TO TIP PHI KI KHUN KHASI KHARA. UEI U NONGIALAM

U samla Arkijuh Dkhar, u dei u nongshong shnong jong ka shnong Khliehriat, u dei u samla uba shemphang bha bad ruh uba ju noh syniang sha ka ri bad ka jaitbynriew lyngba ki jungthoh (Aticle) kiba kit jungmut ki ban tei ia ka imlang ka sahlang, kumjuh ruh kiba ju pashat jungtip shaphang kiei kiei kiba thymmai kiba ki paidbah ki donkam ban tip, kawei namaste ki Article kaba u la dep buh ka dei kaba u la pashat jingtip sha ki paidbah shaphang ka Artifical Intelligent bad ha kane ka kynti utei u samla u buh sa ia kane kawei kaba u pashat jungtip shaphang ka jungmut ‘Nongialam’, kane harum ka dei ka Article “To tip phi ki khun Khasi Khara, Uei u nongialam”
” Shwa ba ngan sdang, nga kwah ban buh ia kane ka jingkylli ha phi ki pait khasi baiar, U ei u nongialam.? Ngam da donkam ban jubab ia kane ka jingkylli ia phi, namar ki kpa tymmen jongngi ki la dep jubab lypa, tangba imat ngi la kum klet ia kane. Dei na kata ka daw nga thoh ia kane ban pynkynmaw ia phi ia kaba u (late) myllung Soso Tham, uba la dep kren lypa ha nga ha phi ha ki jinghikai jing sneng jing khraw jong U lyngba ki jingthoh jingtar ba la haki kot ki sla ne ki poetri. Lada phi dang ia kynmaw ia ki poetri jong U na ka kot KA DUITARAKSIAR ne KI POETRY KHASI shaphang u “U Diengbilat” bad ruh ia “Ka Mynsien Ba Shynrang”.Te phin sa shai bad kynmaw bha shaphang ka jingmut u Nongialam. Hynrei lada phim don te sngewbha ban shu peit ha ki kot ne ha ka internet khnang ba phin shai.
Te ia mynta hi ki por mano u ta u rangbah Khasi jong ngi u ba dang don kata ‘KaMynsien Ba Shynrang’ bad uba ieng kum uta ‘U Diengbilat’. Mano…..? Phi dang i don da iwei pat, lait tang na u Bah Ardent Miller Basaiawmoit, u rangbah ba radbah jong ngi ki pait Khasi Khara. Ko Para Khasi wat sngewthuh bakla bad wat shah ialam bakla ho! la ha ka sorkar ne ki katto katne ki briew ki ba ialam bakla ia nga ia phi. Ka jingïeng rangbah u Bah Ardent, uba dei u President jong ka Voice of the People Party ka long ym ba ukwah nam kwah burom(publicity) ne ba u ieng na ka bynta ka party la jong (political gain). Kynmaw ko Para Khasi baiar jong ngi, ngi la ia ieng tylli ban ioh ia la ka jylla la jong. Te wat ai lad ba ka pyrthei kan ioh kren ne ong ba ngim long ki ba ia tylli. Kynmaw ruh ia ki kyntien na ka kot U Phawer Aesop ba ong “ka jingiatylli ka long ka bor” Sa ia kaei pat phi ia ap? kynmawkane ka dei ka jingeh kaba dei ka mat (issue) jong ka jaitbynriew, te to ia ieng lang ban tylli met badmynsien ia ha nongialam uba LA len ialade, uba la kloi ban shah thngan na ka bynta jong ki khun ki kti ka pateng jong ngi. Ynda la dei ka mat (issues ) jong ka jaitbynriew ngim dei ban shuh ia sngap, ka dei ka mat ba donkam ( issue ) jong nga jong phi lada ngim kren ma ngi te mano pat ban kren. Te lada phi kwah ban tip shai ia u nongialam ba shisha to peit mynta ba phi ioh lad ban sakhi ha u Bah Ardent.
Ha phi ki Nongmihkhmat (Representative) jong ngi ki jingkylli nga buh. Balei phim iakren..? Balei hap ban da pynbor ne leh bor ba phin kren? Hato phim lehraiñ ialade ban khot kita ki nongmihkhmat jong ngi? Kyndiat shaphang ka Reservation policy ka ba naduh ba ngi la ioh ia ka jylla. La bhah ia kane ha kane ka rukom 40/40/5/15. Ka mut 40% ia u Khasi 40% ia ki Garo. (Ha ba ngi ong Khasi ngi kynthup lut ia u Khasi, u Jaiñtia, u Bhoi, u War, u Lyngngam& u Marambad wat u Biate ruh u hap ha kane. ). Ioh lehse ki kpa tymmen jong ngi ki la ia shongbishar bha shwa ban buh ia kane. Haoid ngi pdiang bad burom ia kane namar ioh lehse ba ki Para Garo jong ngi ki dang duna bha ia ngi ki pait Khasi la ha ka liang ka stad ka tip, ka ioh ka kot (economic-social condition) bad kumta ter ter. Tangba balei ka sorkar ka mut ban pyntrei ia ka Reservation Policy ka ba naduh 1972 lyngba kata ka Roster System? Ka Roster System ka long ka ba bha tangba ka jingthmu bad ka rukom ban pyntreikam ia ka ka long kaba bakla. Haba wat ia ka Mobile, ka Computer ruh lada ym updatete ka long kaba shitom ban treikam te da pyrkhat hi ma phi ba kumno yn pyntreikam da ka Reservation kaba rim. Wat ka Central Government bad ki states ruh ki review bad revise ne pynyhymmai naka por sha ka por ia ka Reservation. Te balei pat hapoh ka jylla jong ngi kim pat juh leh. Kiei ki daw ba ngi dawa na ka sorkar ban pynbeit (review) ia kane ka Reservationpolicy?Ha ka jing sngewthuh jong nga balei ba ngi dei ban kyrshan ban review noh ia ka , ki dei na kine ki daw. (1). Lada ngi peit ia ka jingbun pait hapdeng jong ngi bad ki Garo, ngi tam bun bha ia ki, te balei ba kan hap neh kajuh kata ka Reservation 40 %
( 2). Lada ia nujor ia ki district council ruh hapdeng jong ki bad jong ngi ruh ngi don 2 tylli ki district council kata ka JHADC & KHADC katba ki para Garo ki don tang kawei kata ka GHADC. (3). Lada ia nujor ia ki nongmihkhmat hapdeng jong ki bad jong ngi ruh ngi don haduh 36 tylli ki MLA constituency katba mat pat ki don tang 24 tylli. (4). Lada kheiñ ha ki district ruh hapoh Khasi ngi don 7 tylli katba hapoh Garo ngi don 5 tylli. Te phi la snew dei em ban review ia kane khang ban pynbha pynmiat ia ka ri bad ka jaitbynriew jong ngi. Ka nongrim ba ieng i Bah ka long thik kum kine ki kyntien na ka ‘Ka Mynsien Ba Shynrang’. ”Wei la kut jingmut kam neh ban shong khop, Ba jinghun ka mynsien ka long ka jingjop.” To ai ba kata ka Expert Committee kan long ka ba lah ban pynbeit pynbha ia ka jingthrang bad ka jingkwah jong ngi ki ba bun ba lang khnang ban yn ym don kano kano ka jingwit jing thut nangne sha khmat “Im slem ka Ri bad ka jaitbynriew jong ngi”