Ka rai jong ka skulbah NEHU ban pynjari ïa ka NEP 2020 naduh kane ka samoi pule 2023 ka long kaba beaiñ, dum dngiem bad lyngngoh ngaiñ. Ka long kaba beaiñ namar kam shym la wan da ka lynti kaba shongaiñ, kata, lyngba ka Academic Council (AC) kaba dei ka dorbar bah ba hakhliehduh jong ka skulbah ban shim rai halor kino kino ki polisi treikam jong ka skulbah. Ka AC ka kynthup ïa ki Professor na baroh ki tnat pule hapoh NEHU, ki nongmihkhmat na ki nonghikai bad khynnah pule ha NEHU, ki khlieh jong ki tnat pule, ki dkhot shu sieh na ki Principal bad ki nongmihkhmat na ki nonghikai kolej. Kaba dum dngiem ka long ba katba ka AC ka don jingthmu ban pynjari ïa ka NEP naduh ka snem 2024-25, u Vice Chancellor (VC) bad u Officer on Special Duty ki la hukum wahleng ban sdang pyntreikam ïa ka NEP naduh kane ka snem 2023. Kaba lyngngoh ngaiñ ka long ba don ki nonghikai ha NEHU kiba buh jingkylli pynban ïa ka iktiar jong ka AC.
Ha ka ri synshar paidbah, kino kino kiba shukor bad ïalam bakla da kaba thmu khnang na ka bynta kano kano ka jingthmu khum ranab, kiba kum kita ki dei ki bebor ki bym don hok ban shong ha ka shuki shakri paidbah. Imat u VC u la leh laplieng ïa kane kam tang ban pynshohbieit ïa ki kynrad jong u ha Delhi. Ka shai kdar ba ïa une u VC la thung da ka sorkar na Delhi khlem kano kano ka jingpyrkhat sani ïa ki jingdonkam bad jingangnud jong ki trai jylla.
Ka NEHU ka la saidksew ba ka jingpynjari ïa ka NEP ha kane ka samoi pule 2023 ka long na ka bynta ka jingmyntoi jong ki khynnah pule. Kaba sngewbynñiaw ka long ba kane ka rukom pyntreikam laplah kan ktah da khongpong ïa ki khynnah pule, khamtam ïa kine kiba dang sdang thymmai mynta. Ka NEHU ka la pdiang dierpor ïa ka rul bad syllabus kaba ïadei bad ka jingpyntreikam ïa ka NEP, kata, dang ha ka 2.06.2023. Dei halor kane ka jingdierpor ba ka AC ha ka jingïalang kaba 110 ka la mynjur ban pynjari ïa ka NEP naduh ka snem 2024-25 namar ka la thmit eh ka por ïa ki kolej ban pynkhreh na ka bynta kane ka snem 2023. La shim ïa kane ka rai na ka bynta ka jingbha jong ki khynnah pule. Katei ka rai marwei jong u VC ban pyntreikam syndet ïa ka NEP mynta u snem ka la khylliap noh ïa ka jingthmu na ka bynta ka jingbha jong ki khynnah pule. Kumta kane ka jingong na ka bynta ka jingbha jong ki khynnah pule ka la kylla long noh tang ka darappei u koh jiei. Kane ka jinglehkyrkieh ka la poi haduh u pud ba ka NEHU ka la klet ban shna ïa ka syllabus na ka bynta ka jingpule ïa ka Bachelor Degree in Music bad Business Administration.
Kine baroh ki long ki sakhi bashai ba ka jingpynkhreh ban pyntreikam ïa ka NEP ka don hapdeng ka jingdkoh kaba jur eh.
Don kiba sngewlyngngoh balei keiñ ka MCTA ka pyrshah ïa kane ka jingpyntreikam ïa ka NEP naduh kane ka samoi 2023? Ka jingshisha ka sah ba ka Seng ka la shim ïa kane ka rai hadien ka jingïamir bad jingïathir jingmut kaba klai. Lada ïa ka NEP la pyntreikam naduh mynta u snem 2023, dei ki khynnah pule ki ban long langkñia. Ki khynnah pule jong ka snem 2023 kin sa long ki graduate khawot. Nangno ki kolej kin ïoh kot ban pynbiang ha i por iba thmit eh khamtam ïa ki sobjek thymmai? Hangno ka por ïa ki nonghikai ban taïar ïalade ban leit hikai ïa ki khynnah ha i por iba lyngkot khamtam leilei ïa ki sobjek thymmai? Hangno ka por ban ai jinghikai ïa ki nonghikai bad ki nongpynïaid kolej halor ki rukom set jingkylli, rukom pynïaid ïa ki eksamin khamtam ha kata ka Choice Based Credit System bad kata ka Academic Bank of Credit? Nalor nangta, ïa ki syllabus jong ki klas naduh ka semester kaba 3 haduh kaba 8 ym pat dep pynkhreh eiei ruh em. Ka NEHU kan sa shu leh rwing lut ïa kine ki kam bad kan ïai long khawot haduh kaba kut. Khlem ka jingpynkhreh kaba thikna, ka jingpynjari ïa ka NEP kan kut ha ka makna. Lada ïakren ïa kine ki mat, u VC um don shkor ban sngew namar u don la ki jong ki ajenda malade.
