Ka jingïakhun pyrshah ïa ka jingduna ka bam ba tei met: Ka Mission Saksham Anganwadi
Annpurna Devi
Ha u snem 2018, hapoh ka jingïalam ba ïohi jngai jong u Myntri Rangbahduh ba donburom u Narendra Modi, la sdang ïa ka Poshan Abhiyan kum ka skhim ba kongsan ban pynkylla ïa ka rukom ai jingbam ba tei met jong ka Bharat. Da ka jingpynleit jingmut halor ka jingkiew shaphrang kaba kynthup lang bad ka roi ka par ha ka imlang sahlang, ka Poshan Abhiyan ka la buh ïa ka nongrim na ka bynta ka ri kaba dap ka kaba tei met bad kaba la pynkupbor bad ka la paw kum u rishot ba kongsan ha ka jingïaid lynti jong ngi sha ka Viksit Bharat@2047. Ha kaba bud ïa kane ka thong, ka Tnad Women and Child Development ka la kut jingmut ban tei ïa ka Bharat Bathymmai ha kaba uwei pa uwei u khynnah u ïoh ïa ka bam kaba tei, kawei pa kawei ka kmie ka ïoh ïa ka jingpynkup bor, bad uwei pa uwei u nongshong shnong u lah ban kiew shaphrang.
Lyngba ka Mission Saksham Anganwadi bad ka Poshan 2.0, ngi thmu ban kyntiew ïa ki jingmih na ka jingbam ba tei met ha ki khynnah, ki khynnah kynthei kiba dang khie samla, ki longkmie ba armet bad ki longkmie ba dang ai buiñ bad kyntiew ïa ki rukom treikam kiba kyntiew ïa ka koit ka khiah, ka bha ka miat bad ka bor ïaleh pyrshah ïa ki jingpang. Ka tynrai jong ka jingtreikam ka dei ka rynsan jong ki 14 lak tylli ki Anganwadi Centre ha kaba ka Tnad ka kyrshan ïa kumba 10 klur ngut ki nongïoh jingmyntoi.
Ka Tnad ka tei ïa ka lawei da kaba kyrshan ïa ka koit ka khiah bad ka jingbam kaba tei ïa palat 8 klur ngut ki khynnah ha kylleng ka ri. Ha ka bynta kaba kongsan jong kane ka sienjam kadei ka Supplementary Nutrition Programme, kaba pynpoi ïa ki Home Cooked Meal (HCM) sha ki khynnah bad ki jingbam ba lah ban rah sha ïing (THR) ïa baroh ki nongïoh jingmyntoi, da kaba thmu ban pyndap ïa ka jingïapher ba kongsan hapdeng ka jingai jingmut shaphang ka bam kaba dei ban ïoh bad katno ban bam man ka sngi. Da kaba pdiang ïa ka jingpher ha ka rukom bam bad ban kyrshan ïa ki jingbam tynrai bad ki jingbam tynrai kum u Shri Anna- ki krai, jowar, bajra, ragi, bad kiwei kiwei- ngi pyrshang ban pynthikna ba uwei pa uwei u khynnah un ïoh ïa ka bor ba ki donkam ban pule, ban san, bad ban roi.
Katba ngi la nang kiew shaphrang ha kaba wanrah ïa ka prokram ban weng ïa ka jingsamah ha ki khynnah, ngi thmu ban pynbeit ïa kawei pat ka dak ba kongsan jong ka jingbam ba tei met- ka jingkhia palat bad ka jingsngaid palat. Katkum ka WHO, ka jingsngaid palat ha ki khynnah ka lah ban don ka jingma kaba khraw ïa ki khynnah katba ki nang rung ha ka rta kaba la san, kaba kyntiew ïa ka jingma na ki jingpang bym ïabit kum ka Type 2 Diabetes bad ka hypertension.
Ka jingwad bniah jong ka University of Southern California ryngkat bad ka University of California Berkeley bad McGill University, ka la lap ba ki khynnah ki bym long ban bam ïa ka shini ha ki 1,000 sngi ba nyngkong jong ki, kynthup ha ka por ba pun khun, ki pyni ba ki kham duna ka jingma ban ïoh ïa ka jingpang shini Type 2 bad ki kham duna ka jingma ban ïoh ïa ka hypertension kum ki rangbah.
