Paw ka Meghalaya kum ka jylla ba khlaiñ tam ban ïakhun pyrshah ïa ka jingpang TB, 85% kiba koit

Shillong, Lber 24 : Ka Meghalaya ka la paw kum kawei na ki jylla kaba wan hakhmat eh ha ka jingïakhun pyrshah ïa ka jingpang TB (Tuberculosis) kaba dei kawei na ki jingpang kaba ka tnad ka Koit ka Khiah jong ka Jylla ka buh hakhmat eh ban pynkut syndon.
Dang ha u Nohprah 2024 ka la Meghalaya ka la pyllait paidbah bad pyntreikam ïa ka thong – ‘Ki 100 sngi ki jingïakhun kumno ban rat dyngkhong ïa ka jingpang TB’ da kaba pynsngewthuh paidbah bad pynlong ruh ka jingtest ei khlem donkam jingsiew ha kylleng ki san tylli ki distrik jong ka jylla.
Kine ki jylla ki kynthup ïa ka East Khasi Hills, Ri Bhoi, East Garo Hills, West Garo Hills bad ka South Garo Hills kiba ka jingdon ki nongshong shnong ba ïoh ïa kane ka jait jingpang ki kham bun.
Lyngba kane ka rukom treikam bad na ka jingtest ïa ki lak ngut ki nongshong shnong, ka tnad ka la lap ba ki don haduh 884 ngut ki briew kiba don ïa utei u khniang jingpang kiba mynta ki don ha ka jingshah sumar.
Dang shen, ka sorkar jylla ka la shim kumba 4500 ngut ei ei ki nongpang TB ha ka jylla hapoh ka “Meghalaya Comprehensive TB Care” ban kylla long ka “Universal Ni-kshay Mitra”. Ka Meghalaya mynta ka kylla long ruh kawei naki jylla kaba ai ïa ka jingkyrshan pisa ïa ki nongpang TB bad sha ki bahaiing ryngkat ki jingbam ba tei kiba shongdor kumba 2,000 tyngka shi bnai.
Haba kren bad u Mawphor, ka Dr. AJ Rynjah, Assistant Programme Officer jong ka National Tuberculosis Elimination Programme (NTEP) ka la ïathuh, “Ha u snem 2024 ngi ïoh kumba 4,578 ngut kiba ïoh ïa une u khniang jingpang bad na kine bun kiba la khlain bad ka jingdon kiba koit ka long kumba 85 persen.”
Shuh shuh haba jubab pat halor ka jingkylli, ka la ong ba na kine kiba khlad kin don eh tang kumba 4-5 persen bad ïathuh ba kane ka la neh mynta la kumba saw san snem ei ei.
Ka Dr. Rynjah ka la ïathuh ruh ba lada phai sha u snem 2025 ki la ïohi ba kane ka jingpang kala nang hiar shuh shuh khamtam haba ïadei bad ka jingdon kiba ïap na kane ka jingpang.
Haba jubab pat halor ka jingkylli, ka la ïathuh ba kumba long haduh mynta hi, ka East Khasi Hills ka dang dei ka distrik kaba hakhmat eh kaba don kham bun kiba pang TB namar kadei ruh ka distrik kaba la heh bad bun tam ki nongshong shnong. “Kane kadei ka distrik kaba bun eh ki nongpang TB namar kadei ruh ka distrik kaba bun tam ki nongshong shnong kaba la kot palat 10 lak ngut,” ka la ong da kaba bynrap ba lada nujor bad kiwei ki distrik ka rukom im ruh ka la kham pher khamtam bad ka jingkhapngiah.
Haba batai bniah, ka Dr. Rynjah ka la ong ba ka daw kaba pynlong ïa ki paidbah ban ïoh ïa kane ka jingpang ka don bun bha. “Ka jingduna ha ka rukom bam ïa ki jingbam kaba tei ruh kadei shi bynta kaba pynlong ïa ki paidbah ban ïoh ïa kane ka jingpang namar kim don ïa ka bor met ban ïaleh pyrshah ïa ki khniang jingpang. Nangta lada ki sah ïa bun ha iwei i kamra kumta lada iwei i jyrhoh bad don ïa kato ka jingpang te baroh kin ïa bit lang ïa kata ka jingpang. Kane kadei shi bynta na ka jingban ka jingduk jingkyrduh kaba long ka daw,” ka la ong.
Nalorkata, la ïathuh ruh ba ki don ruh ki khep ba kito ki briew kiba don ïa kiwei ki jingpang kiba lah ban ïoh ïa kane ka jingpang TB namar ka met jong ki ka tlot.
Shwa kane, ka Myntri ka Koit ka Khiah jong ka Sorkar Jylla ka la ai ka jingïaroh ïa ki nongtrei jongka tnad kiba la aiti met bad mynsiem ha ka jingïakhun pyrshah ïa kane ka jingpang da kaba trei lang ryngkat ryngkat bad ka imlang sahlang khamtam eh bad ki shnong ki thaw.
Ka Myntri ka la ai ruh ka jingïaroh ïa ki 625 tylli ki shnong kiba ym don satia kiba pang TB. Halor kane ka ong ba kane ka long ka khubor kaba kongsan ban pynphriang ba kumno ka jingïatrei lang ki shnong ryngkat bad ki bor sorkar ka wanrah ïa u soh uba thiang.
Ha kajuh ka por ka Myntri ka pyntip ruh ba mynta ka sorkar jylla bad ka sorkar pdeng ki ai kumba 3000 tyngka ïa kito ki nongpang TB ba kin lah ban thied ïa ki jingbam ba tei ïa ka met khnang ba kin lah ban koit kham kloi ryngkat ryngkat ka jingdih tista ïa ki dawai.
“Kaba kongsan hi kadei eh ka jingdih tista ïa ki dawai bad ka jingsumar ïalade nalor ki jingbam kiba tei,” ka la ong.
Ha kane ka sngi la ïoh ruh ïa ka khubor kaba ai mynsiem na uwei u samla uba la koit na ka jingpang TB, u samla A Nengnong uba la ong ba watla katei kadei ka jingpang kaba shyrkhei hynrei kadei pat kaba lah ban sumar lada lap bad phah sumar kloi kumba leh ma u.
Ka la don ruh ka jingsam ïa ki khusnam sha kito ki shnong kiba la lait na ka jingpang TB bad ruh sha ki distrik kiba la trei borbah ha ka jingïakhun pyrshah ia kane ka jingpang.