Kam shai haduh mynta la ïa kita ki skill course yn hikai da ki nonghikai kiba lah don lupa ne da ki nonghikai thymmai. Lada dei ban hikai da kiba mynta, hangno kata ka phranghikai ïa ki? Ne ki dei ki blei kiba la tip lut ban shu nang beit ban hikai khlem training eiei? Lada dei ban hikai da kiba thymmai, hangno kita ki nonghikai thymmai kiba haduh mynta wat tang ïa ka syrngiew jingpynbna laitkam ruh ym pat ïohi.
Ka jingpyntreikam ïa ka NEP 2020 kan wanrah ïa ka jingbankhia ïa ki nonghikai. Sngew bynñiaw ba ym don jingïamir jingmut eiei halor kane ka mat bad ym i don ba pushe ban thung nonghikai shuh shuh. Namar ki sobjek kin bun bad lada ym thung nonghikai shuh ka rukom hikai kan long kaba tangdep bad kan don ka jingslem ha ka jingpynmih ïa ki resot bad kumta terter. Dei hangne ba baroh ki juban ksiar jong ka NEP kin long tang ki ramïa ka jingphohsniew. Mano ban shah ktah ha kum kane ka khen? Hato ym dei ki khynnah pule?
Ka jingpynrung klas ïa ki khynnah pule ka dei sa kawei pat ka mat kaba donkam ban tai hangne. Kumba ka long mynta, ka teacher-student ratio ba la pdiang da ka University Grants Commission (UGC) ha ki kolej ka long 1:30 ha ki sobjek Arts bad 1:25 ha ki sobjek saïan. Kumba ka long mynta, ka jingpynrung klas ha ki kolej ha Meghalaya ka la palat ban ïa katei ba la mang da ka UGC. Ka jingpynrung klas ka lah ban khamjur shuh shuh hapoh jong ka NEP namar ki kolej kin buh thong ban ïoh khynnah haduh 3000 shaneng kumba la kdew da ka NEP. Hangne keiñ ka dur jong ka ïew luri lura ha ki kolej kan sa paw shynna. Ki bor ba dei khmih ki matlah da peit halor kane ka mat namar ki daw kiba ma ki hi ki sngewthuh khambha. Mano ban duhnong ha kane ka khen? Hato ym dei ki khynnah pule?
Ka long kaba thikna ba ki kolej ki don bun ki jingduna wat tang ban pynïaid bha ïa ka jingpule hapoh jong ka syllabus kaba rim.
Wat ki kolej kiba bha tam ha ka nongbah kim don palat ïa kawei ka kamra klas na ka bynta ka honours sobjek. Watla ki don bun ki optional papers hapoh jong ka syllabus kaba rim hynrei ki kolej kim ju khamlah koit ban ai mon sngewbha ïa ki khynnah ban jied namar ka jingduna nonghikai bad kamra klas. Kane ka jingeh kan khamjur shuh shuh lada pyntreikam ïa ka NEP namar kin bun ki sobjek.
Ban weng ïa kane ka jingeh, ka NEP ka kdew ban shim da ka online klas. Ka jingeh ka long ba ki kolej kim don ki kamra ba kyrpang na ka bynta ki nonghikai ban shim ïa ka online klas namar ki don tang kawei ka common staffroom. Ym lah ban khmih lynti ba ki nonghikai kin shu shim klas na ïing lajong ne na ki surok bad lynti syngkien. Wat hapdeng jong kine ki jingdkoh kiba bun, don pat ki kolej kiba rhah bad ïohi kliaw tang kumno ban shna pisa na ki khynnah bad kumta ki la khohreh ban pyntreikam noh ïa ka NEP. Ki don pat kito kiba shu kwah pyni ba ki long kiba tbit bad kiba kwah ban ïaid shaphrang ban pynsngewbha ïa ka NEHU bad ka sorkar jylla. Kiba kum kine kim don jingpushe eiei na ka bynta ka pule puthi kaba bit ba biang ka ban tei shisha ïa ki khynnah.
Ki khynnah pule ki don ka hok ban tip shaphang ka bai klas shwa ba kin rung sha ka jingpule. Lada ki kolej kim batai lupa ïa ka bailut kan buh ïa ki kmie ki kpa ha ka jingeh lada jia ba kim lah siew hadien. Ha kane ka NEP kaba mynta, ki khynnah kim don jingtip lupa katno ka bailut kan long naduh 1st haduh ka 8th semester. Ha kaba kum kane ka khep, ki khynnah kiba wan na ki longïing kiba kham duna ka jingïoh kin don ha ka waran kaba shyrkhei eh. Shuh shuh, ka Meghalaya ka dei ka jylla ha kaba 90 na ka 100 ki khynnah ki pule ha ki kolej private lane ki bym dei jong ka sorkar. Kane ka pyni shai ba lada pyntreikam ïa ka NEP ha ki kolej kan sa don ka jingkiew syndet jong ka bai pule. Kan long kumta namar ba ka sorkar pdeng bad sorkar jylla kim i don mon satia ban ai jingïarap ïa kiba kum kine ki kolej. Lada ka bai klas kan kiew, ki kmie ki kpa ki kylla long ki diengbyllan ba sangsot tam.
