Kyndit thret ïa ka lawei ka sobjek Education ha ki skul hapoh ka MBoSE

Dr. Belinda Marweiñ, Kong Markynti Kharlyngdoh, Kong Darisha Lyngdoh Sngap Syiem College, Mawkyrwat

0

Ka jingnang ban jied ïa ki course pule lane ki sobjek ha ki jaka pule ka long kaba donkam eh haduh katta katta. Ki long ka lynti ban poi sha kano kano ka thong. Ka jingthmu ban leit skul ka long ban tip, ban sngewthuh, ban pyndonkam ïa kita baroh ha ka jingim ba man ka sngi. Ki course lane ki laiñ pule ki dei ki nongrim ba skhem ban tei ïa ka lawei ki khynnah, la ka long ha ki laiñ pule kiba kham hajrong lane ha kaba ïoh kam ïoh jam. Don ki khynnah kiba leit ha kito ki skul ki bym treh satia ban pynkylla ïa ki course combination da ki phew phew snem. Ki jingpynïashei (combination) jong ki ïa ki sobjek ki long katba ki sngewbit hi. Don ki khynnah kiba khie babe haba ki mut ban leit pule ha ki skul bah, kata ha kiwei pat ki jylla. Don ki bym lah ban jied Honours ha ki skul bah ha kiwei ki jaka tang na ka daw ki jingbakla ha ki subject combinations ha ka Higher Secondary Level.
Ki kmie ki kpa kim tip ei ei, ba kaei ba ki khun ki jied ban pule ha ki Class XI bad XII, kata hi ka la dep rai ïa ka lawei ba kordor jong ki khun jong ki. Ki khynnah pule ruh kim tip ei ei ïa kane. Ki shu shaniah ha kita ki nongsaiñdur bad ki nonghikai jong ki hi, lehse ki kham tip ma ki ïa ka bha ka miat bad ka lawei na ka bynta jong ki. Bapli ki kylla langknia noh, kim ïoh rung ynda ki mut ban pule sha jrong la ha ki laiñ pule (academics) ne laiñ pyntbit (skill-based). Nuksa, bun ki Higher Secondary Schools kim shah ïa ki khynnah Arts ban shim Mathematics. Kito kiba shim Economics khlem Mathematics ha ka Higher Secondary Level ki shem jingeh bha ban rung ha ki Skul bah ba bha tam jong ka Ri bad ban shim Honours da ka Economics.
Dang shen, da ka jingkmen, la mih ka jingpynbna da ka Megha laya Board of School Education (MBOSE) ba la pynthymmai noh (revise) ïa ka syllabus bad ïa ki text books jong ki skul baroh. Ki nonghikai ki la kmen bha ïa kane. Ka la dei shisha ka por ban pynthymmai noh. Baroh ki nonghikai ba kham shemphang ki la ïa khmih lynti dik dik ïa kane. Dang shen, la ïoh pule ha ki khubor ba ki nonghikai skul Deficit ki da sngewtynnad shisha ïa kane ka jingpynthymmai. Ka paw ba ki la ngiah shoiñ ïa ka course rim bad ka kot rim. Ki la sdang ïohi jngai na ka bynta la ki khynnah ha kane ka juk. Ka jingpynkylla ka la jia ruh ïa ka syllabus bad ki text books ha ka Higher Secondary Level, lane klas XI bad XII jong baroh ki stream, arts, commerce bad science. Kane ka kyrdan XI bad XII ka long shisha ka kyrdan ba ha jrong duh jong ka kyrdan shong skul. Kane ka kyrdan pule ka raikut ïa ki laiñ pule baroh ha kane ka juk.
