Ka jingjyllei ki ksew surok haki jaka paidbah ka buh ïa ka jingma kaba khraw namar ym tip ha kano ma kano ka por ki lah ban khie wahleng bad dait kat ïa kiba snïewbok. Kane ka jingbun ki ksew khlem trai ka buh ruh ka jingsyier khamtam lei lei ha ka por miet por iong kaba ki lynti syngkien ki la kynjah lut. Na ka liang ka tnad ba dei peit, ka la dei ban shimkhia bha ïa kane ka bynta khamtam eh ha ki jaka ba long ïew kiba ki ksew ki ïaid da ki kynhun kynhun ban wad bam lane ban ïaid makia kylleng sawdong ka sor.
Ka jingkren ïa kane ka mat ka long ba man ka por ka tnad ka Koit ka Khiah ka ju kyntu bad bthah ïa ki paidbah ba lada ki shah dait ksew mar mar ki dei ban phah leit ai injek naba ym lah ban tip ba kato ka jingshah dait ka lah ban ïalam pynban sha ka jingma ïa kito ki lanot. Da kaba pynshong nongrim halor kane ka jingkyntu, la sngew dei ruh ba ka sorkar jylla kan pyrshang ban tehlakam shwa ïa kine ki ksew khlem trai kiba shang makia khlem seng. Khlem pep lada lah ban tehlakam ïa ka jingïaid kynhun jong ki lehse kan wallam ïa ka jingshngaiñ ïa ki paidbah kiba ïaid ba ieng la ka long ha ka por mynsngi mynshai lane wat ha ka por mynmiet.
La kren ïa kaei kaba jia ha ki jaka sorkar, bun ki paidbah kiba ri ïa ki ksew ha iing, ki ju teh bha bad nalorkata, ki pynbiang ruh ïa ka bam ka dih bad ka injek. Kumta ka suk ban tehlakam ïa ki lada jia ba don ba wan mano mano ha iing namar tang shu kynhied ki la phet noh na kato ka jaka. Hynrei kane pat kam long satia kumta ïa ki ksew bym don trei kiba lada bakla ban pynkyndit ruhki lah pynban ban kahait bad kynrup syndon ïa ki brïew.
Lada kren pat ha kawei ka liang, imat ha kane ka jylla hi haduh mynta hi kim pat sngewthuh than ba ka jingshah dait ha ki ksew ne ki miaw kam pher la kadei ïa ki ksew ne ki miaw surok, kadei kaba shyrkhei bad kaba buh jingma ïa kito kiba ngat ha katei ka apot ruh ka long kaba syier lada ym sumar kloi. Kumba long mynta hi, ha kylleng ki bynta jong ka jylla khamtam eh ha ki bynta ba long ïew ha ha nongbah Shillong ka jingdon ki ksew surok ka la long kaba i syier haduh katta katta khamtam lei lei ha ka por mynmiet.
Kumta, ka la dei ka por ïa ka tnad ka Koit ka Khiah ka sorkar jylla kumjuh ïa ka tnad ba peit ïa ki mrad ne ka tnad Animal Husbandry and Veterinary ban shimkhia bha ïa kane ka mat da kaba trei ryngkat ryngkat bad ki Municipal Board la ka long naduh ka Shillong Municipal Board bad kiwei kiwei na ka bynta ban peit ba ka jingdon ki ksew surok kam dei ban buh jingma ïa ki paidbah ba ïaid ba ieng.
La ngam jyllïew ha kane ka phang ka long ban peit ba ka jingdon ki ksew surok lane ki ksew ba ri ha iing ka dei ban pyntikna ba ki la ïoh ïa ka tika khnang ba lada ki dait ruh ka jingma kan ym da ktah than ïa kito kiba shah dait. Hynrei ban pynurlong ïa kane ruh kam dei satia ka kam kaba suk lada kum na ka liang ka Municipal Board bad ka tnad Veterinary kim shimkhia ban peit ba kine ki jingthaw baroh kim ïoh ia ka tika kaba biang.
Ka shong ruh ha ka jingkitkhlieh jong ki trai iing kiba ri ïa kitei ki miaw ki ksew ba kin pyntikna ba ki jingri ba ki ri kidei kiba la biang ka tika khnang lada ki dait ne trud ïano ïano kan ym buh jingma pat ïa kito kiba ngat ha katei ka apot. Lehse lada peit katkum ka jingbatai jong ki doctor kiba tbit ha katei ka liang la sngewthuh ba lada kito ki paidbah kiba shah dait ha kitei ki miaw ki ksew lada jia ba kim leit ban shah ai tika lehse lada ki snïewbok ki lah wat ban duh ei ïa ka jingim.
