Haduh mynta katno tylli ki dieng phi la dep thung….

Tang shu poi ka taiew ba nyngkong jong u Jylliew la shu jyrngam shaid ki social media la ka long ha ki facebook, instagram kumjuh ha ka rynsan whatsapp da ki dur thungdieng bad ka jingleit shang kai sha ki lum ki wah. Ha kawei ka liang donkam ban ai ka jingïaroh ïa kine kiba mih shakhmat ban thung dieng watla kadei tang shisien ha ka shisnem namar ki, ki la noh synniang na ka bynta ka mei mariang bad kim shym la shong thiah thai ha iing ban shu kynthoh kynnoh ba la sdang ka kylla ma mei mariang khlem da leh ei ei pat ïalade.
Tiak, kwah ruh ban kynthoh khyndiat haba ïadei bad kane ka bynta. Ki la don bun kiba kynthoh ba kita kita ki jaka ki la syllen lut bym leh ei ei ka sorkar. Hynrei kito kiba buh jingkylli, kim ju kynmaw pat ban kylli ïalade ba katno tylli ki dieng phi la dep thung naduh ba phi la nang ban thung dieng bad tad haduh mynta. Lada baroh ki nongshong shnong ki mih paidbah ban thung tang mar uwei uwei u dieng ha ka shisnem lehse katta ki shnong ki thaw ki la jyrngam lut da ki dieng ki siej. Hynrei kane kam long kumta, namar bunsien ka kti ka bym trei ka khlain pat ki khmat ban peit kliaw ïa u khung jong kiwei.
Lah ruh ban ong, ba ka jingïakren ban pynneh ïa ka mei mariang kam dei ka bynta tang jong ka sorkar hynrei kadei ka jingkitkhlieh jong baroh. Katno ka long kaba sngewtynnad bad kaba idon jingkyrmen ban ïohi ba ka sorkar ka ju pynlong ïa ka jingrakhe ïa ka sngi pynneh mariang man la u snem. Ka mariang ka long shisha kaba donkam tam ha ka jingim jong u briew, wat la bun sien ngi klet ïa ka jinglong ba ym don kiba lah ban im khlem kine kiei kiba ker sawdong ïa ka mariang. Ha kine ki sngi ki la mih ruh ki kynhun bad ki seng trei mon sngewbha kiba la ïaleh ban pynneh pynsah ïa ka mariang khamtam lei lei ha kaba sumar bad ri ïa ki jingim ha ki um ki wah. Ka prokram pynneh mariang jong ka sorkar ka kynthup khamtam eh ïa ka jingthung dieng bad ka jingkhuid jong ka mariang, hynrei ngim shym la ïohi ei ei ba kan don kata ka sienjam kaba kham kyrpang na ka bynta ban pynneh pynsah ïa ki mrad ba im lane ki sim ki doh bad ki dohkha dohpnat. Ka jingshim khia jong baroh ban pynneh bad tyngkai ïa ki jingim jong ki sim ki doh bad ki mrad kiba im ha ka mariang kan pyni shisha la hato ngi ieit mo ïa ka mariang?
Ha ki phew snem kiba la leit noh ki sim ki doh ki dang don jaka hapoh ka mariang, hynrei ha kine ki sngi la niar ban ïohi ïa ki jingim kum ki sim ba kin her bad pah sngewtynnad. Khamtam lei lei ha ki thain nongkyndong ka jingshim khia ban pynneh pynsah ai ki sim ki doh ka dang duna bha. Katba nangmih ki sngi kine ki jingthaw ba ki jingthaw ba im ki nangduh nangduh bad kane ka dei na ka jinglong ba sahdien jongngi kum ki riewlum kiba sngewtynnad ban siat sim bad ban beh mrad. La ïohi ba ki don ki seng kiba trei shitom na ka bynta ban pynneh pynsah ïa ki dohkha ha ki um hynrei ym shym la ïoh sngew ei ei ba yn shim khia naka bynta ki sim ki doh bad kiwei pat ki jingthaw ba im ka mariang.
Wat la ka sorkar ka don ïa ka tnad Wild Life kaba trei naka bynta ban ïada ïa ki jingthaw ba im ka mariang, hynrei na ka liang kane ka tnad ka duna ban pynïoh ïa ka jingsngewthuh ne jingai jinghikai sha ki paidbah khamtam ha ki thain nongkyndong ha kaba ïadei bad kane. Ha ki thain nongkyndong bun ki khynnah ki sngew tynnad ban leit siat sim sha khlaw bad kane ka jia namar ba kim don kata ka bor sngewthuh haduh katno kine ki jingthaw ba im ruh ki long kiba kordor. Ha ka jingshisha ka jingdon jong kine ki jingthaw kiba im ka wanrah ïa ka jingsngewtynnad ïa ka jingim jong u briew haba u ïoh sngew ïa ka jingpah sngewtynnad jong ki. Ka pynjah thait ruh ïa ka jingim bad haba ki jingthaw ba im ki paw kane ka pynsngew ba ka mariang hi ka long kaba im.
Ym lah ban mutdur ba hato ka mariang kaba ngi im sawdong ha kine ki sngi la kan dang ïoh pat ne em ïa kine ki jingthaw ba im, Hynrei lehse lada ka don ka jingshimkhia na ka liang jong ka sorkar ban pynïoh ïa ki jinghikai bad pynsngewthuh sha ki paidbah khamtam ha ki thain nongkyndong, yn lah ban pynneh bad tyngkai ïa kine ki jingthaw ba im. Kumba ka sorkar ka shim khia na ka bynta ka jingim briew lyngba ka jingpynlong ïa ka jingïalang halor ka jingpang AIDS, TB, Polio, bad kiwei pat kumta ruh ki jingthaw ba im ki donkam ïa ka jingïada ïa ka jingim jongki. Ka jingdon jong ki jingthaw ba im ka pynitynnad ym tang ïa ka mariang, hynrei ka pyni ruh ïa ka jinglong jingim jong ki nongshong shnong ba ki long kiba la shai bad ba ieit ïa kiwei pat ki jingim.
Ka sorkar ka donkam ban shim khia bad ïatreilang bad ki bor synshar shnong, ki seng trei mon sngewbha bad khamtam bad ki seng kiba ieit ïa ka kam pynneh mariang. Ka jingshim khia halor kane ka phang khlem pep kan lah ban wanrah ïa ka jingmyntoi. Ka jinghikai ka dei ban long naduh ïa ki khynnah rit kiba dang khie bad kiba brai ban leh ïa ki kam shlur kum kaba siat ïa ki sim bad pynjulor ïa ki mrad. Ka jinglah ban pynsngewthuh paidbah halor ka jingkordor jong ka jingim jong ki jingthaw ba im kan wanrah pat ïa ka jingshngain jong ki jingim hi baroh.