Na ka sem kulai ha Bethlehem sha ka jingpynbna ïa ka khubor babha ha Nazareth: Ka Jingkha ïa U Iísous Khristos

Mynta ka snem ha ka jingpule bad jingpuson Khristmas, nga pyndonkam da ka Baibl Khasi, Ka Jutang Ka Bathymmai (New Testament) kaba la shon bad pynmih ha ka snem 1871, da ka British & Foreign Bible Society. ïa kane ka Baibl Khasi New Testament 1871, lah ban ïoh na ki online library, katba ka Bible Khasi kaba pura, kaba kynthup ïa ka Kitab Barim bad Kitab Bathymmai ba la shon nyngkong eh ha ka snem 1891 bad 1897, ym lah ban ïoh na ki online libbrary. Hynrei la sngewthuh pat ba ki don ki Library, kum ka Serampore College Archive, ki National Library ha Wales, Scotland bad kiwei kiba buh bad sumar ïa kane ka Bible Khasi. Ngan jin da sngewsnguh lada don ki longïing Khasi Methodist Presbyterian, kiba dang buh bad sumar khop ïa kane ka Bible Khasi kaba nyngkong.
Naduh ba la shon bad pynmih pyrthei ïa ka Baibl Khasi, lah ban shem ba ka ktien Khasi ka la san bad ïaid lyngba shibun ki jingkylla. Kane ka paw ha ka rukom pynbeit kyntien ne thaw senten bad ka rukom spel dak. Kum ka nuksa, ha ka Baibl Khasi, Ka Jiutang Ka Bathymmai 1871, ïa ka kyrteng jong u kpa jong u Jisu la spel “Iosiph” katba ïa ka kyrteng u Jisu ki spel bad kynnoh ” Iísous Khristos”. Hynrei mynta ki rukom spel dak ne thaw senten ki la kylla bad kine ki jingkylla ki pynpaw ïa ka jingïaid shaphrang jong ka ktien Khasi ha kine ki shi spah san phew snem (150).
Haba ngi puson halor ka jingkha ïa U Iísous Khristos, ngi lah ruh ban pyrto ïa ka jingkhraw bad jingriewspah jong ka ktien Khasi bad ka jinglah jong ka ban pynbna ne pynwandur ïa ka khubor babha u Jisu Khrist ha kine ki Lum lyngba ki phew pateng. Kane ka pynpaw shai ba ka khubor Khristmas ka ïai-im, ka ïai neh watla ki ktien ne kyntien ba pyndonkam ban pynsngew ïa ka ki ïai kylla.
Ka Baibl Khasi, ka Jiutang ka Bathymmai 1871 bad ka Baibl Khasi CL Version 2016: Ha kane ka artikl, ngan sot ïa ki dkhot na kitei ki artylli ki Bible Khasi kiba la shon bad pynmih ha kine ki shi spah san phew snem. Kane ka pyni ïa ka jingsan jong ka ktien Khasi, ka jingkylla ha ka rukom spel dak bad ka rukom pynbeit ktien ne thaw senten. Kine ki dkhot harum ki dei ruh ka nongrim jong ka jingpule bad jingpuson ha kane ka Khristmas.
