Rakhe ka India ïa ka lyngkhuh dap 50 snem ka International Women’s Day

Shillong., Lber 08: Mynta, katba ka pyrthei ka rakhe ïa ka lyngkhuh dap 50 snem ka International Women’s Day, nga kwah ban kren shaphang kumno ka India ka dang don ha ka lynti kaba ai mynsiem na ka juk jong ka jingkyntiew ïa ki longkmie sha ka roi ka par kaba ïalam lynti da ki longkmie. Kane ka jingkylla ka dei ka dak jong ka jinglong kyrpang: ka roi ka par kaba kynthup lang ïa ki longkmie ka dei ka sienjam kaba donkam bha kaba ai sha ki longkmie ki lad, ki jingai jingshakri, ki jaka bad ka jingpynthikna ïa ka jingryntih kyrdan.
Hynrei ka roi ka par kaba ïalam lynti da ki longkmie kam sahkut ha tang ka jingkynthup lang – ka pynkupbor ïa ki longkmie ba kin long ki nongïalam, wanrah ïa ki jingsaiñdur thymmai bad tei ïa ki polisi da kaba ïalam lynti.
Ka la don ka jingkylla ha ka jingsngewthuh ïa ka jingpynkupbor ïa ki longkmie, ka ban sah nam ha ka histori ha kaba ka India ka dei ka ri kaba la pynbna ba ki longkmie ki don ha ka jaka kaba kongsan jong ka roi ka par, ha kaba la pynkylla ïa ka rukom bat ïa ka bor khnang ba kin lah ban wanrah hi ïa ki jingkylla. Ha baroh ki kyrdan ka Sorkar mynta, ki longkmie kim dei shuh tang kito kiba ïoh jingmyntoi na ki polisi bad ki kam hynrei ki dei kiba wanrah ïa ka jingkylla. Ka India ka ïohi ïa ka lawei ha kaba ki longkmie ki don ka bynta kaba heh ha ka jingshim ïa ki rai, ka jinglong nongïalam, bad ka jingpyntreikam ïa ki polisi, ki kam khaiï pateng bad ki sienjam ha ka imlang sahlang, ha kaba ki aibor ïa ka jingpynkup bor ïa ka ri bad noh synniang sha kata kaba u Myntri Rangbah Duh u ong, “haba ki longkmie ki kiewshaphrang, ka pyrthei ka kiewshaphrang.” Ka jingkiew shaphrang jong ki longkmie ka ai bor ïa ka jingpynkupbor ïa ka ri jong ngi.
Ka India ka ñiewkor bha ïa ka deiriti jong ka jinglong nongïalam ki longkmie kaba don ka bynta kaba heh ha ka dustur bad ka histori. Ha ki por Vedic ba hyndai, ka Gargi bad Maitreyi ki long ki riewshemphang kiba la noh synniang sha ki Veda, ha kaba ki la ïashim bynta ha ka juh ka kyrdan ha ki jingïatainia bad kiwei kiwei ki riewshemphang bad ki la long kum ka dak kumno ki lad pule puthi ki don ïa ki longkmie wat ha kito ki por ruh. Ki longkmie kum ka Rani Lakshmibai bad Kittur Rani Chennamma ki long kum ka dak jong ka jingïar ka jingïakhih ka India na ka bynta ka jinglaitluid. Mynta ka President jong ngi ka Shrimati Droupadi Murmu ka long ka riewlum ba nyngkong bad ka longkmie kaba ar ban poi sha kane ka kyrdan. Ki kam Chandrayaan bad Manga lyaan jong ngi ki la long kiba jop namar ki longkmie jong ka India ba stad ha ka kam science. Ki la ïalam lynti ha kine ki kam namar 43% kito kiba la graduate ha ka Science, Technology, Engineering and Mathematics (STEM) ki dei ki longkmie.
Ha ka pyrthei ki longkmie ba lait ïa ka STEM ki long kumba 30% Mynta ki longkmie ki long nongïalam ha ki kam khaiï pateng, ki kam dawai bad kam ai jingsumar bad ki kynhun ïada ri. Hynrei ka jingkylla kam sahkut ha tang kine ki kam.
