New Delhi , Nailar 26 : U Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u la leit jngoh ïa ka ISRO Telemetry Tracking and Command Network (ISTRAC) ha Bengaluru hadien ba u la wan phai na Greece bad u la ai jingkren ïa ka kynhun ISRO halor ka jongjop jong ka Chandrayaan-3. U Myntri Rangbah Duh u la ïakynduh bad ïakren bad ki stad science ka ISRO kiba la ïa don bynta ha ka Chandrayaan-3 mission kiba la ai jingtip ïa u shaphang ki jingshem bad ka jingïaid shakhmat jong ka Chandrayaan-3 Mission.
Ha ka jingai jingkren ïa ki stad science, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba u la dap da ka jingkmen ban don ha ka ISRO Telemetry Tracking and Command Network (ISTRAC) ha Bengaluru bad u la ong ba kum kine ki por ki long kiba kyrpang ha kaba ka met bad ka mynsiem ka dap da ka jingkmen. U la kren shaphang ki katto katne ki khyllipmat ha ka jingim jong ki briew ha kaba kim lah ban ap shuh, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba u la sngew kumne ha ka por ba u leit sha South Africa bad Greece bad u la ong ba ki jingmut jingpyrkhat jong u ki sah beit ha ka Chandrayaan 3 Mission baroh shipor. U la kdew sha ka jingpynthut ïa ki stad science ka ISRO namar ka jingleit kynsan jong u sha ka ISTRAC, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba u la kwah palat ban ai khublei ïa ki stad science kiba la trei shitom, kiba shlur bad kiba ai met bad mynsiem ïa ka kam.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba kane kam dei ka jingjop kaba rit. U la ong ba kane ka jingjop ka wanrah ïa ka bor science jong ka Indïa bad ka rah ïa kane sha ka haw haw ka bym kut. “Ka Indïa ka la poi sha u bnai, ngi la buh ïa ka burom jong ka ri ha u bnai,” la ong u Myntri Rangbah Duh. “Kane ka dei ka Indïa kaba mynta ka bym don jingsheptieng bad kaba skhem ha ka kam. Kane ka dei ka Indïa kaba pyrkhat thymmai ha ka rukom kaba pher, ka Indïa kaba leit sha ka jaka kaba dum bad wanrah ïa ka jingshai ha ka pyrthei. Kane ka Indïa kan wanrah ïa ki jingpynbeit ïa ki jingeh kiba khraw jong ka pyrthei ha ki spah snem ba 21,” u la bynrap.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka khyllipmat jong ka jingpoi ka Chandrayaan 3 ha u bnai ka dei ka ban neh shirta ha ka jingmut jingpyrkhat jong ka ri. “Ka khyllipmat jong ka jinghïar ha u bnai ka long kawei na ki khyllipmat ba ai mynsiem tam jong kane ka spah snem ba mynta. Baroh ki briew jong ka ri ki la kheiñ ba kane ka dei ka jingjop jong ki,” u la ong. U Myntri Rangbah Duh u la ong ba kane ka jingjop ka dei namar ki stad science.
U Myntri Rangbah Duh u la kren shaphang ki dur jong ki dienjat jong ka moon lander bad u la ong, “Ka ‘Moon Lander’ jong ngi ka la ïuhkjat ha u Bnai kum u ‘Angad.. ha kawei ka lïang ka dei ka jingshlur jong u Vikram bad ha kawei ka lïang pat ka don ka jingshlur jong u Pragyan”. U la ong ba kine ki dei ki dur jong ki jaka ha u bnai bym pat ju ïohi mynshuwa bad ba kane ka dei ka kam jong ka Indïa. “Ka pyrthei baroh kawei ka sakhi bad pdïang ïa ka bor jong ka jingngeit ka Indïa ha ka science, ka teknoloji jong ngi bad ka rukom pyrkhat jong ngi ba don nongrim ha ka science,” la ong u Modi. “Ka jingjop jong ka Chandrayaan 3 kam dei ka jingjop tang jong ka Indïa hynrei ka dei ka jingjop jong baroh ki briew,” la ong u Myntri Rangbah Duh bad u la ong ba ki kam wad jingtip ha u bnai kin plie ïa ki lad ba thymmai na ka bynta ka jingpoi baroh ki ri sha u bnai. U la ong ba kane ka mission kan pyni ïa ki kam kiba ïadei bad u bnai bad kan don bynta ruh ka ka jingpynbeit ïa ki jingeh ha pyrthei. U Myntri Rangbah Duh, sa shisien u la ai khublei ïa baroh ki stad science, technicïan, engineer bad baroh ki dkhot kiba don bynta bad ka Chandrayaan 3 Mission.
