Hadien katto katne sngi na ka jingjur slap hapoh ka jylla hi baroh kawei kaba la wanrah ïa ka jingshlei ki um ki wah, ka jingtwa khyndew bad ka jingkyrhuh ka mei mariang kaba la wanrah ïa ka jingduh ba jur ymtang ïa ki jingdon jingem hynrei khamtam ka jingduh ïa ki mynsiem briew ba kordor. Ki thwei bad ki wah kila kylla umsaw bad dap da ka um smam. Phewse, ka tnad bording jong ka jylla kala pynmih syndon hi da ka Load shedding lane ka jing pynjari ïa ka por sam bording hapoh ka jylla baroh kawei. Kaei kaba nga kum u nongshong shnong ngam lah ban pei phang ka dei ba : Haba duna ka jingdon ka um, hana yn pynjari ïa ka rukom sam bor ding namar ka jingduna ha ka jingpynmih ïa ka, katba mynta pat haba ki Thwei bad ki um ki wah ki kylla umsaw bad dap hi smam, hana la pynjari syndon hi ïa ka por sam bording sha u paid nongshong shnong ha ka jylla namar jong ka jing bun palat ka um. Kine ki ei kiei nga sngew kila kylla long pynban kum ki khana puri-skam jong ki khynnah. Hynrei hadien ka jingtih bniah bad lum jingtip ïa ki jingshisha.
Tyngkreiñ ka paw pyrthei ba ka kor pynmih bording Generator Stage IV Power Station kaba don ha Nongkhyllem kaba don ïa ka bor pynmih haduh 30MW kala sniew naduh u snem 2019, Shuh shuh ka 30MW Generator Stage III Power Station ha Kyrdemkulai kam shym la treikam shuh naduh u snem 2021. Ban shuh shuh ïa ka jingduna ka jing pynmih bording la ïoh jingtip ba ka 42MW Power Generator ba don ha Leshka Power Station kala sniew dang ha u bnai June eiei. Hynrei ka long kaei kaei pat ka bymlah ban tip bad pei phang ba ka sorkar kam shym la shim ïa ki lad ki lynti ban shna ne ban pynbha ïa kine ki lai tylli ki Generator bad kane ka jing leh kuman ka sorkar kala wanrah ïa ka jingduna ban pynmih bording kat haduh 102MW hapoh ka jylla. Haba kumne ïano yn kynnoh ? U Myntri ka tnad bording u tip hi ïa kane ne u shu kwah ban sngap jar ïa ka? Ko Myntri Rangbha ka jylla, dang don shuh shuh ki project thymmai kiba phin pynbna haba tang kine kiba donkam ïa ka jingpeit jong phi ruh phim lah eiei ban leh na ka bynta ka jinsuk u nongshong shnong?
Lada mynta ngin ïa khyllie pat ïa ka Resol HSSLC bad ka Resol SSLC ba dang shu dep pynbna ha une u bnai bala dep. Ngim lah ban ïohi ïa kano kano ka skul sorkar kaba lah ban pynmih ïa ki khynnah ha ka Top 20 list lane ka thup ki 20 ngut ba hakhmat tam, baroh na kiba ngi ïohi ba lehbha dei ki khynnah ba wan na ki skur private ne ki skul ki riew shimet. Balei ka jia kumne ïa ka pule ka puthi hapoh ka jylla? U Myntri ka tnad pule dangle u dei ban ai ka jubab ba biang ïa u paid nong shnong shnong ïa ka jingran dien ka pule ka puthi ha ki skul sorkar hapoh ka jylla. Ym lah ban len ïa ka rukom thung ïa ki nongpynïaid ïa ka tnad pule ne ki skul kiba bunsien bunsien la ïohi bala thung da kiba shu sieh (Officiating) naduh ki District office haduh ki Sub division ne ki nongpynïaid ïa ki skul sorkar. Kaba ki nonghikai bala tbit ha ka kam bad kiba la dei shisha ne dei hok ban ïoh ïa ka promotion la shu leh klet ïa ki bad la shu iuhroit ïa ka hok jong ki. Imat hakhmat kane ka sorkar, kim pat biang ne ba kim lah ban kylla long ‘niang kohnguh kumba kito kiba bat ïa ka bor ki kwah.