Ki Dkhot Baibl ki long kine- “Uta u angelous u la ong te ha ka, Tó wat sheptieng Kó Mari; naba pha la shem ka jingaiei bad u Blei: te ha khymïh, pha’n punkhïn ha la ka kypoh, bad ban pha’n kha ïa u khun, bad pha’n khot ïa ka kyrteng jong u U Iísous” (Loukas I:30-31, Ka Jiutang Ka Bathymmai 1871) Katba ha ka Baibl Khasi CL version 2016 ka thoh- “U angel u la ong ha ka, To wat sheptieng ko Mari; U Blei u la sngewbha ïa pha, Phan sa punkhun bad phan kha ïa u khun, bad phan kyrteng ïa u U Jisu” (Loukas 1:30-31). Ka Gospel u Loukas 4:18 pat ka thoh, “U Mynsiim U Trai u ha nga, naba kumta u la pynsléh ïa nga ba’n ïalap ka jingïathuhkhana-babha ha ki baduk; U la phah ïa nga ba’n pynkhíah ïa ki-ba-la-pait dohnud, ba’n ïalap ïa ka jingpyllait-noh…ka jingpyllait ïa ki-ba-la-ban-shitom…” (Ka Jiutang Bathymmai 1871). Bad ha Baibl Khasi CL version 2016 ka thoh kumne – “U Mynsiem jong u Trai u la ong ha nga, namar ba u la jied ïa nga ban wallam ka khubor babha ha kiba duk. U la phah ïa nga ban pynbna ka jingpyllaitluid…ban pyllait ïa kiba la shah ban beiñ…”
Ka jingïanujor hapdeng ka Bible Khasi 1871 bad ka Baibl Khasi CL Version 2016: Kine ki artylli ki Baibl Khasi-kata ka Baibl Khasi, Ka Jiutang Ka Bathymmai 1871 bad ka Baibl Khasi CL Version 2016, ki kdew ïa ka jingsan bad jingmer jong ka ktien Khasi ha kiba bun ki liang. Nalor ka Baibl Khasi kaba pyndonkam da ka Balang Methodist Presbyterian, ka don ruh ka Bible Khasi Katholik. ïa kane ka Baibyl Khasi Katholic, ba ju pyndonkam ha ki jingïaseng mane Blei jong ka Balang Roman Katholik, la khmih biang (revise) ïa ka bad la shon thymmai ha ka snem 1992. Ha ka jinglamphrang la thoh- “Kane ka Baibyl ka dei u soh jong ka jingtrei shitom jong ka Bible Revision Committee. Ki la leh la ka bor ban bud ïa ka tynrai ktien (original), hynrei ha kajuh ka por ki la pynwandur ha kata ka rukom ba ka ktien kan long kaba sngewthuh ha kane ka juk jong ngi mynta bad ha ka ktien Khasi bapaka…” Kane ka pynskhem ïa kata ka jingong, ba ïa ka Bible dei ban pynkylla ktien katkum ka jinglong jong ka jaka bad ka jingsngewthuh ne ka saiñpyrkhat jong ki nongpule. Ha kiwei ki kyntien, ïa ka Bible dei ban pynkylla ktien na ka phang jong ki nongpule. Kum ka nuksa, ka jingpynkylla sha ka ktien Khasi ïa ka Bible ka dei ban shat phalang ïa ka pyrkhat pyrdaiñ jong ki Khasi. Ha kane ka rukom lah ban ïoh bad pule ïa ka ‘tien Blei kaba don jingmut.
Ka jingsan jong ka ktien Khasi kumba ka shat phalang lyngba kine ki artylli ki Bible Khasi, kam kdew tang ïa ka jingroi jong ka ktien, hynrei ka ïathuhkhana shaphang ki jingpyrshang kiba radbah ban pynlong ïa ka Bible ka kotbah kaba ki riewpaidbah ki lah ban pule laitluid bad ban pyndei ïa ka khubor kaba khraw kaba mih na ka Bible ha ka jingim jong ki man la ka sngi.
Ki dkhot Bible kiba ngi la pynpaw shakhmat ki dei ki dkhot kiba ïathuhkhana shaphang ka jingkha ne jingwanlongbriew jong u Jisu Khrist sha ka pyrthei. Kine ki dkhot ki ïalam jingmut ruh ïa ngi sha kiei kiei kiba kham jylliew bad kiba maïan. Ki lam lynti ruh ïa ngi ban puson halor ki jingshisha jong ka jingkyrmen bad ka jingwan ïuh kjat jong u Blei Trai Kynrad ban ïa-im lang bad ngi, ban ïasaid bad ïakhun lang bad ki khun bynriew hangne ha pyrthei. Ka pyrthei kaba mong, kaba sohsat, kaba jynjar, kaba pang, kaba khrew bad kaba dukha. Mynta kumne ngi mad shibun ki jingeh bad jingtynjuh kiba pynsuhjer bad pynkyiuh ïa ka jingim. Naduh ka jinghiran ka kamai kajih, ka ïoh ka kot, ka jingsynjor ka synshar khadar, ki kam bamsap-bamklop kiba kynrei, ka jingjot jong ka mariang bad ka kynrum kynram ha ka imlang sahlang. Ka jingkynrei ki kam khaïi bad dih drok, ka jingban beiñ ïa ki kynthei bad ki rangli ki juki.
