KA ÏTKHMIH: Ka um ! ka um ! kat shaba phai, hynrei shijaw ban dih ym ïoh

0

-HT Wells

Ka shnong Barato ka dei kawei na ki shnong ba kyrduh um tam ha Meghalaya, wat la ka dei ka headquarter jong ka Elaka Shiliangmyntang Doloiship ha West Jaintia Hills District. Ha ka jingshisha, katei ka shnong ka pawnam ruh na ka khana shaphang ka Syiem Latympang kaba wan buhai shnong hadien ba ka la phet noh na Shangpung-Raliang. Katei ka Elaka ka kynthup palat 25 tylli ki shnong hapoh u pud u sam jong ka. La ker sawdong ïa ka da ka wah Myntang na shathie bad Wah Mynriang na ka phang shatei. Bun na ki nongshongshnong ki dei ki nongrep lyngkha bad ki nongri jingri, tang kumba 60 percent ki dei kiba la nang la stad. Hynrei ka jingeh jong katei ka shnong ka dei ka jingkyrduh um ha kaba shong-shnong ha ka altitude kumba 800-1350 metres lane 2600-4400 phut na ka sea level. Ka don ha u Latitude 250 36’ 31” N bad Longitude 920 27’ 32” E (Lat/Long (dec) 25.60862, 92.45909, ka hap hapoh ka Laskeiñ Community Development Block.
Tang shu mih ki bnai Tlang, kata naduh November haduh May ka la don ka jingkyrduh um kaba khraw ha kaba ki nongshongshnong ki hap ban khie shwa ban riew u syiar ban mareh sha ki tyllong um kiba jngai kumba shiteng kynta haduh 45 minit ei ei ban leit tong um, lait nangta, la hap ban ap laiñ ban ïoh tong shimok (mug) pa shimok. Katei ka jingkyrduh ka la buh jingeh bakhraw ïa ki nongshongshnong ba kin beh sha kiwei pat ki kam jong ki namar hap ban durut ban ïoh pyndap shwa ïa ka umbam umdih.
Halor katei ka jingeh, ka Latympang Welfare Organisation (LWO) kawei na ki sengbhalang kaba peit ïa ka khia ka shon jong katei ka thaiñ, ka la ïaleh shitom ban pynsngew sha ki bor sorkar ha ki snem 1994-95 ter ter ban dawa ba dei ban pynïoh kor um noh sha katei ka shnong. Da ka jingtrei shitom bad ïai buddien thop khlem sangeh hapoh ka jingïalam jong u (L) Prof. HW Sten President jong ka bad da ka jingïarap sbun jong u Bah Aubrey H Scott Lyngdoh MLA, ka sorkar jylla ka la lah ban pynïoh Scheme ïa kaba la tip kum ka “Barato-Mukroh Water Supply Scheme na ka Rajiv Gandhi National Drinking Water Mission 1996-97” ha ka sanctioned Amount kaba haduh Rs. 2.81 Klur tyngka. Ka tyllong (source) jong katei ka scheme ka dei na ka jaka jong ka Wahmyntang ïa kaba la tip kum ka “Shka Umbuit” kaba la leit survey da u R.B Purkayashtha Additonal Chief Engineer PHE, Zone-II, Meghalaya ha ka 18.3.1995 bad ka alignment jong ka, ka jngai kumba 19.60 Kms ei ei na Barato namar hap ban ïaid kyllaiñ lyngba ki lhuh bad ki riat ki ram jong ka Wahmyntang.
Kat kum ka RTI ba la dorkhas da katei ka seng sha u Executive Engineer PHE, Rural Water Supply Division, Jowai ha ka 6.12.2007, u EE jong katei ka Division u la pyntip ba ka dei ka Gravity Main bad la kyrshan da ki RCC pillars ïa u M.S. Pipe uba ka jingheh ka long 150mm. Hadien laisnem naduh la khot tender bad allot ïa ki jingtrei, katei ka scheme ka la sdang ban ai jingshakri ïa ki paidbah ban pynbiang umbam umdih shipor. Hynrei kaba sngewsih ka long, kat kat kum katei ka RTI ba la ïoh, u Engineer u la pyntip ba ka jingsam umdih kam long kaba thikna namar ba u pipeline u hap ban cross ïa ka wah Myntang, bad bunsien bunsien ki pipeline ki bthei bad ki pait lyngkhot lyngkhai noh namar ka jinglyngshop jong ka Umbah ha ka por Lyiur, bad kumjuh ka jingkhyllem jong ki dieng ki siej, ka la pynjulor ïa shibun ki païa ba la tei ban kyrshan ïa kitei ki pipe ha ki synrang maw. Kaba sngewsih shuh ka long kat kum katei ka RTI, ka PHE kam shym la buh nongtrei da kiba thikna ban peit ban khmih ïa katei ka tyllong ring um. Kumta, ka jingsam um na kitei ki pipeline kam long kaba thikna bad suki, ka la duh syndon. Kat kum ka jingïathuh jong ki nongshongshnong, ka jingïoh um ba khatduh jong ki paidbah na katei ka scheme dei ha u March 2022 ha ka por ba ka shnong Barato ka pdiang ïa ka jingïaseng paidbah jong ka KJP Synod Mihngi, hadien kata, ka Synod ruh la kut bad ka um ruh ka la tyrkhong syndon. Mano ban kit khlieh ïa kane ka kam ?.
