Ka Uniform Civil Code (UCC) lane ka aiñ salonsar ban pyntrei kam ha ka ri baroh kawei khlem da peit ïa ka niam ne ka riti ka dustur kaba ki nongshong shnong ki dang bud haduh kat mynta mynne. Ka UCC ka dei ka shi bynta jong ka riti synshar ka ri India (Constitution) kaba hap ha ka bynta kaba 4 (Part 4) jong ka thup (Article) kaba 44 ïa kaba ym lah ban pyntrei kam kum kiwei pat ki hok (fundamental rights) kiba la pruid dak ha ka riti synshar. Ka Artikl 44 ka ong ba ka Sorkar Kmie bad ki Sorkar Jylla ki dei ban pyrshang katba lah ban wanrah tang kawei ka aiñ ka ban synshar ïa ka jingim shimet ki briew la kata ka dei ka ka shongkha shongman (marriage) lane ka jingpyllait tnga (divorce), bad ha kiwei pat ki bynta kiba ki kynthei ki shah ban bein.
Kum ban shu pyni nuksa, ki nongbud ïa ka niam Islam kiba dei ki Muslim ki don kata ka aiñ Triple Talaq lane ka jingpyllait tnga kaba lada u rangbah u ong ïa ki kyntien “Talaq, talaq, talaq” u la lah ban pyllait noh ïa ka tnga kaba u la ïashong bad don ki khun ki kti bad u lah ban shongkurim pat sa da kawei ka briew. Lane u rangbah Muslim u lah ban ri san ngut ki lok. Hapdeng ki Hindu pat ka don kata ka Hindu Undivided Family lane ka iing ka sem ha kaba baroh shipara (shynrang) ki ïatylli lang ban pynïaid ïa kano kano ka kam khaii pateng, bad ki lait na ka jingsiew, ‘Income Tax’ lane ka khajna kaba dei ban siew ïa ka sorkar halor ka kamai kaba mih na kano kano ka jingkhaii (business) lane ka kam kontrak. Ki niam Muslim ka long kaba ibein bha ïa ki kynthei bad ynda u rangbah ua la ïaphet bad ka tnga nyngkong bunsien tang ka bai bam ruh um pynbiang. Dei na kane ka daw ba ki kynthei Muslim ki kwah eh ba ym pyntrei kam ïa ka UCC.
Ha ki jylla riewlum jong ngi kum ka Meghalaya, Mizoram, Nagaland bad ki lum Manipur bad ki jaka bashong basah ki riewlum ha Tripura bad ha Assam bun ki ïapyrshah ïa ka UCC namarba ki ong kan sa ktah ïa ki riti ki dustur jong ki. Dei na ka daw ba ki riewlum ki kwah ban bat ïa la ka riti ka dustur ba ka sa mih ka Sixth Schedule lane ka kyndon treikam kaba kyrpang ban ïada ïa ki riewlum rit paid bad ba la seng ïa ki District Council. Lada ïa pdiang noh ïa ka UCC te ka District Council kin ym donkam shuh bad la dei ban pynduh noh ïa ki. Hato ka Sorkar Meghalaya kan pdiang ïa kata? Na ka liang ka Nagaland ki don bun ki kynhun kiba la pynsngew ba ki pyrshah jur ïa kane ka jingpyrshang jong ka sorkar BJP kaba synshar ïa ka ri India ban wanrah ïa kane ka aiñ kaba thmu ban pynlong lut ïa ngi baroh tang kum kawei ka jaitbynriew. Lehse suki suki ka sorkar BJP ka lah ban wanrah da ka ktien Hindi kum ka ktien ïakren bad thoh ha ki ophis sorkar baroh.
Kawei kaba kham sngewkhia ka long ha ka rukom bam jong ngi ki riewlum. Ngi tip bha ba ka Sorkar BJP kaba pynïaid ïa ka ri jong ngi mynta ka pyrshah bha ïa ka jing-ot doh masi. Ha kiba bun ki jylla ka ri ym shah shuh ban pynïap masi ban bam doh. Hato ngi lah ban pdiang ïa kata ka aiñ kaba lada wanrah ïa ka UCC lehse lah ban pyntrei kam ha ka jylla jong ngi ruh? Ha ka ri baroh kawei kiba bun balang ki bam tang da ki jhur (vegetarian). Hato ngi ki riewlum ngi lah mo ban im tang da u jhur bad u dai?
Ka Sorkar Meghalaya ka ïatrei lang bad ka seng BJP kaba synshar ha Delhi. Kat ïa mynta u Myntri Rangbah ka jylla jong ngi u Conrad Sangma u la ong ba dei ban da bishar bniah bha ïa kane ka aiñ shuwa ban ai ktien khatduh. Ka jingeh ka long ba haduh mynta ka Sorkar Kmie kam pat thaw satia ïa kata ka aiñ UCC bad ngim tip aiu yn thep hapoh kata ka aiñ; kiei ki jing adong bad kiei ki jingthmu jong kata ka aiñ. Dei tang ka sorkar BJP ha Uttar Pradesh kaba la pynkhreh ïa kata ka aiñ bad katkum ba lah ban sngewthuh ka Sorkar Kmie ruh kan bud da kata hi ka aiñ.
Hapdeng ki trai jylla ha Meghalaya don ki Khristan bad kiba na ka Niam tynrai. Ha ka niam Khristan Katholik ym lah ban ïapyllait tnga shisien ba la ïathoh. Hynrei bun kiba ym bud hok ïa kita ki jingteh khum na ka liang ka niam. Kiba long niam tynrai kim don satia ïa kano kano ka jingteh jingkhum ha ka shongkha shongman. Haba ki arngut shi tnga kim hun shuh ban dang ïashong, ki lah ban ïaphet da kaba ïasngewthuh lang. Hynrei bun ruh ki rangbah kiba shu ieh jyndat ïa ka tnga bad ki khun khlem da pynbiang ïa ka bai bam. Dei ha kane ka bynta ba ka UCC ka lah ban tehlakam ïa u rangbah bad ban peit ba lada u iehnoh ïa ka lok bad ki khun u dei ban pynbiang ïa ka bai bam. Dei namar kane ka bynta ba kiba bun ki longkmie sawdong ka ri ki sngewïahap ban pyntrei kam ïa ka UCC.
Hynrei ha ka jylla Meghalaya, hapdeng ki Khasi, Jaiñtia bad Garo kiba ai jait sha ka kmie bad ha kaba ka khun khatduh ka ïoh pateng ïa ki jingdon jing-em jong ki kmie ki kpa, lehse lah ban don jingeh lana pyntrei kam ïa kane ka aiñ salonsar, namar dei tang ma ngi kiba shim jait na ka kmie. Baroh kiwei pat ki nongshong shnong ha kane ka ri ki shim jait na u kpa. Kumno kein ym lah ban pyntreikam ïa ka aiñ salonsar kaba tang kawei na ka bynta baroh kawei ka ri?
Ngi ki nongshong shnong ka jylla Meghalaya ngi la dei ban ïashong pyrkhat bha ïa kane ka jingthmu jong ka Sorkar Kmie. Katba lah ban sngewthuh kane ka dei lawei na ki buit jop elekshon jong ka seng BJP ha u snem 2024 ha kaba yn hap ban ïa jied ïa ki nongthaw aiñ (MP) ha dorbar bah (Parliament).