U Myntri Rangbah Duh u la pynbna, “Ïa ka jaka ba ka moon lander jong ka Chandrayaan-3 ka hïar ha u bnai yn tip mynta kum ka ‘Shiv Shakti’. “Ha ka Shiv ka don ka jingkut jingmut na ka bynta ka bha ka mïat jong ki briew bad ka Shakti ka aibor ïa ngi ba ngin pynurlong ïa kane ka jingkut jingmut. Ka Shiv Shakti Point jong u bnai ka wanrah ruh ïa ka jingsngew jingïadei bad ka Himalaya sha Kanyakumari”, u la bynrap. U la ban jur halor ka bha ka mïat kum ka nongrim jong ka jingbud ïa ka science ha kaba u la ong ba kine ki jingkut jingmut kiba bha ki donkam ïa ki jingkyrkhu jong ka Shakti bad ba ka Shakti ka dei ka Nari Shakti jong ngi. Ha ka jingjop jong ka Chandrayaan-3 lunar mission, ki longkmie stad science jong ngi, ki Nari Shakti jong ka ri ki la don ka bynta kaba khraw, u la ong. “Ka Shiv Shakti Point jong u bnai kan long ka dak jong kane ka rukom pyrkhat jong ka Indïa kaba don nongrim ha ka science bad ki jingpuson,” u la bynrap.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka jaka ha kaba ka Chandrayaan 2 ka ieh ïa la ki dienjat yn tip mynta kum ka ‘Tiranga’. U la ong ba kane ka jaka kan ai mynsiem ïa baroh ki sienjam jong ka Indïa bad kan pynkynmaw ïa ngi ba ka jingshah rem kam dei ka jingkut. “Ka jingjop ka long kaba thikna haba ka don ka jing skhem jingmut,” u la ong. U la ong ba ka Indïa ka dei ka ri kaba 4 ban poi sha u bnai bad u la ong ba kane ka long kaba kham khraw haba ngi sngewthuh ïa ki jingsdang kiba rit jong ki kam ka Indïa kiba ïadei bad ka haw haw. U la pynkynmaw ïa ki por ba ka don ka jingsngew ba ka Indïa ka dei ka ri kaba dang sahdien bad ka bym pat don ka teknoloji ban ai jingïarap. U Myntri Rangbah Duh u la ong ba mynta, ka Indïa ka don ka ioh ka kot kaba ha ka kyrdan kaba 5 ha ka pyrthei bad ka long ka nongïalam ha ka pyrthei ha kaba ïadei bad ki dieng lane ka teknoloji. “Ha ka jingïaid lynti na ka ‘kyrdan kaba lai’ sha ka ‘kyrdan kaba nyngkong’ ki kynhun kum ka ISRO ki la don ka bynta kaba khraw,” la ong u Myntri Rangbah Duh da kaba kdew sha ki kam jong ka bad u la ong ba ki la rah ïa ka Make In Indïa sha u bnai mynta.
U Myntri Rangbah Duh u la batai ïa ka ri shaphang ka jingtrei shitom jong ka ISRO. “Na ka thain shathie jong ka Indïa sha ka thain shathie jong u bnai, kane kam dei ka jingïaid lynti kaba suk,” la ong u Myntri Rangbah Duh bad u la ïathuh ba ka ISRO ka la thaw ïa u bnai uba kai ha ka jaka wad bnïah jong ka. U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka jingthrang na ka bynta ka jingsaindur thymmai bad ka science ha ki samla jong ka ri ka wan na ka jingjop jong kine ki kam kiba ïadei bad ka haw haw. “Ki jingjop jong ka Mangalyaan bad Chandrayaan bad ka jingpynkhreh na ka bynta ka Gaganyaan ki la wanrah ïa ka jingmut jingpyrkhat kaba thymmai ha ki samla jong ka ri. Ka jingjop jong phi ka la kyrsiew ïa ki pateng jong ka Indïa bad ka aibor ïa ki,” la ong u Modi. Mynta ka kyrteng Chandrayaan ka sawa ha ki khynnah ka Indïa. Baroh ki khynnah ki iohi ïa ka lawei jong ki kum ki stad science,” u la ong.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka 23 tarik u Nailar, ka sngi ba poi ka Chandrayaan 3 ha u bnai kan dei kaba rakhe kum ka ‘National Space Day’. U la ong ba kane ka National Space Day kan rakhe ïa ka science, teknoloji bad jingsaindur thymmai bad kan ai mynsiem shirta ïa ngi.
