Na Meghalaya lap ki scientist ka ZSI ïa ki jakoid ba kham phylla

Shillong, Jylliew 01 : Ha ka khubor kaba kham phylla, ki scientist jong ka Zoological Survey of India (ZSI) da kaba ïatrei lang bad ki nongwad bniah na ka jylla, ki la lap ïa ki jait jakoid kiba kham phylla na pdeng jong ka nongbah Shillong.
Ia kine ki jakoid la tip kyrteng kum ka Amolops Shillong lane ka Shillong Cascade Frog. Kane ka jinglap ka jia ryngkhat ruh ha ki jaka ba ym poi pyrkhat khamtam ha kito ki jaka ba la long sor. Ïa ka jingwadbniah kaba kham sani lah ban lap ha ka jingthoh kaba pyllait dang shen ha ka ‘Records of the Zoological Survey of India.’
“Ka jinglap ïa kine ki jakoid Amolops Shillong napoh ki jaka sor jong ka Shillong ka kdew ïa ka jingdonkam kyrkieh ban pynwandur lang ai ka sorkar kaban ïaid ryngkat ryngkat bad ka jingsumar ïa ki jingthaw ba im ha ki sawdong sawkun,” ong u Dr. Dhriti Banerjee, Director ka ZSI.
Shuh shuh la ong ruh ba ka jingïada ïa ki jingthaw ba rim kiba rit ha ki khlaw kiba don ha ki jaka sor, ki wahduid bad ki jaka ba long jyrngam ka long kaba donkam haduh katta katta ym tang ïa ki jingthaw ba im ha um bad ha ryngkew kum ki Amolops Shillong hynrei ruh na ka bynta ka koit ka khiah jong baroh ki jingthaw ba im.
Namar ka jinglong ba rieh jong ki watla ki ïa syriem dur hynrei ki don ka jing ïapher ha ka jinglong tynrai, kine ki jakoid Amolops bunsien ki donkam ïa ka jingpeit bniah ban ithuh thikna ïa ki. Da kaba pyndonkam ïa ki tiar stad ka juk mynta, ki nongwad bniah ki la pynthikna ba ki jakoid Amolops shillong ki dei na ka Amolops indoburmanensis species complex.
Ka jingpeit bniah ïa ka jinglong jingman jong ki ka la pynpaw ba kine ki jakoid ki don ka jingïadei kaba jan bad ki jaoid Amolops siju, ki jait jakoid ba la batai bniah da kajuh ka kynhun ka ZSI ha u snem 2023 na ka krem ??Siju ha South Garo Hills, Meghalaya, ha kaba ka jingïapher ha ka jinglong jingman jong ki ka long 2.0% haduh 3.4%.
Ym kum ki Amolops siju kiba shong ha ki krem, ïa ki jakoid Amolops shillong la lap ha ka thain Mawlai, ka thain kaba bun briew tam ha ka nongbah Shillong. Kine ki don ka jinglong ba kyrpang ha ka met kynthup ïa ka jingpher ha ka jingheh, ka jinglong ka sniehdoh bad ka rukom thoh ka met, ïa kiba la lap da kaba peit bniah bha.
Hapdeng u snem 2022 bad 2023, la ïoh ban lum haduh lai jait ki symbai jong kine ki jait jakoid na ki khlaw ba don ha ki jaka sor. Ar tylli la ïoh na ka thain Umthlong jong ka Mawlai da i Damepaia Pdah ba dei nongwad bniah ha Assam University, Silchar. Bad ïa kaba lai pat la lum da u Eugene Lyngkhoi uba dei u Ph.D. scholar ha North-Eastern Hill University (NEHU), Shillong, na ka thain Umrynjah.
“Ngi da lyngoh haduh katta katta ban lap ïa ki jait jingthaw ba ym pat don kyrteng kiba im ha pdeng jong ka sor Shillong,” ong u Bhaskar Saikia, u nongthoh ba hakhmat eh jong kane ka jingwad bniah. “Ka long ka jingpynkynmaw kaba khlain bha haduh katno ki jingthaw ba im ki dang sah khlem jingthoh, kata ruh wat ha ki nongbah jongngi.” Kaba sngewtynnad ka long ba la lap ïa ki jait Amolops ha India naduh ki snem 1850 bad don ki jait jakoid kiba la jah khlem ïohi shuh,” ong u nongthoh.
Ka India mynta ka don 20 jait ki jakoid Amolops kiba la ïoh jingithuh, 16 tylli na kine la batai napoh ka ri. Kaba phylla ka long ba khyndai tylli na kine—kynthup ïa ki Amolops siju ha u snem 2023 bad mynta ki Amolops shillong ha u snem 2025—la lap ha kine ki arphew snem ba la leit noh. Kane ka pynksan ïa ka jinglong jong ka thain shatei lammihngi jong ka ri India kum ka jaka ba bun jait ki mrad ba im ha um bad ryngkew. Kine ki jinglap ki long shi bynta jong ka jingthmu kaba dang ïaid shakhmat ban buh jingthoh ïa ki jait mrad ba bun kiba don ha ka thain bad khamtam eh ki jait jingthaw kiba im ha ryngkew bad ha um khamtam ki jait mrad kiba long kyrpang tang ha kato ka thain hi.
Ïa kane ka jingwad bniah la pynlong da ka jingtrei lang, da ki jingnoh synniang na u A. Shabman na ZSI, Pune, u Eugene Lyngkhoi na NEHU, Shillong bad u Damepaia Pdah na Assam University, Silchar, kiba ki dei lyngba ki kam jong ki ha madan kiba wanrah bad lap ïa ki Amolops shillong ban paw pyrthei.