Ka Khanduli-Psiar ki don ha Meghalaya, ka Assam ka dei ban pynphai ïa ka Block-I: MM Thaïang

Shillong, Naitung, 27: “Ban ïakren (pynbeit pud) ïa ka Khanduli bad ka Psiar kam don jingmut namarba kine ki dang hap hapoh Meghalaya. Dei ban ïakren ïa kiba don shabar u pud. Ka jingdawa jong ngi ka long ba ka Sorkar Assam ka dei ban pynphai noh ïa ka Block-I,” ong u Bah MM Thaïang uwei na ki nongïalam jong ka thaiñ Block-I.
Dang shen ki Regional Committee ba la thaw da ka Sorkar Meghalaya bad Assam ki la ïakren ban ïapynbeit ïa ka jingïakajia pud ïa ka thaiñ Block-I kaba don haduh 36 tylli ki shnong ba la buhai shnong da ki Khas-Pnar bad ka Psiar-Khanduli ha kane ka wat kaba ar.
Ki dkhot jong ki Regional Committee ki la rai ruh ban leit sorjamin ïa ka Khanduli bad Psiar ha ki sngi ban sa wan bad hadien kata yn sa ïakren ïa ka Block-I.
Ha ka jingïakren bad ki lad pathai khubor ha ka sngi Balang, u Bah MM Thaïang ula ong, “ka khanduli ka dei kaba don hapoh u pud u sam jong ka Jaiñtia Hills, baroh ki jingmyntoi ngi ïoh na Meghalaya, ka elekshon, u nongmihkhmat ruh na Meghlaaya. Ka Psiar ruh kumjuh hi.”
“Ngi la phah da ka jingthoh ym tang sha ka Sorkar Meghalaya bad sha ka Sorkar Assam hynrei wat sha ka Sorkar India. Ka Sorkar India ka tip bha ïa kane ka kam bad ka la bthah ïa ka Sorkar Meghalaya bad ka Sorkar Assam ban ïapynbeit,” la ïathuh u Bah Thaïang.
Haba kylli, Bah Thaïang u la ong, “ka Block-I kaba don 36 tylli ki shnong. Ha ka jingshisha kam pat dei ka bynta jong ka Karbi-Anglong. Ka Labang-Nongphyllut ka dei kawei na ki Dolloiship bad ka dei ka ri jong ki 12-Dolloi kaba hap hapoh u Syiem Jaiñtiapur bad ka dei hok jong ka rilum Jaiñtia.”
“Kane ka ishu ka dang im haduh mynta namarba ka la ïaid ka jingïakren ha ka kyrdan jong ki Myntri Rangbah (ka Jylla Meghalaya bad Assam),” u la ong.
“Ngi la ïaishah baroh katta ki snem, ngi dei ki nongshong shnong kiba bat aiñ. Ngi la shah lehbeiñ lah biang bad ngim shym la pynphai ïa ki da kaba sniew. Ngi shahniah ba dei ban pynphai ïa ka Labang-Nongphyllut sha rilum Jaiñtia ngi kyrmen lyngba ka Sorkar bad ngi shahniah ïa ki Sorkar. Lada kam long kumba ngi kwah ka shong ha ki paidbah ka thaiñ kumno ban leh,” la bynrap u Bah Thaïang.
Haba batai bniah shaphang ka Block-1, u Bah Thaïang u la ong, “ka Sorkar Phareng ha ka por ba la pynïasoh sha ka East India Company ha ki snem 1834-35 ïa ka Elaka Labang-Nongphyllut ym shym la pynïakhlad na rilum Jaiñtia namarba ka Sorkar Phareng ka ïohi ba ki Khasi-Pnar ki dei kiba shim jait na ka Kynthei. Ka riti ka dustur, ka lehniam leh rukom bad ka bam ka dih ka longbeit katkum ka ri ki 12-Dolloi,” ong u Bah Thaïang.
U la ïathuh hadien ba ka ri India ka la ïoh ïa ka jinglaitluid, ka Sorkar Assam na ka bynta ka jingbit jingbiang jong ka jingsynshar ka la pynbun ïa ki district ban kham suk ka jingsynshar. Ha ka jingai District ïa ka Mikir bad ïa ka North Cachar Hills ha u snem 1951, la shim noh shibynta na rilum Jaiñtia bad ngi don ïa ki kot ki sla kiba pynshisha ba shi bynta na ka lai bynta ka jingheh jong ka ri 12-Dolloi ka la leit noh sha ka jingai District ïa ka Karbi Anglong.
“Ha kato ka por, ki paidbah kiba la tip ïa kane ka jingpynïasoh jubor sha ka Mikir Hills ki la ieng pyrshah ïa ka Sorkar Assamban pynïasoh jubor bad ka Karbi Anglong,” la ïathuh u Bah Thaïang.
“Ïa mynta hi lah ban ong, lada shim na ki kot ki sla watla ka don ka Notification 1951 jong ka Sorkar Assam ruh kam treikam eiei. Hadien ka jingïatai ha Assam Assembly ka Sorkar Assam ka la pynmih da ka Notification RSR, 296/51/130 katkumba la paw ha ka Assam Gazzette ha ka 13 tarik, Lber 1957 ka la kren shai halor u pud u sam jong ka Mikir Hills, North Cachar Hills bad ka United Khasi-Jaiñtia Hills, ki ong baroh ki jingpynbna ba la pynmih mynshwa kaba batai ïa u pud u sam kan pynïap noh ïa ka Notification 1951,” la ïathuh u Bah Thaïang.
“Haduh mynta ym pat don u pud u sam hapdeng ka Karbi Anglong ba mynta bad ka Jaiñtia Hills,” la bynrap u Bah Thaïang.
“Ngi don lut ïa ki kot ki sla kiba pynshisha bym pat don u pud u sam bad ka dang dei ka jingïakajiia pud (Disputed Area). Ngi don ïa ka shithi Sorkar kaba ngi ïoh kum ka sabut ha u snem 1957 kaba pynshisha bym pat don u pud hapdeng ka United Khasi-Jaiñtia Hills bad ka Mikir bad North Cachar Hills ba la pynmih da u Bah RT rymbai, ACS jong ka Sorkar Assam. Ha kane ka shithi la bthah ïa ka United Khasi-Jaiñtia Hills bad ka Mikir & North Cachar ba kin sorjamin lang ïa u pud u sam bym pat thikna. Ngi don ïa ki dulir. Ka Notification 1951 kam don shuh ka la kut bad la pynmih noh da ka Notificaton 1957-58. Ha kane ka Notification ki la batai ïa u pud u sam. Ngi don ruh ban pynshisha ïa ka jaka ba ka don ha Karbi Anglong lyngba ka Map bad ka Langbang Nongphyllut kam dei jong ka Mikir Hills hynrei ka dang dei ka bynta jong ka rilum Jaiñtia ba ka dang sah ha ka jingïakajia pud. Kaba mut ba dang dei ban pynbeit noh da ki ar District,” la batai shuh shuh u Bah Thaïang.
“Kumba ka long mynta, ki snem ki la ïaid, kim (Karbi Anglong Autonomous Council bad ka United Khasi-Jaiñtia Hills) shym la lah ban pyndep ïa kane ka kam ha ki snem 1957-58 namarba la wan noh ka jingïakhih Hill State. Namarba ki Karbi ruh ki don lang ha ka All Party Hill Leaders Conference (APHLC) ki la rai ban ïakren ïa kane ka kam kham hadien namarba ka dei ka kam ing kam sem bad kane ka kam ka la sahkut haduh mynta,” u la ong.