Ka khubor shaphang ka jingkha bad jingwan longbriew u Jisu Khrist ka dei ka khubor kaba pynkynmaw ïa ngi ba ngi dei ban ïeng khlem tieng khlem riej ha ka liang jong ka hok bad jingshisha, ban ïeng bad ïakhun pyrshah ïa ki bor kiba pynjot, kiba pynmong bad kiba ban beiñ ïa ka jingim. Ka Khristmas ne ka jingkha ïa u Jisu Khrist ka dei ruh ban pynkynmaw ïa ngi ba ka jingkyrmen ka ïai im bad kaei kaei kaba bha ka don ha ka jingim hangne ha pyrthei.
Ka Khubor Khristmas: Na ka sem Kulai ha Bethlehem sha ka jingpynbna ïa ka Khubor babha ha Nazareth
Ka aïom Khristmas sa shi sien ka la poi bad kane ka dei ka aïom jong ka jingieid bad jingkyrmen. Ha kajuh ka por pat nga sngewdukha bad sngewdiaw ka mynsiem ban ïohi ba ka jingpynïap beiñ bad ka jingpynïap dusmon ïa ki nongshong shnong jong ka Nongbah Gaza bad ka Ri Palestine ka dang ïai bteng haduh mynta. Hooid, ka jingpynïap bad jingsiat pathar jong ki lehnoh Hamas ïa ki briew kiba lui lui ha u bnai Risaw jong ka snem kaba la lah ruh ka long kaba shyrkhei bad kaba ngi dei ban pynrem jur. Hynrei, nga ïa ïenglang bad ki nongshong shnong kylleng ka pyrthei kiba pynpaw ïa ka jingsngewsih bad ka jingbitar ïa ka jingpynïap dusmon ïa ki nongshong shnong jong ka Gaza bad khamtam eh ïa ki khyllung. Katkum ka kaiphot, Save the Children Report, la ong ba ka Ri Palestine mynta ka dei ka Ri kaba ma tam na ka bynta ka jingim jong ki khynnah. Kumba 30% (na ka shi spah) ki khynnah kiba shah pynïap dusmon ha Gaza ki dei ki khyllung kiba hapoh san snem ka rta bad ka shnong Gaza ka dei ka shnong kaba kyrduh bam bad kaba syrtok haduh katta katta ban im.”Ka jingpynïap ïa ki briew kiba lui lui kam dei ka jubab ïa kano kano ka jingeh bad ngin ym lah ban weng ïa ki jingeh ha ka imlang sahlang ne synshar khadar da ka jingïaumsnam bad jingïapynïap. Ym lah ban pdiang lano lano ruh ïa ki kam pyntriem bad khamtam eh ïa ka jingpynïap dusmon ïa ki khynnah.
Katba ngi dang puson halor ka jingkha ïa u Jisu Khrist, ka long kaba kongsan ban buh jingmut ïa kiei kiei kiba jia mynta ha Ri Palestine bad Israel. Ka shnong Bethlehem, ka shnong ba la kha ïa u Jisu Khrist, ka dei ka shnong kaba don ha West Bank jong ka Ri Palestine, pynban ka dei ka shnong kaba don mynta hapdeng ka jingïakynat bad jingïaumsnam kaba jur, khamtam hadien ba ka Ri Israel ka thom da ka bor shipai ha kylleng ki shnong jong ka Ri Palestine. Katba ka Nazareth pat ka dei kawei na ki Sorbah hapoh ka Ri Israel kaba bun na ki nongshong shnong ki dei ki Arab bad kane ruh ka dei ka jaka kaba jyrwit jyrwat ka jingïadei hapdeng ki Jiw bad ki Arab haduh mynta mynne.
Ka khubor Khristmas na ka sem kulai ha Bethlehem sha ka Jingpynbna ïa ka Khubor Babha ha Nazareth, ka pynshai shynna ïa ka jingim bad ka jingtrei jong u Jisu Khrist mynba u dang don ha kane ka pyrthei. Ka jingïathuhkhana kaba paw nam shaphang ka jingkha ïa u Jisu Khrist ha sem kulai kam shym la jia long ha ka imlang sahlang kaba thylli, hynrei ka don ka jingïadei bad ka imlang sahlang ne ka synshar khadar kumba ar hajar snem mynshuwa. Ha ka por ba kha ïa u Jisu Khrist, ka Bethlehem ka hap hapoh ka jingsynshar jong ki bor nongwei, kata ka Hima Rom hyndai bad ka history ka ïathuh ba ki Kaisar ne Patsha jong ka Hima Rom hyndai ki long kiba runar bad kiba ban beiñ bad pynjar sat ïa ki nongshong shnong. Ki pynshitom bad pynïap dusmon ïa ki nongshong shnong bad ka Khristmas kaba nyngkong ruh ka dei ka Khristmas kaba lyngkien da ka snam namar ba U Herod uba long u syiem mraw jong ka Hima Rom u la hukum ban pynïap ïa baroh ki khllung kiba hapoh ar snem ka rta. Kane ka hukum ka la mih namar ba u Herod u thmu ban pynïap noh ïa u Jisu Khrist.
