Kane ka la hakhmut bad satang khyndiat bnai ka la wan sha ki paidbah bad mynta ha kane ka Elekshon la ïohsngew ba ka la don ka jingïatheh pisa kaba jur ha kiba bun ki constituency. Hato ka dei mo ka jingshisha kumba ong ki ong ba ka por elekshon ka dei ka por bamsap jong ki bieit?
Ha ka imlang sahlang ki don lai tylli ki mat kiba kongsan eh kata, ka imlang sahlang (Social) ka ioh ka kot (Economics) bad ka synshar khadar Politics). Ha kaba nyngkong u khun bynriew um pat donkam ïa kata ka synshar khadar, hynrei namar jong ka jingïaid shaphrang jong ka jingbun briew la donkam ban don ïa ka synshar ka khadar ne ka Politics kumba long ha kine ki sngi kiba mynta. Nyngkong eh ki briew kim donkam wat ïa ka pisa hynrei ki shu ïa kylliang ïa ki jingbam bad kiwei pat ki tiar ba ki donkam (Bartar). Hynrei katba nangmih ka por la donkam ban don ïa kata ka bynta ne ka medium kaba lah ban long lang ka nongkylliang ïa baroh bad kata ka dei ka pisa. Namar kata ha kine ki sngi ngi donkam ban don ïa ka bor treikam bad ïa kane la peit da kata ka bor synshar ne ka Politics. Ki paidbah ha kine ki sngi kim dei ban sngewthuh bakla ba ka Politics ka dei ka pisa. Hynrei ym lah ban len ba ka pisa ka dei pynban ka POLITIK. Haba baroh ki kwah bor kumno keiñ ki dang lait pat na kata ka bamsap?
Yn nai da ïakren eh ïa kata ka bamsap hapoh ka ri India, hynrei hangne ha ka jylla Meghalaya ruh bun ki paidbah ki la ïakylla bam sap lut. Ka jingbamsap ka la kiew haduh ki riew madan ne “grassroot”. Ki paidbah ki sngew ba ka long ka kam kaba shitom ïa ki ban ïashimbynta ha ka jingjied ïa ki nongmihkhmat jong ki, hynrei ynda ha ba la pynbamsap ïa ki da ki nongmihkhmat kiba theh da ka pisa puk puk, ki paidbah khamtam ha ki thaiñ nongkyndong ki peit khmat khliaw lano ba kata ka por election kan wan biang khnang ba kin ïoh bynta ha ka kam bamsap. Hato lah mo ban ïoh pat ïa ki nongmihkhmat kiba khuid ba suba haba ki paidbah hi kim sngewthuh ïa kata. Lah ban pynkynmaw ïa ka jingïakhih pyrshah bamsap jong u Anna kaba la saphriang ha baroh kawei ka ri India, hato kane kan kut noh tang katto. Kane ka jingïakhih bamsap ka dei ban long ka jingïakhih kaba jur bha khamtam leh ha la por shuwa jong ka Election bad ha ka por Election khnang baki paidbah kin sngewthuh kaei kata ka bamsap.
Ka Politik, la ong ba “ka dei ka bor ban pynlong ïa kiwei ban leh ïa kaei kaba kita kiba don ha ka bor ki donkam”. Ym lah ban len ba ka politik ka dei shisha ka bor bad kumjuh ruh ka pisa ka dei shisha ka politik, da ka pisa la pynlong ïa ki paidbah ban jied ïa ki nongmihkhmat jong ki, ka bor jong ka pisa ki nongmihkhmat kiba don ïa ka ki shah jied bad ïoh ban bat ïa ka shuki jong ka bor. Ka long kaba sngewsih bad kaba ktah haduh katta Ki kyrdong MLA/MDC ha kane ka Election ba la dep ki la Investment ne theh baiseng la shyrkhei bha da ka bor jong ka pisa. Ki heh saipan ki la pynkylla long Business ne mar khaiï ia ka Election. Naduh ka Election MLA, MDC bad ha ka Elction MP ruh la ïohi ïa ka jingtreikam borbah jong ka tyngka.
Lada don ka tyngka wat kito kiba ym don jingshemphang ei ei shaphang ka shynshar khadar ruh kim salia ban mih ban ai aireng. Hooid baroh kim lah ban lait na ka pisa hynrei ym pat haduh u pud ban pynlong kam Khaï ne Business ïa ka kam shynshar khadar. Ka jingtheh pisa jong ki heh saipan na ka bynta ban jop ha ka Election ka long beit ba kin kurup ïa ka bor synshar bad hadien hane ynda la wan ha ka bor synshar sa shna ki aiñ kiba lai phew jait ban pynmih ne khyllie ïa ka jingduh baroh. Hato lada kano kan dang ïai bteng lah mo ban ïaleh pyrshah ïa ka jingbamsap?
Namar kata ban wanrah ïa ka jingïakhun pyrshah bamsap kaba jop donkam ban pynsngewthuh ïa ki paidbah ban tip kaei ka bamsap.Ka jingbamsap ka wanrah ïa ka jingdkoh jong ka jingïaid beit jong ka synshar khadar namar ba ki nongmihkhmat kiba bamsap ki hap ban khyllie jinglut ia baroh ka pisa pisa kaba ki la pynlut ha ka por election. Ngi ïohi ïa ka jingkiew dor jong ka bam ka dih hapoh ka ri bad khamtam ha ka jylla jong ngi kane ka dei ka jingmih na ka jingbamsap kaba ki paidbah ki ïadonbynta lang.
Ka jingkangar ïa ka bor pisa ka pynlong ïa ki briew ban long kiba bamsap bad ban ïaleh katba lah tang kumno ban kamai da ka lynti kaba kynriang. Ka jingbamsap ka nang pynkhlaiñ shuh shuh ia ka jingduk bad wanrah ïa ka jingsahdien. Ka jingbamsap ka kyntiew tang ïa ki katto katne ki riew ioh kabu katba ki paidbah pat kiba duk ba rangli ki nangïai im shitom bad nang bteng ban im ha ka jingduk bad ka jingjynjar. Katba ka jingbamsap ka dang don hapoh ka ri bad ka jylla jong ngi ka long kaba eh ban ïohi ïa ka jingroi jong ki kam pynroi ha ki thaiñ bad ki shnong jong ngi. Ka jingrat dyngkhong ïa ka bamsap ka ha ki kti jong iwei pa iwei i nongshnong shnong bad ka jinglait na ka jingbamsap kan lah ban kyntiew pat ïa ka imlang ka sahlang bad khamtam ia ka dong bad ka thaiñ hi baroh kawei.
