“Na ka jingthmu sha ka jingjop: Kumno ka India ka pynwandur ïa ka jingïakhun pyrshah ïa ka jingpang TB”

Da u Jagat Prakash Nadda

Ha ka World Tuberculosis (TB) Day, nga pyrkhat da ka jingsngew sarong kaba khraw kumno ka India ka thoh biang ïa ka kot ha ka jingïakhun pyrshah ïa ka jingpang TB. Ka jingïalang kaba la pynkut dang shen kaba 100 sngi kam shym la pyni tang ïa ka bor jong ka jingpynwandur hynrei ka la pyni ruh ba ka jingwanrah lang ïa ki briew ka long kaba kongsan kumjuh kum ka jingpynkylla ïa ka rukom treikam jong ka prokram. La sdang ïa ka campaign ha ka 7 tarik, Nohprah 2024 da ki jingthmu ban pynsted ïa ka jinglap ïa ki nongpang TB, Pynduna ka jingïap bad ban ïada na ki nongpang ba thymmai.
Ka TB-Mukt Bharat Abhiyaan kaba 100 sngi ka la wanrah ïa ki buit kiba thymmai ban lap kloi ïa ka TB, da kaba pynthikna ba wat ïa kito ki bym don dak jingpang – kiba lym kumta kin jin da la jah khlem da lap ïa ka jingpang – la ithuh bad sumar. Ïa ki kor X-ray ba lah ban rah la rah beit sha ki briew kiba don ha ka jingma, kynthup ïa ki briew kiba don ïa ka jingpang shini, ki nongdih duma, ki nongdih kyiad, kito kiba im bad u khniang jingpang HIV, ki tymmen, kito kiba don ka BMI kaba duna bad kiba ïakynduh ha ïing jong ki nongpang TB. Ki X-ray ba la pyndonkam da ka jingstad thymmai ki la pynpaw mardor ïa ki briew kiba la suba ba ki don ïa ka jingpang TB, bad ïa ka jingpynshisha la leh da kaba pyndonkam da ki Nucleic Acid Amplification Tests (NAAT). Kine ki jingpyrshang ki la pynthikna ba la ithuh bad sumar kloi ïa ki nongpang, tehlakam ïa ka jing saphriang bad ïada ïa ka jingim.
Ka campaign ka la poi sha man ki kyndong kynshrot jong ka ri, da kaba peit bniah ïa 12.97 klur ngut ki briew kiba don ha ka jingma. Kane ka jingpyrshang kaba jur ka la ïalam sha ka jingithuh 7.19 lak ngut ki nongpang TB, na kine 2.85 lak ngut ki dei ki bym don dak jingpang bad lym kumta kin jin da la jah noh hynrei na ka bynta kane ka rukom ba thymmai, la lah ban ïada na ka jingpang TB. Kane ka long kham palat ban ïa u mawmer – ka long ka jingkylla.
TB- Mukt Bharat Abhiyaan: Ka jingïakhih jong ki paidbah
Hynrei ka jingkylla kam dei tang ka teknoloji – ka dei ka jingwanrahlang ïa ki briew kaba ym pat judon mynno mynno ruh. Ka jingpynduh ïa ka jingpang TB mynta ka dei ka jingïakhih paidbah kaba la ïoh bor na ka Jan Bhagidari (ka jingiashim bynta jong ki paidbah). Ha kylleng ka ri India, la pynlong palat 13.46 lak tylli ki Nikshay Shivir, ha kaba palat 30,000 ngut ki nongmihkhmat ba la jied, kynthup ïa ki MP, ki MLA, bad ki nongmihkhmat jong ki PRI bad ULB ki la mih ban kyrshan ïa ka TB Mukt Bharat Abhiyaan kaba 100 sngi. Ki kompeni ba ïatreilang bad ki nongshong shnong ki la ïadon bynta lang ha kane ka campaign, da kaba pynskhem ïa ka jingmut ba ka jingpynduhjait ïa ka jingpang TB kam dei tang ka kamram jong ka sorkar hynrei ka dei ka kamram jong baroh. Bad ha kane ka thong la pyni nuksa ïa ka Jan Bhagidari ha kylleng ki Jylla /UT ha kaba ha palat 35000 tylli ki kam kum ka jingpynsngewthuh shaphang ka jingpang TB, ka jingsam ïa ki jingbam ba tei met, ka jingbam smai na ka bynta ka India kaba lait na ka jingpang TB bad kiwei kiwei la pynlong ha kylleng ki 22 tylli ki tnad treikam. Kumjuh ruh palat 21000 tylli ki kam la pynlong bad ki PSU, ki kynhun ba ïadei bad ka kam khaiï pateng, ki seng trei mon sngewbha bad palat 7.7 lak ngut ki samla pule ha kylleng ki 78000 tylli ki jaka pule ki la ïashim bynta ha ki kam pynsngewthuh bad pynsngewthuh ïa ka jingpang TB.
La pynlong ïa ka jingpeit bniah bad jingtest ïa palat 4.17 lak ngut ki briew ha ki jaka ba bun briew kum ki phatok, ki par maw, ki kper sha, ki jaka tei jingtei bad ki jaka trei. Palat 21000 tylli ki jingpynsngewthuh shaphang ka jingpang TB la pynlong ha ki tamasa ha ka por ba pynlong ïa ka campaign da kaba kynthup ïa ki nongïalam kiba pynshong nongrim ha ka jingngeit bad ki nongpynkylla ha ka imlang sahlang.
