Yn kyrshan ka sorkar pdeng ban plie ïa ki lad ba ïadei bad ki marpoh khyndew ha ka thain shatei lammihngi

Guwahati, Jylliew 28 : Ïa ka North East Geology and Mining Ministers’ Conclave kaba ar la plie paidbah mynta ka sngi ha Guwahati, Assam, kaba long u mawmer ba kongsan ban plie lad ha kaba ïadei bad ki mar poh khyndew bad dewïong jong ka thaiñ shatei lammihngi.
Ïa ka jingïalang la plie da u Myntri Rangbah ka Assam kum u Kongsan, ryngkat bad u Myntri sorkar pdeng ba dei khmih ïa ka tnad Coal & Mines, u Myntri khynnah ba dei khmih ïa ka tnad Coal & Mines, bad ki Myntri ba dei khmih ïa ka Tnad Mining bad ki nongmihkhmat na kiwei pat ki jylla ka thain shatei lammihngi. Ïa kane ka jingïalang la sdang da kaba plie ïa ka exhibition kaba pyni ïa ki kam wad bniah, ki rukom tih mar poh khyndew kiba lah ban neh, bad ki jingsaindur thymmai kiba ïadei bad ka thain.
Haba ai jingkren ba kongsan, u Dr. Himanta Biswa Sarma, Myntri Rangbah jong ka Assam u la ïasam ba ka jylla ka la sdang ban lilam ïa hynniew tylli ki jaka tih mawshun ha ka thaiñ Umrangso jong ka district Dima Hasao, ha kaba san tylli la dep ban lilam bad la pynmih ïa ki Letters of Intent, bad ïa ki ar tylli kiba dang sah la khmih lynti ba kan long ha u bnai Nailar 2025. U la pynpaw ka jingngeit skhem ba, lyngba ka jingkyrshan jong ka Sorkar India bad ka Indian Bureau of Mines, la kumno kumno kawei na kine ki jaka tih mawshun yn lah ban pyntreikam hapoh u bnai Nohprah 2025.
U Myntri Rangbah ka Jylla u la pyntip ba ha ka Advantage Assam 2.0 Summit, ka tnad Mines and Minerals ka la soi 14 tylli ki MoU kiba pynthikna ïa ki jingkular ban bei tyngka palat T. 46,000 klur na ki nongbei tyngka na ka ri bad nabar ri. U la pynthikna ha ka jingïalang ïa ka rukom treikam kaba biang jong ka Assam bad pynbna ba ka kynhun myntri ka jylla ka la mynjur ban thaw ïa ka Assam State Mineral Trust ban kyntiew ïa ka jingtih marpoh khyndew kaba neh bad ban wad ïa ki marpoh khyndew kiba rit.
U la bynrap ba ka Assam Mineral Policy ka dang don ha ka kyrdan kaba khatduh jong ka jingpynkhreh bad la khmih lynti ban pyntreikam hapoh ka shi bnai. Haba ban jur ïa ka roi ka par kaba kynthup lang ïa baroh, u la pynpaw ruh ïa ki sienjam ha ka kyrdan jong ka imlang sahlang hapoh ka Pradhan Mantri Khanij Khsetra Kalyan Yojana (PMKKKY) ha ka pule puthi, ka umbam umdih, ka jingkhuid jingsuba, ka bha ka miat jong ki kynthei bad ki khynnah, ki riew rangbah, bad ka jingkyntiew ïa ki sap ki phong. U la kyntu ïa baroh ki jylla jong ka thain shatei lammihngi ban shimkhia ïa ka jingwad marpoh khyndew da ka jingkyrshan jong ka sorkar India ban pynbun ïa ka khajna jong ka jylla.
Haba ai jingkren ha ka jingïalang, u Myntri sorkar pdeng ba dei khmih ïa ka Tnad Coal & Mines, u G. Kishan Reddy, u la pynpaw ïa ka bynta ba kongsan jong ka thaiñ shatei lammihngi ha ka rukom treikam jong ka ri India ha ka kam tih mar poh khyndew bad ka kam pynmih bor ding. U la ban jur ba hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbahduh, ki jylla kiba bun kyrhai ki marpoh khyndew jong ka thaiñ Shatei Lam Mihngi mynta ki ïoh ïa ka jingïarap kaba thikna ban pynkylla ïa ki marpoh khyndew ki bym pat pyndonkam sha ki nongpynïaid ïa ka roi ka par, ka ïoh kam ïoh jam, bad ka jingpynkupbor ïa ki nongshong shnong.
