Hiran ka kamai kajih, ka ïoh ka kot ha West Khasi Hills bym pat plie ka karkhana saiñ nar

0

Nongstoiñ, Jylliew 12: Ka jinglong jingman ha ka kamai kajih bad ka ïoh ka kot ha West Khasi Hills District ha kine ki sngi, ka la hiran bad nang hiar arsut haduh katta katta bad kat shaba phai la bun kiba la ud la kren bynñiaw namar ka jingbym don bylla shuh, ha kaba hateng hateng da ïoh bylla barit baria ruh la ïaknieh kat kiba kloi shwa.
Ha kiba bun ki bynta ka West Khasi Hills, naduh ki khyndiat snem la ïohi ïa ka jinghiar ka ïoh ka kot. Ka daw ba kongsan hi ka dei na u dewïong u ba la ktah lut naduh ki malik haduh ki nongbylla sngi barit baria.
Lah ban kdew hangne ba hadien ba ka National Green Tribunal ka la pynmih ïa ka hukum ban khang noh ïa ka jingtih dewïong, ki heh spah heh saipan ki la ud bha bad kane ka ktah khamtam eh ïa kito kiba im ha ka kam bylla sngi ban ïoh pyndap ïa ka ïing ka sem.
Haba rung sha ki ïew ki hat, la ïoh sngew ïa ka jingud jong ki nongshong dukan ba ka jingkynjah ka ïew ka hat kaba la long kat haduh ba teng teng wat tang ka baisha sngi ruh la jynjar ban ïoh. Ym tang ki nongshong ïew, hynrei naduh ki taxi kamai kiba don beit ha surok 12 kynta, ki la pynpaw ïa ka juh ka jingsngew bad don ruh kiba la tyrwa die noh ïa ki kali ban siew pyndep ïa ka ram.
Kum ban pynkynmaw biang, ka West Khasi Hills ka dei ka District kaba 20% ne duna ki dei kiba treikam sorkar, katba 80% tam ki dei kiba treikam la jong, kiba im ha ka rep ka riang bad ki kam bylla sngi. Kane ka District ka la kiew bha ka ïoh ka kot bad la sakhi ruh ïa ka jingdon ki heh saipan kiba bun namar ka jingpom bad shalan ïa ki dieng.
Ha shuwa ka snem 1996 ba ki bor jong ka aiñ ki la pynmih ïa ka aiñ khang pom dieng, ki la don palat 300 tylli ki karkhana ot dieng (saw mill) tang ha ka thaiñ Mawshynrut. Nangta kiba im jakpoh da kaba leit bylla tang na kitei ki karkhana, kim duna ïa ka 3000 ngut.
Hynrei, hadien ba la khang ïa ka jingpom dieng bad la pynduh ïa kitei ki karkhana, ka la mih ka jingklumar kaba jur ha ka District, namar ki paidbah kim ïohi shuh ba dang don sa da kiwei de ki lad ban kamai kajih nalor kine ki karkhana ot dieng kiba la pynim ja ïa ki la bun bun phew snem.
Ha u snem 1999, ka kam tih bad shalan dewïong ka la sdang ban pur sted bha ha ki thaiñ Shallang. Hangne ki riew paidbah khamtam kito kiba don ba em ki la pynlut ïa ka spah ka phew ka lak ka putit, ban sdang biang ïa ka kamai kajih jong ki. Kiba bun ki nongbylla sngi ruh ki la tur sha kine ki jaka bad lada ïanujor ka lad kamai lyngba ka jingtih dewïong ka khambha shibun ban ïa ka jingpom dieng.
Ha ki khyndiat snem ba dang ïoh lad ka jingtrei dewïong, la sakhi ïa ka jingkiew ka kamai kajih bad ki ïew ki hat ki la shlei da ki nongleit nongwan bad baroh baroh ki la im ka jingim ba pahuh pahai. Kito kiba ïoh ban kamai bha, ki la sei haduh lai saw tylli ki kali bad ym kham ïohsngew shuh ba dang don kiba ud ïa ka jingduh kyrduh namar jan baroh la ïa ïoh kamai.
Hynrei ka ‘nem sniew ka la wan ban lynshop biang ïa kane ka District, ha kaba katei ka ïingbishar ba donburom (NGT) jong ka ri ka la hukum ban sangeh noh ïa ka jingtih bad shalan dewïong. Lyngba katei ka rai, ki 80% ki paidbah nongshong shnong jong ka District ki la don hapdeng ka umdum kham palat ïa kaei kaba la jia ha u snem 1996 ba shah khang pom dieng. Ka daw hi ka long ba lada ïanujor bad u snem 1996, ka mynta ka la ïapher shibun naduh ka jingroi jingpar ka jingdon jong ki nongshong shnong bad kumta ter ter.
Ha West Khasi Hills kumba long mynta, ka jingbym donkam donjam ka la wanrah ïa ki jingsniew ba har rukom kiba la sdang ban mih. La ïohi lyngba ki lad pathai khubor ïa ka jingkynrei ki nongtuh kiba prong ha ki dukan, ki skul bad ha ki ophis sorkar. Nangta ki la mih ruh ki nongdie dawai pynbuaid kiba pynsaphriang ïa kine ki jait jingdih, kat haduh ban pynlong ïa ki seng longkmie, ki VDP bad ki pulit ban bunkam bad duh thiah duh dem.
Kumba long mynta da ki spah bad ki hajar ngut ki samla khlem kam khlem jam jong ka District ki don. Kumta shano ka lawei jong ki hapdeng kane ka juk jong ka jingkyrduh kam kyrduh jam. Ban shaniah ïa u ta u dewïong kumba long baroh shikatta lei lei ym i don jingkyrmen shuh.
Ka la mih ruh ka jingkren na kiba bun balang ha kine ki sngi, ba kumba long mynta satang ka karkhana saiñ nar ha Rwiang kaba dang ïa kyrshan ïap naduh ki malik haduh ki nongbylla. Hynrei, naduh ba la khang sa ïa kane ruh dang shen, bun ki la ud la khñium namar ym don eiei shuh ban leh.
Lah ban pynkynmaw ba ha West Khasi Hills, dei tang ka Shekambari Alloy Private Limited kaba don ha Rwiang, kaba dei ka karkhana kaba la don mynta la bun bun phew snem lait nangta ym don shuh da kiwei pat. Hynrei haba la khang noh ïa ka, bun ki ong ba shano shuh ki paidbah West Khasi Hills kin dang khmih ban ïoh bylla ïoh sngi namar kane ka ktah lut ïa baroh.
Ka jingkylli ka long hato shano yn phai ban lait na ki shangkhawiah kiba ap ïa ka kamai kajih bad ka ïoh ka kot jong ki paidbah. Ka por ka la dei eh ïa ka sorkar ban phai kyrpang sha kane ka bynta, ban pyrkhat khia ïa ka jingbym donkam donjam, khamtam na ka bynta ki samla.

Leave A Reply

Your email address will not be published.