K ham mynshwa la ïohi ba ka jingdih duma ha ki ophis sorkar ha ki kali kamai ba shong ki riew paidbah ka la sdang ban jur biang hynrei mynta la sdang ban ïohi ba la kham duna naduh ki ophis sorkar haduh ki kali kamai namar ki paidbah ruh ki la tip ïa ka aiñ bad ki tang shu ujor sha ki bor ka aiñ la shah daiñ kuna beit.
Tangba kaba kham i saitmet eh ka long ba ka jingdih duma kynthup ïa u sikret bad biri ka long kaba palat pud ha ki jaka ba long ïew khamtam eh ha Iewduh, Police Bazar, yn nai da ïakren sha ki ïew ha ki nongkyndong namar sha nongkyndong lei lei hapoh kali ruh ym salia bad ha ki jaka ïew lei lei ka dei ka jaka ban ïashong kai bad ïathuh khana ryngkat ka dih duma.
Shaei ki aiñ khang dih duma baroh ki jah? Baroh la ju tip ba kito kiba ïoh ring ïa katei ka tdem ki kham don jingma arshah ban ïa kito kiba dih. Lada ka long kumtei hato mano ban shim ïa ka jingkitkhlieh?
Na ka por sha ka por la ïohi ba ka don ka jingïatai, ïa syllok ne ki seminar ban ïakren halor katei ka phang bad ka jingma kiba bun ba ki paidbah ki lah ban ïoh lada ki kyrni ban dih ïa u duma hynrei kitei baroh imat ki long tang kumba ïathuh khana puriskam ha ki heprit tang ba kin ïohthiah bad klet noh tang shu khie mynstep.
U duma u dei u jingthung uba ka pyrthei ka tip ba u dei u jingdih uba pynïap jar jar ïa ki paralok kiba jan eh bad u. Ki riew wad bniah ki ïathuh ba kumba 80 lak ngut ki briew ki ïap ha ka shi snem na kaba bam bad dih duma. Na kitei ki 80 lak, la ong kumba 6 lak ki shu ïap ei kha-ma-kha tang na ka daw ba ki ring mynsiem ïa ka tdem duma ba dih/tan kiwei. Namarkata, u nong dih duma uba dih duma hajan jong kiwei pat ki bym dih, ym tang ba u pynïap ïa lade hynrei u long ruh u Nong pynïap briew la kadei ïa ka kurim, ki khun, ne ki para ba trei lang.
Ka jingkyrni ban dih ïa u duma ka pynkulmar ïa kito kiba la ngat ha ka shrip jong u. Katei ka jingkyrni lah ban ong ba ka wan na ka jingthrew jong ka met katkum ka por ba kito ki nongdih ki ju pynmlien. Don kiba la kyrni ba dei ban ïoh duma beit ynda la dep bam ja ne dih sha. Don kiba dih ne bam 3 ne 4 sien ha ka shi sngi, don pat kiba dih beit ha kano kano ka por ba ki ïoh lad. Don ruh kiba dih duma manla ka 5 ne 10 minit. Ïa kine ki khot ki ‘chain smoker’ lane ‘chain tobacco user’. Don pat kiba ym nang wat ban leit paiñkhana khlem da ïoh rah bad u biri ne sikret.
Sa katno keiñ ngin sngewthuh ïa ka jingma jong u. Imat lada pynlong ïa ki rynsan ïa tai kaba kumno kumno ruh ym lah satia ban pynsngewthuh ïa ki paidbah. La ju ïohsngew ba ka jingkyrni ban bam ne dih ïa u ka khate haduh kumba 15 snem ïa ka rta, ka wallam ïa ka jingpang bam pong ha ka shyntur, thyllied, tyngkro, ki tor, ki snier bad nier bah, khyllai, ki panjung bad wat ïa ka pla khun ruh, ka jingpang jyrhoh bad sahiaw, ka ktah ïa ka jingkoit jingkhiah i khunlung ha ki kynthei kiba armet. Hynrei kitei baroh ki jingpynshai ki long kumba ki sawa ha ‘RI KHLAW’ namar ym don kiba pdiang katba kim pat mad ïa ki jingpang ha la ka met la jong.
Ka tdem duma kaba ïoh tan pateng kadei kaba ma bad kaba wanrah ïa ka jingwit ïa kito ki bym dih. Kaba kham ma eh kadei ïa ki khunlung kiba ka bor met jong ki ka dang tlot ban ïa khun ïa ka bih kaba mih na kitei ki jingdih. Kumta khamakha, ka jingdih duma khlem akor jong u kpa ha khmat ki khun kiba dang rit ka long kumba da lade hi u ai ïa ka jingpang ha ki.
Ka por ka dang biang la ka long ïa ki samla, ki longkpa lane wat ïa ki longkmie ban kynmaw ba ka jingburom lang ïa ki khun, ïa ki para ba trei lang, ïa ka imlang sahlang da kaba kiar ban dih sikret ha ka jaka paidbah ka pyllait ïa ki na ki jingpang ba harukom watla kim lah ban lait ïa lane na katei ka shrip. Ka sorkar ruh kadei ban shimkhia ïa kane, namar lada ka lah ban pynmih ïa ka hukum ba ym dei ban dih biri sikret ha ki ophis sorkar kadei ruh ban pynmih kumjuh ha ki jaka paidbah.
Hooid ki don ki khep ba ki pulit ki la sdang ban shaiñ kuna ïa u nongniah kali kamai lada ki lap ba u pynkheiñ aiñ bad dih duma. Hynrei kane kam dei ban long tang ïa u nongniah ka dei ban long ruh ïa ki riew paidbah khamtam kito kiba dih ha ki jaka ba bun briew namar kane ka wanrah ka jingma kaba khraw ïa ki kito kiba ring mynsiem ïa ka tdem duma.