U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ki lad ha ki kam haw haw kim sah tang ha ka jingpynher satellite bad ka jingwad jingtip ha ka haw haw, ïa ka bor jong ka lah ban iohi ruh ha ka Jingsuk ha ka Jingim bad ka Jingsuk jong ka Jingsynshar. U la batai shaphang ka workshop ba la pynlong ha ka kyrdan jong ki ophisar Joint Secretary ha ka Sorkar Pdeng bad ka ISRO ha ki snem ba nyngkong jong ka jinglong Myntri Rangbah Duh jong u. U la ïathuh shaphang ka jingïaid shakhmat ban pynïasoh ïa ki kam ka haw haw bad ki kam synshar. U la kren shaphang ka bynta jong ka teknoloji haw haw ha ka Swachh Bharat Abhiyan; ka pule puthi, ki lad pynïasoh bad ki kam ai jingsumar ha ki jaka ba eh ban poi, ki kam tele-medicine bad tele-education. U la kren ruh shaphang ka bynta jong ka rynsan NAVIC bad ki jingkyrshan ha ki por jong ki jingeh. “Ka teknoloji haw haw ki long ruh ka nongrim jong ka PM Gatishakti National Master Plan jong ngi. Kane ka ïarap bha ha ka jingpynkhreh, jingpyntreikam bad ka jingpeit ïa ki projek. Kine ki lad kiba dang kham bun katba dang ïaid ka por ki plie lad ruh ïa ki samla jong ngi,” la ong u Myntri Rangbah Duh.
U Myntri Rangbah Duh u la kyntu ïa ka ISRO ban kan pynlong ïa ki national hackathon halor ka ‘Space Technology in Governance’ ha ka jingïatreilang bad ki tnat bapher bapher jong ka Sorkar Pdeng bad ki Sorkar Jylla. “Nga ngeit skhem ba kane ka National Hackathon kan pynbha shuh shuh ïa ka jingsynshar bad kan wanrah ïa ki jingpynbeit katkum ka juk mynta na ka bynta ki briew jong ka ri,” u la ong.
U Myntri Rangbah Duh u la ai kamram ruh ïa ki samla jong ka ri. “Ki pateng kiba mynta ki dei ban wan shakhmat ban pynshisha lyngba ka science ïa ki astronomical formula kiba don ha ki jingthoh ba kyntang jong ka Indïa bad ki dei ban pynthymmai bïang ïa ka jingpule ïa ki.
Ka long kaba donkam ruh na ka bynta ka deiriti bad ka science. Ha kane ka rukom, kane ka dei ka jingbahkhlieh kaba ar bynta jong ki khynnah skul, ki khynnah kolej bad ki samla ha ki skul bah. Ka jingriewspah jong ka jingnang jingstad science ba ka Indïa ka don ka la shah buhrieh ha ka por jong ka jinglong mraw. Ha kane ka Azadi ka Amrit Kaal, ngi dei ban peit ïa kane ka jingriewspah ruh, ngi dei ban wad bnïah ïa kane bad ïathuh ïa ka pyrthei shaphang kane.”
U Myntri Rangbah Duh u la kren shaphang ki jingantad jong ki riewshemphang ba ki kam ka Indïa kiba ïadei bad ka haw haw kin kot sha ka 16 billion dollar na ka 8 billion dollar ha kine ki snem ban wan. Katba ka Sorkar ka dang trei na ka bynta ki jingpynkylla ha ki kam kiba ïadei bad ka haw haw, ki samla jong ka ri ruh ki dang ïai pyrshang namar ha kine ki saw snem ba la dep, ka jingdon ki start-up kiba ïadei bad ka haw haw ki la kiew na ka 4 tylli sha kumba 150 tylli. U Myntri Rangbah Duh u la kyntu ruh ïa ki khynnah pule jong ka ri ba kin ïashim bynta ha ka jingïakhuh quiz kaba heh bha halor ka Chandrayaan mission ban pynlong da ka MyGov na ka 1 tarik u Nailur.
U la ban jur halor ka jingïalam lynti ha ki kam science bad teknoloji ha kane ka por jong ki spah snem ba 21 ha kaba u la ong ka Indïa ka la long ka karkhana jong ki sap kaba dang samla tam ha ka pyrthei. “Na ki durïaw sha ka suinbneng, sha ka haw haw, ki don shibun ki kam ba ki samla ki lah ban leh,” la ong u Myntri Rangbah Duh. “Ki lad kiba bun ki mih na ka bynta jong phi ha Indïa,” u la ong.
U Myntri Rangbah Duh u la ban jur halor ka jingïalam lynti ïa ki pateng ban wan kaba long kaba donkam namar ki dei maki ki rah shakhmat ïa ki kam kiba kongsan mynta. U la ong ba ki stad science ki dei ki nuksa ïa ki bad ki jingwadbnïah bad ki jingtrei shitom jong ki ki la pyni ba ngi lah ban leh ïa kano kano kam lada ngi pynneh jingmut ha ka kam. Ha ka jingpynkut ïa kane ka jingai jingkren, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba ki briew jong ka ri ki don jingngeit ha ki stad science bad haba ki briew ki ai jingkyrkhu, ka Indïa kan long ka nongïalam jong ka pyrthei ha ki kam science bad teknoloji. “Ka mynsiem saindur thymmai jong ngi kan pynurlong ïa ka jingthmu ban don ka Indïa kaba la kiew shaphrang shuwa u snem 2047,” la ong u Modi.