Ka jingshisha ka long ba hadien ba ka Mari ka la punkhun, ma ka bad u tnga jong ka, u Joseph, ki la leit phai sha la shnong, sha Bethlehem, na ka bynta ban pynrung kyrteng ïalade ha ka jingkheiï briew ne ka census. Ka Mari bad u Jospeh ki long napdeng ki spah ngut ki nongshong shnong jong ka Ri Palestine kiba la kylla phetwir ha la ka jong ka Ri ha ka por jong ka jingsynshar ka Hima Rom bad ki la im khlem ka khyndew ka shyiap bad ki la kylla duk. Kumta ka Mari bad u Joseph ki la hap ban wad ïing basa ha ka por ba ki leit sha Bethlehem bad haba kim ïoh ïing basa ki la hap ban thiah ha sem kulai bad hangta ka Mari ka la kha ïa u Jisu.
Ngim lah ban len ba ka jingsynshar donbor bad ka jingban beiñ jong ka Hima Rom ïa ki nongshong shnong ka Ri Palestine ha ki ar ahajar snem tam kiba la leit noh, ka la ktah jur ïa ka jingim jong u Jisu Khrist. Hynrei ym tang ba ka ktah, ka la saiñdur ruh ïa ka jingim, ïa ka saiñpyrkhat bad ïa ki kam jong U Jisu. Ha kiwei pat ki kyntien lah ban ong, ba kane ka la pynlah ïa u ban saiñdur janai ïa ka Khubor Babha ne Gospel ne ka khubor jong ka jingpynim bad jingpyllait kumba u la pynbna ha Nazareth. Kane ka khubor babha, ka kdup lang ïa ki kiei kiei kiba kynja mynsiem bad kiei kiei kiba kynja doh. Ka doh bad ka mynsiem ki dei ban ïa-im lang. Lada tlot ka mynsiem ka doh ruh ka swai, lada duh bor ne shah ban beiñ ka doh, ka mysiem/ka bor pyrkhat ruh ka tlor bad ka troiï. Kane ka khubor babha ba u Jisu u pynbna ha Nazerth ka dei ka khubor jong ka jingkyrmen na ka bynta ki briew ne ki nongshong shnong kiba shah khnoit beiñ, kiba shah kyntait, kiba shah ban ha ka jingduk, ka jingkyrduh bad ka khot ïa ngi baroh ba ngin ïatiplem na ka bynta jong ki.
Ka khubor kaba bha ba u Jisu Khrist u pynbna ha Nazareth ka dei u prew uba tbeh jingshai ïa ka lynti ïaid bad ka ministry jong u Jisu ban tei ïa ka hima u Blei hangne ha pyrthei. Ka hima kaba hikai bad ngeit ha ka hok, ka shikyntien, ka hima kaba hikai shaphang ka synshar hok bad ka bishar hok, ka hima kaba ngeit bad seng nongrim ha ka jingieit, ka jingsuk bad jingïalong mar ryngkat para briew. U Rev Munther Isaac, u Pastor jong ka Balang Lutheran ha Bethlehem u ong, “Nga khot ïa ka pyrthei ba kin peit ïa ka jingïakynad hapdeng ki Jiw bad ki Arab ha Ri Palestine lyngba ki khmat jong u Jisu Khrist. U ban shuh shuh bad ong ba bun na ngi, ngim ngam jylliew bad ka jingngeit jong ngi ka long kaba synjor bad ngim ju kylli kaei kaba u Jisu un leh ha kane ka khyllipmat kaba mynta ha kaba ki khyllung bad ki khynnah ki shah pynïap dusmon kumne”.