Ka jingthmu jong u Myntri Rangbah duh jong ngi, uba la buh ïa u maw nongrim jong ka Jan-Bhagidari, ka la pynlong ïa ka jingkyrshan kaba jur ha ka imlang sahlang na ka bynta ban tingkhun ïa ki nongpang ym tang na ka bynta ka jingbam hynrei wat ïa ka jingkyrshan ha ka bor pyrkhat bad ka kam. Ka jingkyrshan ïa ki nongpang TB kam dei shuh tang ha ki hospital – ka la jia ha ki ïing ki sem, ha ki shnong ki thaw, bad ha ki jaka trei. Lyngba ka sienjam Ni-kshayMitra, ki riew shimet bad ki seng ki ai jingkyrshan ha ka liang ka jingbam sha ki longïing kiba shah ktah ha ka jingpang TB, ha kaba la dep ban pynpoi da ki hajar tylli ki dong jingbam. Tang hapoh 100 sngi, ki Ni-kshay Mitra kiba thymmai ki la don haduh 1,05,181 ngut. Da kaba ithuh ïa ka jingïadei kaba kongsan hapdeng ka jingbam bad ka jingkoit na ka jingpang TB, ka sorkar ka la pynkiew ar shah ïa ka jingïarap pisa hapoh ka Nikshay Poshan Yojana na ka T. 500 sha ka T. 1,000 shibnai, ban pynthikna ba ym don nongpang TB uba ïaleh marwei ïa kane ka thma.
Ka tnad ka Koit ka Khiah ka dang ai ruh ïa ka jingsumar kaba kyrpang bad kaba kyrpang na ka bynta ki nongpang TB hapoh ka prokram sumar TB bapher bapher. Kum ka nuksa, lada lap ba u nongpang TB u duna ka jingkhia (da ka BMI < 18.5 kg/m2), ki nongsumar jong ki kin shna ïa ka chart ba ïadei bad ka bam bad jingsumar bad kin buddien ïa ka jingkiew jong ki man la ka bnai ha ka por ba ki shah sumar.
Ka jingtei halor ka bor jong ka campaign kaba 100 sngi
Ka bor jong kane ka campaign ka la pyni ruh kumno ka rukom treikam jong ka imlang sahlang baroh kawei bad ka sorkar baroh kawei ka lah ban pynlong ïa ka jingkylla. 22 tylli ki tnad ki la ïatreilang ban pynïasoh ïa ka jingpynsngewthuh bad jingshakri shaphang ka TB ha ka jingim ba man ka sngi. Ki jingpynsngewthuh shaphang ka TB ki la kylla long ka jinglehkmen jong ki jingïaid paidbah ha Goa. Ha ki skul ha kylleng ka ri, la kynthup ïa ki khubor pynsngewthuh shaphang ka TB ha shuwa ban rung sha la ki kamra pule ha ka por mynstep. Ka tnad Small and Medium Enterprises ka la pyndonkam ïa ka network jong ki ophis cluster jong ka ban pynlong ka jingpeit bniah ïa ka jingpang TB khlem jingsiew ïa ki hajar ngut ki nongwanjngoh. Kine ki jingpyrshang bapher bapher ki la pynduh ïa ka jingshah kynnoh, ki la pynbeit ïa ki jingtip kiba bakla bad ki la buh ïa ka jingpynduh ïa ka jingpang TB ha ka jingsngewthuh jong ki paidbah.
Ka campaign kaba 100 sngi ka dei tang ka jingsdang. Ka India ka la pynkhreh lut ban kyntiew ïa kine ki jingpyrshang ha ka ri baroh kawei, da kaba pynthikna ba uwei pa uwei u nongshong shnong – khlem da kheiñ ïa ka jaka ba u sah – un ïoh ïa ki lad jingsumar ba mynta, ka jingsumar kaba bha, bad ka jingkyrshan jong ka imlang sahlang kaba khlem artatien. Kumba ka India ka la pynkiew stet ïa ka jingtest COVID-19, ka Tnad ka Koit ka Khiah ka dang bei tyngka ha ki jingpeit bniah ïa ka jingpang TB jong ka pateng ban wan ban wanrah ïa ka jingtest kaba kham stet bad kaba thikna ïa baroh.
Ka India ka la sakhi ïa ka bor jong ka jingtreikam ba la pynkhih da ka imlang sahlang mynshuwa – la ka long lyngba ka Swachh Bharat Mission lane ka jingïakhih jong ngi ban pynduhjait ïa ka jingpang Polio. Kumjuh ruh ka TB-Mukt Bharat Abhiyan mynta ka la kylla long kawei pat ka jingïakhih kaba la ïalam da ki paidbah. Haba ka jingpynthymmai ka ïakynduh ïa ka jinglah ban ïoh, bad haba ki sorkar, ki shnong ki thaw & ki briew ki ïatylli kaba ym lah ban long ka kylla long ka jingshisha.
Ka India kam dei tang kaba ïaleh pyrshah ïa ka TB- ngi jop ïa ka.
U nongthoh udei u Myntri sorkar pdeng ba dei khmih ïa ka Tnad ka koit ka khiah, Sorkar India.