U Myntri u la pynskhem biang ïa ka jingkyrshan ba pura jong ka Sorkar pdeng ïa baroh ki jylla jong ka thaiñ Shatei Lam Mihngi ban pynbiang ïa ki jingpynkhreh rukom treikam tih mar poh khyndew ba kyrpang na ka bynta ki jylla bad u la ban jur ïa ka jingdonkam jong ki rukom tih mar poh khyndew kiba ïadei bad ka mariang, kiba la tbit bha ha ka liang ka teknoloji. U la pynpaw ruh ïa ka jingdonkam ban pynïadei ïa ki sienjam tih marpoh khyndew bad ka jingpynkhreh na ka bynta ki jingjia ba sngewsih, ka jingwad bniah katkum ka jingstad science, bad ka jingkyntiew ia ka imlang sahlang.
U Myntri khynnah ka tnad Coal & Mines, u Satish Chandra Dubey, ha ka jingkren jong u, u la ïaroh ïa kane ka jingïalang kum ka sienjam kaba kongsan sha ka jingkiew biang ka ïoh ka kot ha ka thaiñ. U la kdew ia ka jingbun ki mawshun bad ki oxide ha kylleng ka Assam, Meghalaya, bad Sikkim, da kaba pynpaw ba ka jingtih mar poh khyndew ym tangba ka plie ki lad ïoh kam hynrei ka nohsynniang ruh sha ka jingtei ïa ka India kaba lah kyrshan dalade. U la ai khublei ïa ka Assam bad kiwei kiwei ki jylla jong ka thain shatei lammihngi na ka bynta ka jingkhmih lynti kaba iaid shaphrang bad ka jinglong kloi ban pyniasoh bad ki jingthmu ba kongsan jong ka ri.
Ha ka jingkren jong u, u Vikram Dev Dutt, Secretary, Tnad dewïong, u la pynpaw ïa ka jingdonkam ba kongsan jong ka thaiñ shatei lammihngi na ka bynta ka jingshngaiñ ha ka kam bording jong ka ri, namar ka jingriewspah ha kaba ïadei bad u dewïong ha kylleng ka Assam, Meghalaya, Arunachal Pradesh, Nagaland, Mizoram, bad Sikkim. Kine ki mar poh khyndew, u la ong, ki pawnam namar ka calorfic value kaba heh, ka jingduna u ash, bad ka jingdon bun ka sulphur. U la ïasam ba 10% na ka pisa hapoh ki skhim ba la bei tyngka da ka sorkar pdeng na ka bynta ka jingwad bniah la buh kyrpang na ka bynta ka thaiñ shatei lammihngi, kaba pynpaw ïa ka jingdonkam jong ki sienjam wad bniah ba la thmu.
U Secretary u la pyntip ruh ba san tylli ki jaka tih dewïong ha kane ka thaiñ ki dei kiba la lah ban lilam da kaba jop, ha kaba ka jinglah ban pynmih mar lang ka long 1.2 million ton ha ka shisnem, la khmih lynti ba kan plie kumba 1,650 tylli ki lad ïoh kam bad kan pynmih haduh T. 800 klur ka khajna ha ka shisnem na ka bynta ki jylla. U la pynpaw biang ba ka jingpynneh pynsah ka dang long ka phang pdeng jong ka kam jong ka Tnad ban kyntiew ïa ka jingïasoh ha ki kam tih dewiong ha ka thaiñ.
U VL Kantha Rao, Secretary, Tnad Mines, u la pynpaw ba ka Geological Survey jong ka India ka la ithuh palat 36,000 square kilometer ha ka thain shatei lammihngi ba ki don ia ka lad ban tih marpoh khyndew, kaba long jan 3,000 tylli ki par kiba lah ban tih. U la pynpaw ba ka Assam mynta ka la rung ha ka map lilam jong ka ri, kaba pyni ïa ka juk ba thymmai na ka bynta ka jingkyntiew ia ka jingtih marpoh khyndew. U la kyntu ban pynïar ia ka jingwad bniah, kynthup ïa ka jingpyndonkam ïa ka Artificial Intelligence ha ka jinglap ïa ki marpoh khyndew. Kaba kham kongsan ka long ba ka thaiñ Shatei Lammihngi ka dei ka jaka jong kawei na ki projek wad bniah ba nyngkong eh jong ka India ba la kyrshan da ka AI ba la mynjur hapoh ka National Mineral Exploration Trust. U Secretary u la kyntu ïa baroh ki sorkar jylla ban pynsuk ïa ka jingwad bniah, da kaba pyrkhat ïa ka jinglong ka jaka kaba jynjar, bad ban pynthikna ïa ka jinglong ba neh bad ka jingshngain kaba biang na ka bynta ki geologist kiba trei ha ki jaka ba jngai.