Haba ïadei pat bad ki ksew kiba ri ha iing hynrei ki bym leit ban ai tika, lada jia kum kine ki jingjia ba sngewsih ïa ki bahaiing lane ki para marjan marpa khlem pep kito ki longiing kiba ri ia kitei ki miaw ki ksew kin kthang ka mynsiem bad katne katno tam kan ktah ïa kito ki longiing kiba duh syndon ïa ki baieid ba thoin. Ka jingjia na ka por sha ka por ki ju mih ba don kiba duh ei ïa ka jingim tang na ka jingshah dait ksew ka dei ka jingjia kaba pynkyndit lut ïa baroh. Kum kine ki jingjia ym tang ba ki pynkyndit hynrei ka pynlong ruh ïa ki nongshong shnong ba kin tip ba kam dei satia kaba shngain ban buh ïa ki miaw ki ksew lada kim lah pat ban sumar ïa ki ha ka rukom kaba dei naba kiba nyngkong eh kiba don ha ka jingma dei ki khun ki ksïew bad ki bahaiing lajong hi.
Lada ngam jyllïew shuh shuh ka long ruh ka khubor kaba sngewsih ban tip ba kin don haduh da ki phew ngut ki nongshong shnong kiba la duh ei ïa la ka jingim tang na ka daw ka Rabies kaba dei ka jingpang na ka jingshah dait ha ki ksew. Katkum ki jingkhein, kumba 96 persen na kine ki jingjia ba sngewsih ki dei beit na ka jingshah dait ksew bad kumba saw persen pat kadei na kiwei pat ki mrad.
Kumta la sngewdei ban ai jingmut bad ruh ban pynbor ïa kito ki longiing kiba ju sngewtynnad ban ri ksew ne ri mrad ba ki dei ban leit ai tika tikna ïa ki mrad ba ki ri namar ha kaba khatduh ka jingshngain kadei ïa ki hi. Kawei ruh lada ki jingri kidei kiba koit ba khiah ka don ruh ka jingshngain ïa ki khunlung kiba dang rit kiba ju smat ban ïalehkai bad ki ksew ne ki miaw. Donkam ruh ïa ki bor sorkar ba kin mih da ki jingthoh kiban batai bniah shuh shuh halor kane khnang ba ka jingpynshai kan long kyllum ha baroh ki kyndong kynshrot jong ka jylla kiba ym pat ju bnai ba ka jingshah dait ha ki ksew ki miaw ka lah ban buh jingma ïa ki khun ki kti ki bahaiing ha sem lane ïa ki baieid ba thoin jong ki.
Ha kawei pat ka liang la sngew dei ban kyntu ruh ïa ka tnad Veterinary khamtam ïa ka Shillong Municipal Board ba kin peit lem ïa ka jingbun palat ki ksew surok kiba buh bha ka jingma khamtam ha ki jaka ïew.
Kine harum ki dei khyndiat ki jingbatai halor kane ka jingpang Rabies kiba ong ban ïada ïa ka, lah ban leh da kaba : Leit ai tika ïa ki ksew man u snem ban lait na ka rabies. Ki ksew ki dei ban long kiba shait ba khlaiñ ha ka por ba ai tika khnang ba kan lah treikam bha ka dawai. Lada 70 persen na ki ksew ha ka thain jongphi ki la dep ai tika, ka jingpang kan sa jah. Ka long kaba donkam bha ba kin ïoh ïa ka tika. Ki shnong bad ki kynhun. bapher kumjuh ki rïewshimet ki lah ban wanrah ia ki ksew surok ban ïoh tika ha kino kino ki veterinary hospital kiba don ha ka jylla.
Sngew dei ruh ban banjur halor kane ka mat ba ki rïewshemphang ki pynpaw ba – kam don satia ka jingpynkoit ïa ka Rabies hadien ba la paw ki dak jingshitom bad kane ka lah ban ïalam wat sha ka jingiap ïa ki brïew bad ruh ïa ki mrad. Ka long kaba donkam ba baroh ki jingri ki dei ban ïoh ïa ka tika man ka por ban lait na ka.