Hynrei kaba pynkyndit ka long ba ka MBOSE ba donburom kam shym la pynthymmai satia ïa ka sobjek Education ryngkat bad ka sobjek Philosophy. Bun spah ki Higher Secondary School ki buh ïa kine ar kum ki course pule. La shu bthah ïa ki da ka jingpynbna (notification) ba kin shu ïa bud biang ïa kato ka syllabus rim bad ka kot rim, kata, ïa baroh ar klas, XI bad XII. Katno sngewkhia, sngewnoh mynsiem bad sngewduh jingkyrmen kum ki nonghikai Education! Bad baroh ki tip ba ka course Education ba ju hikai mynta la bun phew snem, ka la kylla long bym larkam shuh ïa ki khynnah khamtam ïa kito ki ban sa ïaleh ïa ki entrance exams ban leit pule kham sha jrong. Baroh ki tip ba sa tang katto katne bnai, ki khynnah class XII ki hap khreh ïaleh CUET-UG khlem shah pyllait (exempt) shuh da lei lei. Ki khynnah kim dei ban shu kmen ïa ki jingpyllait (exemption) ba man u snem! Lada ki khynnah kim treh ban ïakhun kum ïa kine ki entrance exam khamtam jong ka ri, kin sa sah dum, sah bieit jin lano lano lada kim treh kylla.
Lehse, lah ban don ki nonghikai Education ki ban ong ba ym donkam ïa ka jingpynkylla ba kum kane. Don lehse kiba kwah ban ïa bud biang ïa kato kaba rim, namar sngewthait ka pynkhreh bad ka khreh kot ïa lade. Lada bishar bha ïa kane da ka khmat sngewlem, ym dei ban sngewbiang. Ki nonghikai Education kim dei ban pyrkhat tang ïa lade lane ïa la ka suk shimet. La dei ka por ban pyrkhat lem ïa ki khynnah ba ki hi hikai man ka sngi. Kino kino ki course pule ki dei ban long kiba bha, kiba myntoi, kiba ïahap kat kum ki jingdonkam ki khynnah, kiba biang ïa ka mynta bad ïa ka lashai. Ki dei ban ïa hap tara (balance) bad ki aiñ lane ki polisi trei kam jong ka Ri. Ki School Boards jong ki jylla ki dei ban ïa syriem bha bad ki Boards jong ka Sorkar Pdeng kum ka CBSE bad ka ICSE.
Don ki daw balei ba dei ban leh kumta. Kawei na kita ka long ba kito ki jingkylli ba la set ha ki entrance examinations kum ka CUET-UG mynta, la ju set bun eh na ka rukom (pattern) bad jait jingkylli na kine ki Board jong ka Sorkar Pdeng. Te lada ki State Boards kim treh ban pynïabiang lang, ki khynnah class XI bad XII kin ym lah satia ban pass ïa kitei ki exam. Kin ym lah ban pynkhreh ban ïoh leit pule sha ki laiñ ba pher ba pher ba ki la angnud baroh shi katta. Hooid, kin don tang khyndiat ki ban pass ïa kitei ki exam, tang lada ki khynnah ki lah stad hi, ki minot tyngeh hi lane ki ïoh lad ban leit coaching hi. Kiba bun kiba shu pdeng (average) kin ym poi shaei shaei lada ka course ba ki pule ha ki Higher Secondary School ka ïa pher na kaba shait set jingkylli ha ki entrance exams.
Hooid, lada ïa nujor ïa ki lai tylli ki courses jong ki lai tylli ki School Boards, kata ïa ka MBOSE, CBSE bad ICSE, te lah ban ong ba ka MBOSE ka la leh kham suki eh ban pynmih ïa ki course kane ka juk. Ngim pat don ïa ki Dance, Drama (Performing Arts), Fashion Studies, Foreign Languages, Engineering Graphics, Legal Studies, Physical Education, Mass Media, Teaching Aptitudes, Fine Arts (Visuals like Sculpture and Painting). Ka MBOSE ka dei ban pdiang kloi noh ïa kitei ki jingkylla khnang ban pynkhreh na ka bynta kiba yn wan rah da ka jingpyntreikam ban sa long shen lyngba ka National Education Policy, 2020 na ka bynta ki skul baroh.