Mynta pat to ngin ïa peit sa ïa ka tnad surok ka jylla. Ka jingther une u slap ha kine ki taiew bala dep kala wanrah shisha ïa ki jingjulor ha ki surok ha baroh ka jylla. Hynrei kaei kaba i shrai pat ka dei ka jingsniew wat ki surok ba dang shu dep shna ne ki surok ba dang shu dep pynbha. Imat kane ka tnad pat ka shu ailad ïa ki contractor jong ka ba kin leh kat kaba ki mon ha ki por ba pynbha ne maramot ïa ki surok khlem da don ka jingpeit jingkhmih ba bniah bha da ki Engineer ka tnad. Haba kumne, ïano pat yn kynnoh ? ïa u slap ne ïa u briew? Ko Myntri ba peit Surok, phi ïa leh aiu ban pynbha ïa
ki surok bad ki lynti ha ki shnong ki thaw? Kum ban shim nuksa, u surok Shillong- Jowai uba la dym dei ba tangon tyng-eh da ka Iingbishar ba don burom ka Jylla, ngi da ïatip shai ba phim pat leh ei ei hi em. Kaei kaba sngewsat shuh shuh ka long ba wat une u surok ba dang shu dep shna shen ruh ula sniew lut. Kane ka Sorkar ka dei ka sorkar kaba stad shisha ban pan na ka sorkar kmie ïa ka song pisa baheh baheh, Hynrei pat ha ka liang ka Development bad ka roi ka par u duk u suk, kane ka sorkar ka ïoh hakhmat eh da u nod.
Mynta ka Jylla jong ngi kala kynjoh ïa ka rta rangbah ba 50 snem, hynrei haba peit pat ïa ka jylla I kum kato kaba dang 10 snem eiei ba dap tang ki jingduna ha baroh ki liang ïa u paid nongshong shnong. Lada kiwei ki jylla kiba dang 10 ne 15 snem eiei kida ïa kiew arted ha baroh ki bynta, Balei kane ka jylla jong ngi?
Mynta to ngin ïapeit ïa ka Jaintia Hills kaba dei ka thaiñ ba pynmih ki jingmyntoi ba bun ïa ka sorkar ha ka jylla. Kane ka sorkar ka la kjit lut ïa ka ngap jong kane ka thaiñ hynrei ha ka linag ka development pat, ka Jaintia Hills ka duna lut ha baroh ki liang. Naduh ki surok, ki umbam umdih, ka bording, ka pule ka puthi, ki jaka sumar sukher bad kiwei kiwei kiba ki nongshong shnong ki dei hok ban ïoh (basic necessities) ki long kiba duna shaba palat. Ka jing- ibein ïa ka thaiñ da ka sorkar kala poi shaduh u pud ba kiei kiei ki project thymmai ba ka Sorkar ka thmu ban shna hapoh ka jylla, phewse ka thaiñ kam juh ïoh eiei – bun na kine ki development ki ïaid beit beit sha ki thaiñ Garo bad katto katne sha ki thaiñ Khasi. Katba ha Jaintia hills pat da u nod man ka por.
Kine ki Hynniew (7) jainspong kiba la jied kynsai da u nongshong shnong ha ka por 2018 ki long pat kum ki ‘Niang kohnguh. Katba rai katba ong u Myntri rangbah, kin ngeit beit naphang tang ban biang ka kamai ka kajih ka ïoh ka kot jong ïalade. Ymdon uwei ruh u ban nud ban ieng ïa-nia ne ban ïa thalain na ka bynta ban roi ban par ka thaiñ bad ban suk u paidbah. Hynrei ki shu sngap jar na ka bynta u paitbah ynda ïa lade la ïoh phoida pat. Ka la kylla long ka jingïam rem ïa u paid nongshong shnong ka thaiñ ha baroh ki liang.
Ha kaba pynkut, hangne nga da kyntu ïa baroh ki paid ka Ri Jaintia bad ka Jylla hi ba ngin long kiba da husiar bha ha shwa ba ngin jied ïa ki Nongmih khmat jong ngi ha une u snem 2023. Wat ai ba ka pisa jong ki heh spah kan thied ïa ka mon bad ka rai jong phi. To da ïa pyrkhat bha na ka bynta ka lawei jong ki khun ki kti bad ka pateng jong ngi hadien. Kumban ong biang sa shisien. To ngin long ka jingkylla kaba ngi kwah ban ïoh-i.
