Ka Jingpynkupbor ïa ki kynthei, ka jingsumar ïa ki Khynnah

Annpurna Devi, Myntri ka tnad Women and Child Development
Naduh ki kamra ba pynlong ïa ki jingïakynduh ki nongïalam jong ki kompani haduh ki madan thma, ki kynthei kiba don ka jingkhlaiñ ha ka met bad ka jingmut jingpyrkhat ki lah shisha ban wanrah jingkylla; ki kynthei ki dei ban trei ban plie ïa ka bor ba shisha jong ki bad ka Yoga ka long kum u shabi na ka bynta kane.
Ka India, ka jaka ba la kha ïa ka jingleh Yoga kaba hyndai, ka dang ïai bteng ban pynneh ïa kane ka jingstad hyndai, ym tang kum ka jinglehkai na ka bynta ka met hynrei kum ka lad kaba pura na ka bynta ban kyntiew ïa ka jingmut jingpyrkhat, ka met bad ka mynsiem jong u briew. Ka kyntien Sanskrit “????????????????”, na ka Bhagavad Gita (Lynnong 2, Dkhot 50), ka mut “Ka Yoga ka long ka jingtbit ha ka kam.” Kane ka dei ka jinghikai kaba khlaiñ bor jong u Blei Krishna, kaba pynkynmaw ïa ngi ba ka yoga kaba shisha kam dei tang ha ka jinglong jong ka met ne jingpyrkhat hynrei ka paw ha ka jingtbit bad jingmut jingpyrkhat jong ngi ban pyndep ïa ki kamram jong ngi man ka sngi.
Kum ka Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ïa ka tnad Women and Child Development, nga ngeit skhem ha ka bor jong ka Yoga ban wanrah jingkylla, khamtam eh ha kaba pynkupbor ïa ki kynthei bad pynheh pynsan ïa ki khynnah- ki nongrim jong ka imlang sahlang jong ngi.
Hapoh ka jingïalam ba shemphang jong u Myntri Rangbah Duh ba donburom, ka Yoga ka la ïoh ïa ka jingithuh ha ka pyrthei kum ka lad na ka bynta ka jingkoit jingkhiah bad ka jingkylla ha ka imlang sahlang. Ka rai jong ka United Nations ban pynbna ïa ka 21 tarik u Jylliew kum ka International Day of Yoga ha ka pyrthei ha u snem 2014 ka dei ka jingithuh jong ka pyrthei ïa ka pateng ba khraw jong ka ri India ha ka liang ka mynsiem bad ka riti dustur.
Mynta u snem, ka phang pdeng jong ka International Day of Yoga, “Ka Yoga na ka bynta kawei ka Pyrthei, kawei ka Koit ka Khiah”, ka pynpaw ïa ka jingkwah ïa ka Yoga kaba kynthup lang ïa baroh bad kaba ïadei bad ka pyrthei baroh kawei. U Myntri Rangbah Duh ba donburom u la ong ruh “Ka Yoga ka long kaba lait na ka copyright, ka patent, ka jingsiew ban pyndonkam. Ka long kaba lah ban pynkylla – phi lah ban leh marwei, ha ka kynhun, ban ïoh jinghikai na u nonghikai, lane ban hikai hi dalade”. Katba ka ri ka nang ïaid sha ka Viksit Bharat, ka long kaba donkam ban pynïasoh ïa ka Yoga ha ka jingim jong ki kynthei bad ki khynnah ha kylleng ka ri.
Ki kynthei bad ki khynnah ki long kumba ar bynta na ka lai bynta jong ka jingbun briew ha India, bad ki kham shah ktah ha ki jingeh ha ka koit ka khiah. Kumta, ka jingpeit ïa ka jingkoit jingkhiah jong ka met bad ka jabieng jong ki ka kylla long kaba donkam bha, bad ka Yoga ka lah ban don ka bynta kaba kongsan ha kane. Ka Yoga ka ai shibun ki jingmyntoi ha ka met bad ka jingmut jingpyrkhat jong ki kynthei. Naduh ka jingpynbha ïa ka koit ka khiah ha ka bor pyrkhat bad ka jingpynïaid beit ïa ki hormone haduh ka jingpynkhlaiñ ïa ki shyieng, ka Yoga ka long kaba kyrpang ban pyndap ïa ki jingdonkam ha ka met jong ki kynthei ha baroh ki rta.
Ka jingpdiang ïa ka yoga shwa bad hadien ba la kha khun ka ai bor ïa ki kynthei ban pynbeit ïa ki jingeh ha ka koit ka khiah kiba ki ïakynduh ha kane ka por ba ki don ha ka jingkylla. Ka Yoga shwa ban kha khun, ryngkat bad ki rukom shong bad ki rukom pyrkhat, ka pynduna ïa ki jingeh ha ka por ba pun khun, ka kyrshan ïa ka jingpynbeit ïa ka jingpang, bad ka kyntiew ïa ka bor met. Ka pynkhreh ïa ka met bad ki jingmut jingpyrkhat jong ki kmie kiba dang pun khun. Ka Yoga hadien ba la kha khun ka ïarap ïa ki kmie kiba ai buiñ ha ka jingkoit jingkhiah jong ki, ha ka jingsngew, ka jingpynbiang ïa ka jingai dud, bad ka jingpynskhem ïa ka jingïadei hapdeng ka kmie bad ikhun.
Ban pynkhlaiñ shuh shuh ïa ka jingleh Yoga da ki kynthei, ngi don ïa ka rynsan jong palat 25 lak ngut ki nongtrei Anganwadi ha kylleng ka ri India kiba ai jingtip, hikai, bad ïarap ïa ki kynthei bad ki khynnah ban shim ïa ka Yoga kum ka bynta kaba donkam ha ka jingim jong ki kaba man ka sngi.