Ha ka jingïadei bad kane ka sobjek Education, lajan baroh ki Higher Secondary School ha Megha laya ki ju buh ïa ka kum kawei na ki course. Hynrei kane ka sobjek Education ryngkat ka Philosophy, kim don satia ha baroh ki Boards jong ka Ri kum kitei ki CBSE bad ICSE. Na kata ka daw, kim ïoh jaka ha ka CUET-UG kum ki Domain Papers. Kane ka la pynlehnohei palat ïa shibun ki khynnah pule kiba jied ïa kitei ki ar tylli ki sobjek ha ka Higher Secondary Level.
Kaba mut ban ai jingmut hangne ka long ba, lada long kaba lah, ka MBOSE ba donburom, ka la dei ban shim da ka rai rangbah ban shu bujli noh ïa ka sobjek Education da ka Teaching Aptitude khnang ba ki khynnah, khamtam kito kiba kwah bad don sap ïa ka kam hikai skul, kin ïa pass bha ïa ka CUET-UG. Ka Teaching Aptitude ka don hangta kum kawei na ki 29 tylli ki Domain Papers ba ka National Testing Agency (NTA) ka la jied. Kiba pass ïa kane ki lah ban jied ïa ki laiñ pule kum ka Diploma in Elementary Education (D.El. Ed), Integrated Teacher Education Programme (ITEP) bad kiwei kiwei ki laiñ pyntbit ha ka kam hikai.
Ha ka jingïadei bad ki nonghikai ruh, ym dei ban khuslai. Kito ki juh hi ki nonghikai ba la dep thung, kata kiba la dep pass ïa ka Post Graduate (MA in Education lane M.Ed) ryngkat bad ka B.Ed, kito hi kin hikai. Ïa ka syllabus jong ka Teaching Aptitude ruh, lah ban shu shim beit da ka juh ba la shna da ka NCERT. Shu buh lada ki khynnah kim kot bor ban thied kot pule ruh, lah ban shu download ei ïa ka, ha ki mobile phone na ka official website jong ka NCERT hi. Lah ban pule hi na kiwei pat ki reference books khlem da lut pisa than, namar lah ban shu pule online.
Baroh ki khmih lynti ba ka MBOSE jong ka jylla kan sngewbha ban kyndit bynriew noh kloi, ban da khmih bniah ïa ki jinglong kiwei pat ki Boards jong kiwei ki jylla, bad ki entrance exams, la ki lah ban don katto katne ki jingïapher namar ki jinglong ki briew, ne ki jaka. Ki Higher Secondary Schools jong ka Megha laya kin ym duhnong ei ei ha kaba ïadei bad ka jingbujli ïa ka sobjek Education.
Kawei ka jingai jingmut ïa ki nongpynïaid MBOSE ka long ba kin pynkhleh lang noh ïa ka sobjek Education bad ka Teaching Aptitude hapoh ka kyrteng “Education and Teaching Aptitude” na ka bynta ki khynnah Higher Secondary. Lym kumta, ka jingduh kam long ïano ïano, hynrei ïa ki khynnah pule hi, namar kane ka course barim, ka syllabus rim bad textbook rim ba la hikai baroh shi katta kam don jingïasnoh ei ei, kam myntoi ei ei ïa ki khynnah pule kiba ïa khun ïa ka CUET-UG. Kan pynshem jingeh ïa ki kmie ki kpa ban da hap phah leit coaching lada ki khun jong ki, ki angnud ban leit pyntbit kum ki nonghikai ha ka bachelor’s level. Ki nonghikai Education ruh ki sngewpohdor bad sngewrem, ba kaei ba ki hikai kam don jingmyntoi ei ei, kam larkam ei ei ban ïarap ïa ki khynnah ban pass ïa ka entrance exam kaba donkam eh ïa uwei pa uwei uba thrang ban leit pule kham sha jrong hapoh la ka State bad sha kiwei pat ki jaka pule ha kiwei ki jylla jong ka Ri.

Leave A Reply

Your email address will not be published.