid Night Mass) ha ri Italy.Ka sngi Khristmas ba mynta ka snem 2023, ka long ka jingrakhe Khristmas kaba kyrpang namar ka jingdap 800 snem ka jingrakhe ïa ka Shongoid Khristmas, ka Shongoid ha kaba la kha ïa U Jisu.
Ka Balang Khristan ka la wan sha kine ki lum ba kyntang ki Blei (lum Khasi Jaiñtia) kam pat da slem eh. Ka jingrakhe Khristmas nyngkong ha kine ki lum la rakhe ha ka snem 1844 ha Cherrapunji da ki Welsh Methodist Calvinist Missionary. La nangpynkhraw shuh shuh ïa kane ka jingrakhe Khristmas da ka jingwanpoi ka Balang Catholic ha ka snem 1890 bad kiwei de ki kynhun Balang Khristan.
ïa ki Khristan ki tip ba ka jingrakhe Khristmas ka dei ka jingrakhe kynmaw sngi kha ïa ka jingwan long briew jong u Jisu, kumta la ngeit ba ki Khristan lyngba kane ka jingrakhe Khristmas kin pynleit jingmut ha kiei kiei kiba bha da kaba pynthymmai bad pynïasoh ïalade bad u Jisu da ka jingdon akor da ka jingdon burom ym da ki nuksa kba sniew khnang ba ka sngi Khristmas kan long da shisha kaba suk kaba kmen ha la marwei shimet, ha la ïing ha la sem, ha Balang bad ha ka imlang ka sahlang.