U Myntri Rangbah Duh ba don burom u Narendra Modi u la ïai kyrshan na ka bynta ka roi ka par kaba la ïalam da ki kynthei. U kyrshan tyngeh ïa ka jingpynbun ïa ka jingïashim bynta jong ki kynthei ha ki kam, kaba long ka atiar ha ka jingroi jong ka ïoh ka kot jong kano kano ka ri. Ka World Bank ka la ong ruh ba ka jingpynbun ïa ka jingshim bynta jong ki kynthei ha ki kam ka lah ban kyntiew ïa ka jingmih ha ka kam shna tiar da 9% bad ïarap ïa ngi ban ïoh ïa ka kyrdan jong ka ri kaba la kiew bha ha ka ïoh ka kot shuwa u snem 2047. Ïa kine baroh lah ban ïoh tang ynda ngi don ïa ki kynthei kiba koit ba khiah ha ka met bad ka jingmut jingpyrkhat.
Ha kane ka pyrthei kaba kylla stet mynta, ki khynnah ruh ki nang shah ktah ha ki jingeh ha ka rukom im, ka jingshaniah ha ki screen, bad ki jingeh ha ka jingpule. Ka Yoga ka ai ïa ka jubab kaba pynshong nongrim ha ki sakhi, kaba biang por, bad kaba don tynrai ha ka kolshor ïa kine ki jingeh. Ka pynbha ïa ka jingpyrkhat, ka jingkynmaw, ka jinglong jong ka jingsngew, ka jingthiah bha, bad ka jingïaleh pyrshah ïa ka jingkhuslai – ki bynta ba kongsan jong ka jingroi jingpar jong ki khynnah ba pura. Lyngba ka Mission Saksham Anganwadi bad ka Poshan 2.0, ka Tnad ka pynrung ïa ka Yoga ha ka jingsumar bad jingkyntiew ïa ki khynnah rit, kaba buh ïa ka nongrim na ka bynta ki jinglong jingman kiba koit ba khiah ha ka jingim.
Ka tnad Women and Child Development hapoh ka jingïalam ba shemphang jong u Myntri Rangbah Duh ka dang trei na ka bynta ka buit treikam kaba bun bynta ban kyntiew ïa ki jingleh yoga ha ka jingim jong ki kynthei bad ki khynnah. Ka Tnad ka don ïa ki prokram bad ki skhim bapher bapher na ka bynta ki kynthei bad ki khynnah kiba thmu ban long kiba don ka bha ka miat, ka koit ka khiah, bad ka jingïoh ïa ki jingbam ba tei ïa ka met, bad katba ki dang ai ïa kine ki jingmyntoi, ki jaka treikam jong ngi kum ki Anganwadi Centre, ki jaka sumar khynnah bad kiwei kiwei ki hikai, ai jingmut, bad pynsuk ïa ki nongïoh jingmyntoi na ka bynta ka koit ka khiah jong ki. Ki jinghikai yoga ba kyrpang, ba la wanrah ha ka jingïatreilang bad ka tnad AYUSH, la pynrung lyngba kine ki Centre, kaba peit bniah ïa ki kynthei bad ki khynnah.
Hapeng ki jingkylla ha ka pyrthei, ki kynthei mynta ki shim ïa ki bynta bad ki jingkitkhlieh kiba thymmai. Naduh ka IT haduh ka kam haw haw bad naduh ka jingthaw polisi haduh ka kam jingïada ri, ki kynthei ki dei ki bynta ba thymmai kiba hakhmat eh. Dang shen ngi la sakhi kumno ar ngut ki ophisar kynthei kiba shlur, ka Col. Sofiya Qureshi bad ka Wing Commander ka Vyomika Singh, ki la kylla long ki nongmihkhmat jong ka Operation Sindoor. Kane ka long ka nuksa kaba khraw jong ka jingpher kaba ki kynthei ki wanrah ha ka pyrthei mynta. Kumta, ki kynthei ki dei ban ïai trei ban plie ïa ka bor jong ki ryngkat bad ka yoga kaba don ka bynta kaba kongsan ha kane.
Ka jingïeng skhem jong ka sorkar jong ngi ba ka bynta ka yoga ka long shaphang ka jingkyntiew ïa ka jingroi kaba kynthup lang ïa baroh. Da kaba pynrung ïa ka yoga ha ki polisi jong ngi kiba ïadei bad ki kynthei bad ki khynnah, ngi pynskhem ïa ka jinglong trai jong ka kolshor jong ngi katba ha kajuh ka por ngi kyntiew ïa ka koit ka khiah bad ka bha ka miat jong ki nongshong shnong. Dei ban peit ïa ka Yoga ym tang kum ka jingleh, hynrei kum ka jingïashim bynta- ka Jan Andolan, na ka bynta ka koit ka khiah bad ka bha ka miat, bad ka sorkar jong ngi ka thmu ban rah ïa kane ka kam sha man la ki bynta jong ka ri.
Ha ka jingïaid lynti jong ngi sha ka Viksit Bharat@2047, ka Yoga ka ai ka jingïohi jngai na ka bynta ka imlang sahlang kaba kham don jingsngewlem, kaba lah ban ïaishah, bad kaba kham ai bor. To ngin ïatylli ban pdiang ïa ka Yoga kum ka jingkut jingmut ha ka imlang sahlang bad ha ka jingim shimet ban tei ïa ka India kaba koit ba khiah bad ban poi sha ki kyrdan kiba thymmai.