Ka Meghalaya Lokyukta ka dei kaba la thaw lyngba ka Meghalaya Lokayukta Act ban ïakhun pyrshah ïa ki kam bamsap jong ki Shakri Sorkar hapoh ka Jylla. Kane ka aiñ ka dei ka atïar kaba khlaiñ bha namar ka don ïa ki bniat ba lah ban ai ka jingpynsajia ïa ki riew bamsap ym kum ka aiñ Right To Information (RTI) kaba dei tang ka atïar ban sei madan ne thad madan ïa ka bamsap.
Ka Meghalaya Lokayukta naduh ba thaw ïa ka, kala treikam bha ha ka jingïakhun ïa ka bamsap bad dang shen, ka Lokayukta kala pynmih ïa ka hukum ban ujor ejahar bad ban pynsajia ïa ki Ophisar bad ki Contractor jong ka Garo Hills Autonomous District Council (GHADC) kiba donkti ha ka jingbam klop ïa ka pisa jong ka Council ba kot da ki phew klur, kaba la ïoh kum ka Speclal Grant Assistant na ka Sorkar Pdeng. Kane ka hukum ka pyni shai kdar ba ka Lokayukta ka dei shisha ka atïar kaba khlaiñ bad kaba lah ban ratdyngkhong ïa ka bamsap lada ki paidbah ki nud ban mihshakhmat ha kaban buh ïa ki jingujor.
Khlem da lah ban klet, ka sienjam ba nyngkong eh jong ka Meghalaya Lokayukta ban kyndang ïa ka bamsap ka la sdang ha u snem 2018-2019 haba ka pynmih ïa ka hukum ba bthah ïa baroh ki Nongtrei Sorkar ba kin pynbna paidbah ïa ki jingdon jingem (assets) jong ki nalor ki jingtip ba bnïah shaphang ki Kurim bad ki Khun ki Kti. Kane ka hukum kala pynïengskhor ïa ki Nongtrei Sorkar khamtam ki Nongtrei kiba la bat ïa u lakam ban pynïaid ïa ki Tnad bapher bapher jong ka Jylla, kiba don ka bor ban pynïaid ïa ki skhim, ki project bad ka pisa pilaiñ jong ka Tnad. Kane ka hukum ka dei kaba paka palat ban lap ne pynshisha ïa ka jingbamsap jong ki Nongtrei Sorkar lyngba ka jingdon jing em jong ki haba pynïahap pat bad ka jingïoh ba ki ïoh na ka kam ba ki trei.
Ban ïakhun pyrshah ïa ka kam bamsap kam dei satia ka kam kaba suk bad ban ong ba ka jingkem ïa ka kam bam sap ka shongeh ha ki sakhi satar bad ki kot ki sla ka dei kaba bakla eh namar nïar eh na ki kam bamsap ba ki nongbam sap kin buh ïa ki sakhi satar ka ban buh ha ka jingma ïalade. Ka kam sniew hi kam dei ka kam kaba suk ban lap bad baroh ki nongleh kam sniew kin don beit ïa ki jong ki buit kumno ban tapeitmiaw ïa kiei kiei baroh. Namar kata, kaba paka tam ban tih ïa ka bamsap ka dei tang ka jing khmih bad jingbishar ïa ka jingdon jingem jong ki Nongtrei da kaba ianujor ïa ka jingdon jingem jong ki bad ka jing ïoh kamai jong ki na ka kam ba ki trei.
Ka jingmih pyrthei jong ki kam bamsap bapher bapher jong ki Heh Sorkar ha kylleng ki Jylla ka Ri ka dei na ka jingbishar ïa ki jingdon jingem jong kine ki Nongtrei bad ka jingïoh kamai jong ki bad lyngba kine ki jingbishar ba sa mih madan ki case ‘ka jingdon spah palat pud’ (disproportionate Assets Case). Khlem pep hangne ha Jylla ruh baroh ki sakhi ïa ka jingdon spah palat pud jong ki Ophisar ka Sorkar Jylla naduh ki Engineer, ki Doktor, ki Beaurocrats bad kiwei kiwei. Lada ka jingbishar ka don ïa ka jingdon jingem ne nongkynti jong kine ki Ophisar ka Jylla, khlem pep kiba bun kin poi sha ruh nar.
Hynrei sngewdiaw pat ban ïohi ba ka hukum jong ka Meghalaya Lokayukta ka shu kut tang ha ka jingpynmih hukum bad la ong ïa kane namar la shem ba bun ki Tnad Sorkar kim shym la pyntreikam satia ïa kane ka hukum.Ym lah len ba kila don katto katne ki Tnad Sorkar kiba la pyntrei ïa kane ka hukum hynrei ka jingpyntrei ruh ka long tang ka jingleh dep rukom kata tang ban shu lum jingtip na ki Nongtrei ym ban bishar pat ïa ka spah ka phew ba ki don ban bishar la ka dei hok ne em kat kum ka tulop ne jingsiew ba ki ïoh. Ki Tnad Sorkar ki klet ban khmih ïa kane ka bynta bad dei namar kane ka daw ba haduh mynta, lada ïaid kat kum ka hukum jong ka Lokayukta, baroh ki Nongtrei Sorkar ka Jylla Meghalaya ki dei kiba khuid bad kiba lait na ki kam bamsap.
Kum ka Shnat kaba tohkit ïa ki kam bamsap, kala dei ïa ka ym ban shu hun ha ka jingpynmih hukum, hynrei ban pan ïa ki kaiphod na ki Tnad Sorkar ban pynthikna ba baroh ki Tnad ki bud ryntih ïa ka hukum. Ka Lokayukta kala dei ban pan jingtip ne pan jïngkheiñ na ki Tnad Sorkar halor ka jingdon nongkynti jong ki Nongtrei kiba don spah palat pud ban ïoh tohkit ïa ka jingshisha lyngba ki jingtohkit bad ki jingtian bishar kat kum ki kyndon aiñ. Lada kane ka jingbuddien kam don satia, long lehnohei ka jingpynmih hukum bad kan myntoi aiu ruh ban bthah ïa ki Nongtrei Sorkar ba kin pynbna ïa ki jingdon jingem lada kam don pat ka jingbishar ban pynthikna ba ka spah ba ki don ka dei kat kum ka hok jong ki ne dei da ka jingkamai da kumwei pat kata ka jing‘Bamsap’.
Ka Lokayukta kaba la maitphang ïa kane ka kam na ki Nongtrei Sorkar kala dei ban buddien ha ka jingtian bishar bad ïa kiba don spah palat i’u pud dei ban pynngat ha ka ‘Disproportionate Assets Case’ bad ban thep along khnang ba kan long ka nuksa ïa kiwei pat ba kin kïar lai lum laiwah na ka jingbamsap bad ba ka Jylla kan lait shisyndon na ka kam bamsap kaba dei u kruiñ jong ka roi ka par ka Jylla.