Kane kan ïalam sha u pud ba bun ki khynnah kin hap iehnoh ïa ka jingpule tang ha ka snem ba nyngkong ne ba ar.
Ka parakrap 26.3 jong ka NEP ka kdew shai ba dei ban don ka jingbei tyngka na ka sorkar na ka bynta ban pynbit pynbiang ïa ki kolej ha ki liang ki bapher bapher hynrei haduh mynta ym ïohi dak eiei ba ka sorkar kan leh kumta na ka bynta ki kolej khamtam ki kolej private. Ka NEHU ruh ka la muja ha ka ban shna ïa ki korikolom bad ki syllabus hynrei ïa kane ka bynta kaba ïadei ban ka jingïarap pisa la shu kdat sharud khlem jingpatiaw eiei.
Ka NEP ka tyrwa ban wanrah shibun ki sobjek ban pule. Shisien peit kane i kumba ka biang bha hynrei ka jingshisha ka sah ba ka jingpynbun ïa ki sobjek ne ki paper ban pule kan ym ïarap eiei ïa ki khynnah lymda pynthikna ba ka jinghikai kan long kaba snah bad paka. Lada pynbun ïa ki paper donkam ruh ban pynbun ki nonghikai bad pynheh ïa ki jaka pule. Donkam ruh ban ai ka training kaba paka ïa ki nonghikai. Donkam ruh ban pynwandur bha ïa ka rukom ïaleh eksamin bad kumta terter. Lada ym lah ban wanrah ka jinghikai kaba bha, ka jingpynbun ïa ki paper kan dei pynban ka jingkynton ïa ki jingeh. Kaba sngewsih ka long ba don katto katne kiba pyrshang ban pynheh ïew ïa ka NEP da kaba tyrwa pule shibun ki paper ïa ki khynnah bad pynkbih ïa ki ba kin sa tbit lut ha man ki sobjek bad kin sa pass lut ïa ki ekasamin kam bapher bapher ha ri India. Kane ka rukom batai ka pynjngi lyoh ïa ki khynnah pule khem da tip hangno kin poi.
Kata ka jingkyrkhu lyngba ka multi-disciplinary lane ka jingpule milai ïa bun ki sobjek ha kajuh ka por hapoh jong ka NEP ka long tang ka ri ki jingphohsniew. Kiba bun bah ki kolej khamtam ha ri lum Garo bad ha ki jaka nongkyndong ki dei kiba don tang kawei ka stream. Hangno kata ka multi-disciplinary ne ka jingpule bun sobjek kum ha kine ki kolej? Hato kin sdang thymmai ïa kita ki sobjek? Nangno kin ïoh pisa? Na ki khynnah pule ne nangno? Khamakha kiba kum kine ki kolej ki lah pynban ban jah rngai na ka map jong ka pule puthi bad sha klun ei ha ka skulbah. Wat ki kolej kiba kham heh ruh kin tasam ban pynbiang ïa kane ka jingpule multi-disciplinary namar ka jingduna jong ki kamra klas bad kiwei kiwei.
Lah ban pynkynmaw hangne ba ka Meghalaya College Principals’ Council (MCPC) ha u bnai Jymmang bad Jylliew 2023 ki la kyrpad ïa ka sorkar bad ka NEHU ban pynsangeh shwa ïa ka NEP ha kane ka snem 2023. Ki la kyrpad ruh ïa ka MCTA ban ïa kit lyngkor lem halor katei ka jingdawa ba shongnia jong ki bad ka MCTA ruh ka la leh la ka kamram. Kaba sngewlyngngoh ka long ba tang ka shun ruh ym pat pei, kata ha u Naitung 2023, katto katne na kine ki juh ki Principal kiba don ha ka MCPC ki la kylla dientrai bad nguid jutang.
Katba na ka liang jong ka Seng ngi dang kylla thiah kylla dem halor kane ka mat kaba ktah matïong ïa ka jylla jong ngi, kine pat ki sahuh ha ka kylla rong; kine ki la leit pynbna sha ka pyrthei ba ki long kiba la khreh na ka bynta ka NEP khlem da pynsakhi ïa kata ka jinglong ba lakhreh jong ki. Shisien peit i kumba ki la kup ïa ka rong ïapan nangno re nangno kaba tang ma ki kiba tip ïa kata. Kaba sngewtynnad ka long ba don pat ki Principal kiba ryngkat bad ka Principle kaba khlaiñ kiba ïai pyni ïa ka jingeh bad jingktah lada pyntreikam mukmak ïa kane ka polisi ha kane ka snem 2023. Kane ka kdew shai ïa ka jingsngewthuh jong ki ïa ka NEP bad ka jingïohijngai na ka bynta ka lawei jong ka pule puthi ha ka jylla.