Ban weng ïa kane, bad ban kyntiew ïa ka jingbha jong ka Supplementary Nutrition, ka Tnad ka la pynmih ïa ka jingai jingmut sha ki Jylla bad ki UT, da kaba bud ryntih ïa ki jingai jingmut na ka WHO bad ka National Institute of Nutrition (NIN).
Katkum ka WHO, dei ban pynduna ka jingbam shini sha ka 10% na ka jingbam baroh shisngi na ka bynta ki rangbah bad kumjuh ruh ki khynnah. Ka WHO ka ai jingmut ruh ban pynduna shuh shuh ïa ki shini sha ka 5% na ka jingbam ba man ka sngi.
Ka National Institute of Nutrition (NIN) ka ai jingmut ba ym dei ban ai ki jingbam ba don shini na ka bynta ki khynnah kiba hapoh 2 snem ka rta bad ka ai jingmut ba ka shini ka dei ban duna ïa ka 5% na ka jingbam ba man ka sngi na ka bynta baroh ki rta bad shynrang bad kynthei, kynthup ïa ki kynthei ba armet kum shi bynta jong ka jingbam kaba ryntih.
Ka Tnad jong ngi ka la ai jingmut ïa ki jylla bad ki Union Territories ban pyrkhing ka jingpyndonkam ïa ka shini ba la pynkhuid, pyndonkam ïa ka gur ha kaba donkam bad wat ha kata ka por ruh, ban pyrkhing ïa ka tang hapoh 5% na ka jingbam baroh. Ngi la kyrpad ban pynduna ka jingpyndonkam ïa ka mluh. Ngi pynshlur ruh ban pynduna ïa ki jingainguh ba thiang kum shi bynta jong ka jingbam mynstep bad ka HCM.
Ngi pynshlur ban pynmih ïa ki rukom shet THR kiba kyntait ïa ka mluh bad ka shini, bad pyrkhing ïa ka jingpyndonkam ïa ki jingbam kiba bun ka khleiñ, ka mluh, bad ka shini (HFSS). Ngi la kyntu ba ki jingbam ki dei ban ïahap bad ka Food Safety and Standards Regulations 2011 bad ka Food Safety and Standards (Food for Infant Nutrition) Regulations, 2020. Da kaba ong em ïa ka jingbam shini kaba palat, ka India ka ong em ïa ka lawei kaba lait na ka jingsngaid palat, bad ki jingpang ba ïadei bad ka kum ka hypertension bad jingpang shini.
Ban kyntiew ïa ki jingbam tynrai, ka Tnad ka ai ïa ka Pushtahar, ki jingbam ba tei met ba la shna na ki jingbam ba ïoh ha ki aïom bapher bapher, ki jingbam ba ïoh ha ka thaiñ bad ki jingbam kum ragi, ki krai, bad Bengal gram. Ka Pushtahar ka dei ka jingbam kaba koit ba khiah bad kaba kham lah ban pyndonkam bun jait ban ïa ki jingkhleh ba la buh ne thied na dukan, kaba ai ïa ki jingbam ba la shna ha ka thaiñ, kiba ïoh ha ki aïom bapher bapher bad ka jingbam kaba tei met.
U Myntri Rangbahduh jong ngi u la ong, “da kaba wanrah ïa ki jingpynkylla barit ha ki rukom bam jong ngi, ngi lah ban pynlong ïa ka lawei jong ngi kaba khlaiñ, kaba koit ba khiah bad kaba lait na ki jingpang.” Ha kane ka Amrit Kaal, ki khun jong ngi ki dei ban ïoh ïa ki jingbam ba tei met bad ki calories kiba biang. Kaba kham kongsan ka long ba ka jingbam kaba ki don kam dei tang ban long kaba biang, hynrei kaba koit ba khiah, kaba ïarap ïa ka jingkiew shaphrang jong ki kaba pura.