KA JINGDON WIEH HA KI SNIER

1. Da ki phew lak ki khynnah ki don wieh hapoh ki snier, bad dei na ki snier ba ka met jong ngi ka kjit ïa ki jingbam.
2. Ki jait pa ki jait wieh ki lah ban im hapoh ka met jongngi, kum ki Roundworm, Whipworm, Hookworm bad Bliharzia (Schistomiasis). Don shuh shuh nalor kita ruh.
3. Kine ki wieh ki lah ban pynsngew shitom bad sngewtlot ïangi. Ki lah ban pynsuhkpoh, pynjyrhoh, pynsuhkhriat bad pynioh ïa kiwei de ki jingpang.
4. Ki wieh ki don hapoh ki met jongngi bad teng teng ngim lah ban tip ba ki don hangta, hynrei teng teng phi lah ban ïohi ïa ki wieh ha ki jingpaiñkhana lane jingleitkhyndew jongphi.
5. Ki wieh bad ki pylleng wieh ki lah ban rung sha ki met jongngi ha kiba bun rukom. Katto katne ki ïoh rung lyngba ki jingbam lane jingdih, kum ka um ka bym khuid bad pat shet bha. Kiwei pat ki ioh rung lyngba ki kjat haba ngi ïaid da ki kjat suda khlem phong juti.
6. Ban pyniap ia ki wieh da ki dawai wieh ka long kaba suk bad kine ki dawai ki long ruh kiba tad. La sam ia ki dawai wieh da ki nongtrei jong ka koit ka khiah man la ka hynriew lane khatar bnai, lane kham bunsien na ka bynta kiwei ki jait wieh.
7. Ki pylleng jong ki wieh ki shong hapoh ki um pynjhieh bad ki jingleit khyndew jongngi. Pyndonkam ïa ki paiñkhana haba leit pynjhieh bad leit bar. Bad ynda phi la wan na ki paiñkhana phi dei ban da sait bha ïa la ki kti da ka sabon bad ka um bad leh kumjuh hadien ba phi ïarap ïa para ba dang rit hadien ba ki dep leit paiñkhana, khnangba ki pylleng wieh kin ym lah ban bit ha ki kti jongphi.
8. Phi lah ban khang bad ym ailad ïa ki wieh ban rung shapoh ka met jongphi da kaba phi sait bha ïa ki kti da ka sabon bad ka um hadien ba phi leit pynjhieh ne leit bar bad shuwa ba phin shet jingshet, bam ne dih, bad da kaba sait bha ïa ki jhur bad ki soh shuwa ban shet lane ban bam, bad da kaba phong juti lane slipar.
9. Don kato katne ki wieh kiba shong ha ka khyndew. Kumta barabor ngi dei ban sait sabon ia ki kti man ba ngi dei ktah ia ka.
10. Man ba ngi sait ia ki jhur ne soh shuwa ba ngin bam, ngi dei ban pyndonkam da ka um kaba khuid. Kine ki khubor ka koit ka khiah ki dei ki ba la bishar bad pynjanai da ki riew shemphang ka koit ka khiah bad phi lah ban shem ïa ki ha ka ORB health website.
KI BAM KIBA TEI ÏA KA MET (NUTRITION)
1. Ki jait jingbam kiba ai bor ïa ngi ban pyndep ïa ki kam ki jam kiba ha la ka sngi, kiba pynheh pynplung ïangi, kiba pyn phalang ïa ka dur jongngi ki long ki jingbam kiba kiba bha, kiba pynkhlain ïa ka met jongngi.
2. Ka jingtlot namar ka jingduna ki jingbam ba tei met ka wan jia lada ngi bam duna palat ka bam lane ngi bam shibun eh ki jingbam kai. Kiar naki jingbamkai da kaba ngi bam kdang da ki jingbam ki ba tei ha ka por bam kaba biang.
3. Donkam ban thew ïa ka jingkhia jong ki khyllung kiba hapoh 2 snem ka rta man la u bnai ha ki jaka ai jingsumar khnang ban lah ban buddien la ka jingheh jingsan jong ki ka long ha ka rukom kaba dei.
4. Lada ki khynnah ki raikhoh lane ki at ka durkhmat lane ki kjat, lane ki leh tlot bad jar jar, donkam ban leit pyni ïa ki ha ki nongtrei ka koit ka khiah.
5. Haba ki khynnah ki pang ki lah ban ym kwah ban bam ban dih. Namarkata, dei ban ai shibun ki jingdih bad ki syrwa, bad ruh ai kham bun ka bam ynda ki la khiah.
6. Tang ka dud ka kmie ka long ka jingbam kaba kongsan na ka bynta ki khyllung naduh ba dang kha haduh ba kin da dap 6 bnai. Ka dud jong ka kmie ka long kaba kongsan, kaba lah ban pyndap pura ia ki jingdonkam na ka bynta ka jingheh jingsan i khyllung.
7. Hadien 6 bnai, ki khyllung ki donkam ka dud ka kmie ryngkat ki jingbam iing ba la tylliat jem, bad dei ban ai bam ïa ki 3-4 sien shisngi.
8. Ka long kaba bha lada lah ban ai da ki jingbam kiba bun rong manla ka taiew ban ïoh ïa ka bam kaba dap pura kaba tei ïa ka met (kum ka nuksa, u kajor, u kubi, u bit).
9. Ki soh bad ki jhur kiba saw, ba stem, bad ba jyrngam ki long kiba kongsan bha na ka bynta ban pynkhlain ia ka met
10. Iada na ki jingpang da kaba sait ïa ki bam hashuwa ba phin bam bad shet. Wat buh slem ïa ki jingbam ba la shet lane buh bha ïa ki da kaba sumar ba kin ym sniew.