Donkam ka jingïatai halor ka jingpang Cancer

Patricia Mukhim

0

Ka jingpang Cancer ïa kaba ki Khasi ki khot ka bampong, namarba katkum ka jingsngewthuh ki riew hyndai kane ka jingpang ka bam suki suki ïa ki katto katne ki bynta ka met jong ngi ki briew khamtam eh ïa u tyngkro nguid bam (esophagus), ïa ka kpoh bad ki snier, ïa ka shyntur bad ryndang khamtam ïa kiba bam kwai kyrni bad bam duma lane dik sikret bad kiba dih kyiad. Ki kynthei pat ki kham ïoh ïa kane ka jingpang na ka jymbuiñ, ka pla khun bad ka lynti pun (cervix).
Ha ka imlang sahlang jong ngi ngim ju kham ïa mlien ban ïatai halor ki kam kiba ktah ïa ka ïap ka im jong ngi. Ngim ju kham kwah ban ïakren halor ki jingpang bad kiwei pat ki jingeh ha ka imlang sahlang. Bunsien ngi ïakren tang ïa ka politik bad ïa kata ruh ngim da thew da thir bha ïa kaei kaba ngi dei ban ïakren khang ba kan don kano kano ka jingmih lane ka jingkylla. Ym myntoi ban shu ïakren ïa kiei kiei ha rieh ha kiar. Ngi dei ban kren da ka jingtip bad ban pynsngew ruh ïa kita ki eh ki shon sha ka tyndong shkor jong ka sorkar.
Lah bun bah ki briew jong ngi, kynthei bad shynrang ki la ïap na ka jingpang Cancer bad kawei ka dawbah ka long namarba ngim wad jingsumar katba dang sdang ka jingpang. Kum ka jaitbynriew ngim ju don ruh ïa kata ka jingpynmlien bad leit pyni ïalade lane ban leit check-up lada ngim sngew pang. Ngim ju leit thew ïa ka blood pressure (ka jingtied u klongsnam) bad ka jingdon ka snam ha ka met jong ngi (hemoglobin count) bad ruh kiwei kiwei ki bynta ka met kum u dohnud (liver), u khyllai bad kumta terter. Lada ngi leit check- up thikna te lada don jingpang ha ka met jong ngi ki doktor ki lah ban shem noh kloi kloi ban ban ai jingsumar ha ka por kaba biang.
Dei na ka daw ba la sngewdei ban kham pynsngewthuh ïa ki paidbah shaphang ka jingpang Cancer ba ka sorkar Meghalaya ka pynlong ïa ka jingïatai-ïathir halor katei ka phang ha ki ar sngi kata ha ka 12-13 tarik u Rymphang. Ha ki snem kiba kham mynshuwa, lada la ki doktor ki la lap ïa uno uno ne kano kano ka briew ba ki pang Cancer bunsien la hap ban leit phah sumar shaduh sha Vellore namarba shane ka jingsumar kam pat da biang eh. Mynta katoo katne snem ka sorkar jylla ka la pyrshang ban kham pynbun ïa ki lad ai jingsumar ïa ka jingpang Cancer da kaba ka pynbiang ïa ki kor ki bor har rukom. Nalor kata ka hospital bah – ka NEIGRIHMS ruh ka ladep pynmih ïa ka Cancer Ward kaba biang bha bad ka don ruh ïa ki doktor kiba la pyntbit bha ïalade ban ai jingsumar bad jingpynkoit ïa ka jingpang Cancer.
Sngewhun mynsiem ba ki don katto katne ngut kiba la beh thong ïa kane ka jingpang Cancer bad kiba kren pynsgewthuh ïa ki paidbah khnang ba kan ym don shuh kata ka jingtieng jingsmiej ban leit wad jingsumar tang shu mar ïa tip ba ïoh ïa kane ka jingpang. Katba lah ban ïoh jingtip kine kiba la koit na ka jingpang Cancer lane kiba la ïaleh pyrshah ïa kane ka jingpang (Cancer Survivors) da ka jingshlur ki la noh synñiang shaphang ka jingshem jong ki ha kane ka jingïaid lynti ban ïaleh pyrshah ïa ka Cancer khnang ban ai mynsiem lem ïa kiwei pat ki para ba ïa shitom na kane kajuh ka jingpang. Kine ki la buh ïa ka jingïathuh khana lajong ha ki social media handle jong ki. Ka long shisha kaba sngewtynnad ban lap ïa kum kine ki jingthoh ha social media ha ka jaka ban ïathoh tang ïa ki kiei kiei ki bym lerkam.
