Pan ka sorkar 24.74 klur na ka Sorkar Pdeng ban ïada ïa ki ‘Law Kyntang

Shillong, Jylliew 19 : Ka Tnad Forest ka Sorkar Meghalaya, ka la kyrpad ïa ka Sorkar Pdeng ba kan pynbna noh ïa ki ‘Law Kyntang’ (Sacred grove) kum ki Community Reserve (khlaw ba ïada ki Shnong) bad kyrpad ban ai jingïarap song pisa ba T.24.74 klur ha ka ban ïada bad pynkhlaiñ ïa ka jingïakhun ki ‘Law kyntang’ ïa ka jingkylla ka suiñbneng.
Ki law kyntang kiba ai ka jingshakri bad jingïada ïa ki jingthung jingtep ba bun jait bun rukom, ki dei ki bym pat register satia hapoh ki Autonomous District Council (ADC), kumba la pruid dak da ka United Khasi-Jaintia Hills Autonomous District (Management and Control of Forests) Rules, 1960.
Ka jingbym pat register ïa ki law kyntang ka la lam sha ka jingbym pat ithuh da ka aiñ ba ïoh jingïada na ki kam bapher bapher.
“Ka Notification ban ithuh kine ki jaka law kyntang kum ki Community Reserve kan pynïoh ïa ka jingithuh da ka aiñ bad ka jingïada. Kan pynlong ruh ïa ki ban ïoh ïa ki jingïarap song pisa napoh ka skhim ka Sorkar pdeng –ka ‘Integrated Development of Wildlife Habitats”, ong ka kaiphod halor ka Forest Inventory of Sacred Groves in Meghalaya (Volume –III) bala pyllait da u Myntri Rangbah ka Jylla Conrad K Sangma mynta ka sngi Balang.
U Myntri Rangbah ula ai ka jingïaroh ïa ki jingpyrshang wad bniah khamtam ban kdew ïa ka jingnoh synniang u HC Chaudhary, PCCF Working Plan, Research and Training. U Conrad ula ban jur ba ka jingwad bniah bad shim rai kat kum ki jingkheiñ jingdiah, ka dei ka bynta ba kongsan eh ha ka synshar khadar, ka ban ïarap ha ka ban thaw ïa ki Policy kiba janai.
Ka kaiphod ka ong ba ym don kawei ruh ka law kyntang, ba la sorjamin ha ka por ba wadbniah ba ki dei kiba la register bad ki Autonomous District Council, kumba la pruid dak ha ka United Khasi-Jaintia Hills Autonomous District (Management and Control of Forests) Rules, 1960.
“Ka kaiphod ka ai jingmut ban register noh ïa ki law kyntang hapoh kine ki rule ba kin ïoh ïa ka jingithuh da ka aiñ bad ka jingïada na ki jingshah pynjulor. U pud u sam jong kine ki khlaw ruh ki dei ki bym pat dep ban buh dak. Kane ka lah ban lam sha ka jingshah kyntur pud. Kumta la ai jingmut ba dei ban buh dak noh ïa u pud u sam jong ki law kyntang da kaba pynïeng ïa u mawpud ba shirta bad jingthoh (signage) khnang ban khanglad bad ban pynthikna ïa ka jingshem dang kloi ïa ki kam kyntur pud. Ka kaiphod ka ai jingmut ruh ban kyntiew ïa ka eco-tourism ha ki law kyntang khnang ban sam jingtip ïa ka jingriewspah ki jingdon jingem ha ka mariang nalor ban thaw lad ïa kam ïoh kamai jakpoh jong ki trai shnong”.
Ka kyndon 38C jong ka Wild Life (Protection) Act, 1972 kala ong ba ka Sorkar Jylla ka lah, lada don ki Shnong ne ki riew shimet kiba wan shakhmat ban ïada ïa ki mrad bad ki jaka sah jong ki, ki pynbna ïa ki jaka shimet ne ka shnong khlem da kynthup hapoh ka National Park, Wildlife Sanctuary lane ki Conservation Forest, kum ka Community Reserve ban ïada ïa ka jaka bad ki jingthaw ba im ha kine ki khlaw.
Khnang ban pynthikna ïa ka jingsumar, ïada bad pynïaid ïa ki law kyntang ha ka rukom kaba dei, ka Working Plan, Research & Training bad District Council Affairs Wing hapoh ka Tnad Forest lyngba ka Forest Resources Survey Division, kila pynlong ïa ka sorjamin, mapping bad lum jingkheiñ ïa ka jingdon ki jingthung jingtep bad ki mrad khlaw ha ki law kyntang kiba don ha Jylla.
Ka Volume I bad Volume II jong ka kaiphod halor ka Forest Inventory of Sacred Groves of Meghalaya, baroh ar ki don ïa ki jingtip ba bniah halor ki 20 tylli ki law kyntang kiba la pynmih ha u snem 2017 bad 2022. Ka Volume III, ka kynthup ïa ki jingtip ba bniah jong ki 24 tylli ki law kyntang ha East Khasi Hills ïa kaba la dep leh ia ka field survey ha u snem 2022-2023. Ka Tnad Forest Resources Survey Division kala dep ruh ban ithuh sa kumba 69 tylli ki law kyntang kiba don ha ri-lum Khasi bad Jaintia ban leh mapping ban lum jingkheiñ ha u snem 2024-2025.