Ha ka jingïalang plie paidbah, la pyllait ïa ki kot ki sla kiba kongsan, kynthup ïa ka Geological Potential of Northeast India kaba don ïa ki jingtip ba bniah shaphang ki marpoh khyndew kiba heh hynrei kiba dang duna ban wad bniah jong phra tylli ki Jylla ka thain shatei lammihngi, kaba buh ïa ka lynti na ka bynta ka jingwad bniah, ka jingpynheh bad ka jingpynroi kaba ïaineh. La pyllait ruh ïa ka kot halor ka Mining in India’s Northeast da ka Indian Bureau of Mines. Ka tnad Mines ka la pynlait paidbah ïa ki District Resource Map ba la pynthymmai kiba kynthup ïa ka Dibrugarh (Assam), East Kameng (Arunachal Pradesh), Kamjong (Manipur), East Garo (Meghalaya), Aizawl (Mizoram), Phek (Nagaland), Namchi (Sikkim), bad Gomati (Tripura) ban ïalam lynti ïa ki jingbei tyngka ha ki por ban wan. Ha ka sienjam ba kongsan, u Myntri Rangbah jong ka Assam u la aiti ïa ka jaka kaba 2 bigha ha North Guwahati sha ka Geological Survey of India na ka bynta ban seng ïa ka ophis ha ka thain. La aiti ruh ïa ki shithi ai bynta sha u Chairman, Coal India Limited na ka bynta ban pynïar ïa ki par dewiong ha Tirap bad Tikok, kaba nang pynkhlain shuh shuh ïa ka jinglah ban pynmih dewiong ha ka thain.
U Kaushik Rai, Myntri ka tnad Mines jong ka jylla Assam; u Pintso Namgyal Lepcha, Myntri ka tnad Mines, Sikkim; u Wangki Lowang, Myntri ka tnad Mines, Arunachal Pradesh; u W Chingang Konyak, MLA & Nongai jingmut sha u Myntri Rangbah ka jylla Nagaland; u AT Mondal, Myntri ka tnad bording jong ka jylla Meghalaya ruh u la don lang ha kane ka jingïalang plie.
Ha ka sngi plie la kynthup ruh ïa ki jingïalang teknikal halor ki kam wad bniah, ki jingpynkylla ha ki jylla, ki jingai jingkyrshan, ka jingtih dewïong kaba neh, ki jingkyrmen ban pynmih bording ba lah ban pynthymmai ha ka thaiñ Shatei Lammihngi, bad ki lad jingïada ha ki par mar poh khyndew. Ha ka sngi kaba ar yn don ki jingkren ba bniah na baroh phra tylli ki jylla jong ka thain shatei lammihngi halor ki bynta tih mar poh khyndew jong ki, ki jingkren na ki Myntri ka tnad Mines jong ki jylla, bad ka jingbatai shaphang ki jingïakren kiba la long kiba pyni ïa ki buit ïatreilang na ka bynta ban tih marpoh khyndew da ka jingkitkhlieh.
Ka rukom die lilam ïa ki marpoh khyndew jong ka India ka la ïoh ïa ka jingkiew kaba khlain ha kine ki bnai ba la dep. Naduh u snem mang tyngka 2024–25, baroh 283 tylli ki jaka tih marpoh khyndew la buh ban die lilam da ka Sorkar Jylla bad Sorkar Pdeng. Na kine, 161 tylli ki jaka tih mar pohkhyndew la lah ban die lilam da kaba jop, kaba la wanrah ïa ka cumulative tally sha ka 515. Kane ka kynthup ïa san tylli ki jaka tih marpoh khyndew na Assam bad saw tylli ki jaka tih mar pohkhyndew ba kongsan na Arunachal Pradesh, kaba plie ïa ki lad ki lynti kiba thymmai na ka bynta ka jingroi jong ki karkhana bad ki lad ïoh kam ïoh jam ha kane ka thain.
Kine ki jingdie lilam ki pynpaw ïa ka jinglong ba la pynkhreh jong ka thaiñ Shatei Lammihngi ban don ka bynta ba kongsan ha ka buit treikam ba kongsan jong ka India ban tih marpoh khyndew, katba ki pynpaw ruh ïa ka jingangnud jong ka sorkar ban pynbiang ïa ki kam kiba shai bad ruh ka jingpynbiang ïa ki mar poh khyndew ha ka rukom kaba ïaineh. La khmih lynti ba kane ka jingïalang kan long kum ka jingpynkylla ban pynsted ïa ka jingbei tyngka, ka jingsaindur thymmai, bad ka jingroi kaba kynthup lang ha ki kam marpoh khyndew bad dewiong jong ka thain shatei lammihngi, katkum ka jingthmu jong ka Viksit Bharat. Ïa ka Northeast Geology & Mining Ministers’ Conclave kaba nyngkong la pynlong ha su bnai Riaw 2022 ha Nagaland. (PIB)