Ka hiran jong ki paidbah mynta ka long arshah ban ïa kaba mynshwa, namar ba ki hap ban thied sa ïa ka um na ki kali ba wan kit um ha ka dor kumba 300-500 tyngka shi tanky rit la jan ha man la ki thliew ïing. Lada ha sor bad khapsor ki kyrduh um tang shisngi, la pluh ka pyrthei balei pat sha nongkyndong, haba la ïoh kat katei ka Scheme ki officers jong ka PHE ki dang pyrshang ban pynjah klep ïa ka.
Ka jingkren khyllew jong kane ka sorkar MDA 2.0 u Conrad K Sangma ban sam um lyngba kata ka Jal Jeevan Mission (JJM) ka Scheme kaba la pyllait paidbah da u Prime Minister Narendra Modi ha ka 15 August 2019 ïa kaba u la buh target ban sam um sha baroh ki shnong kyndong jong ka ri India hapoh ka snem 2024. Hynrei, ha Meghalaya, kane ka scheme ka dei tang ha ki file ym ha ki shnong. Namar ha ki shnong, la pyntrei thohmut thomat ïa katei ka scheme tang ban pynsngaidkpoh ïa ki katto katne ngut ki briew kiba don ha ka bor jong ka shuki; lait nangta, ka jingkyrduh um ka long kumjuh hi. Ki paidbah ki la dei ban pan da ka public audit halor ka jingpyntreikam ïa kane ka Scheme, kaba la pulom (failed) sha Garo Hills bad shane ruh kumjuh. Shu shna tang ki Water Tank bad ki tyndong um (pipe) kiba tyrkhong.
Hato ka sorkar ka hun ban shu long tang kum ka nongpeitkai bajar jar (mute spectator) ban pynjah noh (abandon) ïa katei ka Scheme khlem da don alternative da kumwei pat ï. Haba ïakren bad katto katne ngut ki ‘riewrangbah na katei ka shnong, ki kynnoh namar ba ka Um na Shka Umbuit ka ïaid lyngba na kiwei pat ki shnong ki bym ïoh jingmyntoi na katei ka scheme, ka don ruh ka jingpyrshang ban pynjulor da ki briew ki bym lah ban ithuh, ym lah ban tip ïoh ka mih na ka mynsiem jingpihuiñ ruh. Hynrei, kitei ki rangbah ki ai jingmut, kaba bha tam ban tan um sha Barato bad Mukroh ka dei na ka ‘Thwei Syndang’ jong ka Wah Mynriang kaba jngai tang kumba 40 minit da ka kjat na ka shnong Barato, wat la hap ban pyndonkam da ka Pump ruh kam pher, namar ka alignment ka ïaid lyngba u pud u sam jong ka shnong te ki nongshongshnong ruh kin nym pynjot hi ïa ka tyllong umdih lajong. Nalor nangta, kam don synrang, kam don riat don ram ei ei ruh ban tan um.
Ki Engineer jong katei ka tnat PHE imat ki shu hun tang ban shong klikti khlem da pynshitom ban shakri ïa ki paidbah, ban wad bniah balei ba kane ka Shka Umbuit ka pulom (failed) bad kumno yn wad tyllong da kaba long feasible. Ha ka jingshisha, ka approximate population jong kitei ki artylli ki Shnong kam duna shuh sha ki 20 hajar ngut ei ei khlem da kheiñ ïa kiwei pat ki shnong ba dang mih thymmai na kitei ki shnong.
Ka primary Health Centre bad ka Police Outpost ha katei ka shnong ki shem jingeh shikatdei ban pynbiang um ia ki office jong ki. Kan bha shibun, lada ki nongmihkhmat jong katei ka thaiñ naduh u MLA, MDC bad ki MP (Lok Sabha & Rajya Sabha) ruh ba kin shimkhia ïa kane ka mat jingkyrduh um, lym kumta, kan rem ka um shiphiang bad ïa ka ksiar shitula, kumba kren bynñiaw kawei ka longkmie ha katei ka shnong.

Leave A Reply

Your email address will not be published.