Da ki million ngut ki longkmie ki dang shah pynkupbor ha kylleng ka India. Ka National Rural Livelihoods Mission ka don jan 11.5 million ngut ki Lakhpati Didis, ki longkmie kiba long dkhot jong ki self-help group (SHG) bad kiba don ha ki longïing kiba kamai palat T. 1,00,000 ha ka shi snem. Ka skhim Drone Didi ka thmu ban pynbiang drone ïa 1500 tylli ki SHG jong ki longkmie hapdeng u 2024-25 bad 2025-2026, khnang ba kin ïoh synreit dawai ha ki jaka rep, pynïaid ïa ki tyllong um bad kam ai um ha ki jaka rep da kaba wad ïa ki jaka ba donkam ïa ka um bad peit ïa ka jingbha bad ka jingseisoh jong ka khyndew. Naduh ba la sdang, palat 69% ki jingai ram hapoh ka PM Mudra Yojana – ka skhim ai ram jong ka Sorkar khlem da hap buh bynda – ka dei kaba la leit sha ki longkmie. Jan 80% ki longkmie ha India ki don ïa ka bank account ba ki pyndonkam dalade.
Ki kam kum ka Swachh Bharat Mission (SBM) bad Jal Jeevan Mission ki la ai jingmyntoi bha ïa jan 100 million bad 122 million tylli ki longïing da kaba pynbiang ïa ki paiñkhana bad ka um ha ïing, kaba la ïarap bha ïa ki longkmie. Hapoh ka kam pynbiang ïing da u Myntri Rangbah Duh ha ki jaka nongkyndong, 74% ki ïing ki dei kiba la kyntiew kyrteng ha ki longkmie lane bad ki longkmie. Ka kam jong ka Sorkar ban ai ei ki tyndong gas ka la ïarap ïa 103 million ngut ki longkmie ba kin ïoh ïa ki kamra shetja ba lait na ka tdem.
Haduh u Jymmang 2024, palat 1.4 million ngut ki longkmie ki la shah jied kum ki dkhot jong ki Panchayati Raj Institution (PRI), ba kynthup ïa ka kyrdan Sarpanch. Kane ka long 46% jong ki ba la shah jied kum ki dkhot jong ki PRI. Ki longkmie ba long Sarpanch ki don bynta ha ki kam ban kyntiew ïa ka um, ka bording solar, ki surok rong, ki paiñkhana bad ki bank ha ki shnong jong ki.
Ban ai ka sur ïa ki longkmie bad ka bor ban ïalam lynti, ngi dang donkam ban trei shuh shuh. Ka Sorkar jong ngi ka la pyni ïa ka jingkut jingmut na ka bynta kane ka kam lyngba ki aiñ kum ka Women’s Reservation Bill kaba pynthikna ban ïoh 33% na baroh ki seat ha ka ka Lok Sabha bad ki ïing Dorbar Thaw Aiñ ha ki jylla. Ka jingpynkylla ïa ka Maternity Benefit Act ka pynthikna ba ki longkmie ki ïoh jingsiew haba ki shim shuti ban sumar khun haduh 26 taiew. Ki sienjam kum ka Women’s Helpline bad SHe-Box ki ai jingkyrshan ïa ki longkmie ba shem jingeh katba ka Special Assistance to States for Capital Investment (SASCI) ka thmu ban tei 1000 tylli ki Working Women Hostel ha kylleng ka ri kaba wanrah ïa ka jinglaitluid ha ka ïoh ka kot.
Ka jingkyntu jong u Myntri Rangbah Duh na ka bynta ka roi ka par ba ïalam lynti da ki longkmie ha ka por jong ka Presidency ka India ïa ka G20 ka dei kaba la kyrshan da ka Brazil ha ka por jong ka Presidency jong ka ha u 2024. Ka dei ka jingkut jingmut jong ka ri jong ngi ban pyndonkam lut ïa ka bor kaba don ha ki longkmie, da kaba ithuh ïa ka jingnoh synniang ba khraw jong ki bad ka jingrakhe ïa ka bynta jong ki kum ki nongïalam ha ka jingïaid lynti sha ka jingriewspah bad ka roi ka par. To ngin ïawanlang ha ka jingïatylli na ka bynta ka Accelerate Action, kaba ïalam lynti sha ka lawei jong ka India. Ïasnoh kti lang, pdiang ïa ka jingkylla bad don bynta ha kane ka jingïaid lynti kaba ai mynsiem sha ka roi ka par bad ka jingpynkupbor. Kane kadei ka article ba la thoh da ka Annpurna Devi ka dei ka Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ïa ka tnad Women and Child Development.