Ha ka Sngi U Trai mynstep ka Red FM channel 93.5 ka la ïakren bad i Kong Warimeka Lyngwa iba la shah sumar na ka bynta ka Cancer ha ka jymbuiñ (breast cancer). I Kong Wari i la batai shai kumno ba i sngew marsien ïoh jingtip ba i la ïoh ïa ka jingpang bad kumno ba i la leit wut-wut khlem pynslem ban wad ïa ki lad pynkoit. I la ïoh ïa ka jingkyrshan na iing bad kata ka la ïarap ïa i ban ïohbor bad leh ïa kaba dei ban leh ban wad jingsumar ban pynkoit ïa katei ka jingpang.
Bun na ngi lehse ngi pyrkhat ba shisien ba la ïoh ïa ka jingpang Cancer dei beit ban leit phah sumar shabar jylla hynrei mynta kam long shuh kumta. Ngi la don ki doktor lajong hangne kiba la pyntbit ïalde ban pynkoit ïa ka Cancer. Ïa kita ki doktor ngi khot ki Oncologist bad kita ki kin batai ïa ki nongpang Cancer ïa ki dawai ba ki dei ban dih bad ïa ka kynja bam ba ki dei ban bam bad kum kino ki jait jingbam dei ban kiar noh.
Na ka liang ka Sorkar, ynda haba lah dep ban ïatai shaphang ki lad ai jingsumar ïa ka jingpang Cancer, ka dei pat ban wad ïa ki lad kumno ban rah ïa kane ka khubor (awareness) shabar ka sor Shillong sha ki shnong kyndong baroh khnang ba baroh ngin ïa tip lem kumno ban leh haba don ki bahaiing hasem kiba ïoh ïa ka jingpang Cancer. Bunsien ki jingïakren baroh ki jia tang ha sor Shillong katba sha ki kyndong kynshrot pat ki bapli ki nongshnong shnong kim tip ei ei ruh.
Ha,oid kito kiba smat ban sngap radio te ki ïoh ki katto katne ki jingtip hynrei kiba bun balang kiba la leit lyngkha ne leit bylla naduh dang step kim ïohlad ban tip ïa kiei kiei kiba ki dei ban tip khnang ba kin kham lah ban sumar sukher ïa ka met ka phad lajong bad kham long kiba shait ba khlaiñ.
Na kata ka daw ka Sorkar ka dei ban pynlut pisa bad por ban phah ïa ki briew jong ka sha kylleng ka jylla ban leit pynsgewthuh lem ïa ki paidbah ryngkat ka jingïatrei lang bad ki bor shnong. Lada ki bor shnong ki kitkhia ki lah ban phah ktien sha ka Sorkar ban ong ba dei ban phah ïa ki nongpynsgewthuh halor ki jingpang bapher bapher na ka por sha ka por. Lada lah ban leh kumne lehse ki jingpang kin ym jin da la saphriang kumba long mynta.
Kyrmen ba ka Sorkar kan leh ïa kaba dei ban rah ïa ki khubor kiba ïadei bad ka koit ka khiah sha kylleng ka jylla bad ba kan ym pynlut por eh tang ha sor. Ki PHC bad CHC ki dei ban long ki jaka ai jingpynshai ïa ki paidbah bad ym tang ban ai jingsumar. Ngi dei ban kynmaw ba ka long kaba kongsan ban wad ïa ki lad pynkoit jingpang da lade hi. Lada ki PHC bad ki Sub-Centre kim biang bad kim trei bha dei ban wanrah ïa kane sha ka tyndong shkor ka Sorkar ha sor Shillong. Ki paidbah ki dei ban ïatylli lang ban leh ïa kane. Kim dei ban shu shaniah tang ïa kita ki sengbhalang ban pynleh ïa kiei kiei baroh na ka bynta jong ki katba ïalade pat ki shong kyllaiñ kti. Baroh ngi don mar kawei ka Vote. Te ka sur jong uwei pa uwei u nongshong shnong ruh ka don ïa ka dor bad ka bor kumjuh kumba don ki seng bhalang.

Leave A Reply

Your email address will not be published.