Ka dud ka long kawei napdeng ki jingdih kaba kongsan, khamtam naka bynta ki khynnah namar la pdiang baka dei kaba kongsan halor ka jingkhlaiñ bad ka jingheh jingsan. Ki don bun ki kmie kiba shim ka jingkitkhlieh bad pynlut kham bun ka por halor ka jingpyndih dud ïa ki khun, bad pyrshang ruh kiba bun ki rukom ba lah ban pynurlong ruh kane ka jingthmu namar ki don bun ki khyllung kiba kyntait ban dih tang ka dud suda. Wat hapdeng ba ki kmie ki ai dud ïa ki khun da kaba khleh lang bad kiba bun ki jait soh ne ki jingdih pyngngad ha kane ka lyiur, hynrei ka shiklat ka dud kaba syiad hashuwa ban thiah ka long kaba kongsan.
Ki don ruh kiba pdiang b aka jingdih shiklat ka dud syaid hashuwa ban thiah ka dei kaba donkam bad kaba ym dei ban kiar. Bad ka long kaba donkam ban dih lai kynta hashuwa ka por thiah. Kine harum ki long ki daw halor ka jingdonkam ban dih dud shiklat hashuwa ka por thiah:
Ka jinghiar ka jingkhia: Shiklat ka dud bad shi shamoit sha ka ngab ha shuwa ban thiah ka lah ban ïarap halor ka jingtylliat jingbam. Ka ïarap halor ka jingheh jingsan jong ki bacteria kiba ba kiba don ha ka kpoh jongngi bad ïarap halor ka jingpullait naka jingthut halor ka jingtylliat jingbam. Kumjuh ruh ka dei kaba pynneh ka jinglong kdang bad pynduna halor ka jingjied ki jingbamkai ha ka por shiteng miet, ka daw ha lyndet ka jingheh kpoh. Ka dud ka dei kaba riewspah ruh ban don ka protein, ka nutrient kaba kongsan halor ka jinglah ban pynhiar ka jingkhia. Hynrei pynthikna ba phin dih da ka dud ba duna ne ba ym don ka fat lada phi don jingmut ban pynhiar ka jingkhia.
Ka koit ka khiah ki shyieng: Kawei napdeng ki daw ba baroh ki kmie ki shaniah na ka dud na ka bynta ki khun, ka dei khamtam ka jingdon ka dud kiba bun ki mineral bad ki nutrient kiba don kam na ka bynta ka koit ka khiah ki shyieng, kaba ju paw ruh baka long ka daw kaba kongsan halor ka koit ka khiah ki khynnah. Lada ki khynnah ki paw ba duna ka jingdon kine ki mineral ki lah ban ym ïoh ki shyieng kiba khlaiñbor bad lah ban don ka jingma naka jingpang osteoporosis. Ka dud ka donlang ka calcium bad ka vitamin D naka bynta ka jingdonkam bad ka jingkhlaiñ jong ki shyieng.
Ka ïarap ban ïohthiah bha: Ka dud bad kiwei de ki jingbam ba ïoh lyngba ka dud ki dei kiba don ka tryptophan, ka amino acid kaba la ju tip ba ka lah bad aibor halor ka jingïohthiah bha. Ka dud ka don ruh ki compound – melatonin bad ka hormone kaba ju ïarap halor ka jinglah ban ïohthiah bad pynbiang ka por thiah bad khie. Ka dud ka ïarap ruh ban pynduna ka jingbanbor ha ka jingmut jingpyrkhat bad wallam ka jinglong kynjai ka jingmut jingpyrkhat kaba ïarap halor ka jinglah ban ïohthiah bha.
Ka jinglah ban pynduna ka cholesterol: Ki cholesterol kiba bha bad kiba sniew ki dei kiba ju don ha ka met jongngi, bad ka jingjur ban don bun palat ka cholesterol kaba sniew ka lah ban buh jingma na ka bynta u kongsnam bad ha baroh ki liang ka koit ka khiah. Ka dud ka don ki nutrient kaba lah ban pynduna ka jingdon ki cholesterol kiba sniew, LDL bad ai jingmyntoi naka bynta u klongsnam bad na ka bynta ka koit ka khiah ka met bad pynduna ki jingma na kiba bun jait ki jingpang.
Ka jingaibor ïa ka bor met: Ka jingdih dud ha shuwa ban thiah kaba khleh lang khyndiat bad u shynrai ka dei kaba pynkhlaiñ ka bor met bad lah ban ïakhun pyrshah ki jingpang kum ka suhkhriat, flu bad kiwei kiwei de ki jingpang ba kynrei. Kumjuh ruh ka dei kaba lah ban ïarap ban maramot naka bynta ka jingmong ba shapoh bad ka jingpang ba ktah ha ki dohksah. Ka jingdih ka dud kaba syaid bad u shynrai ka lah ruh ban ïarap bad ai jingmyntoi shibun na ka bynta ki kynthei briew.
