Da ka mang tyngka ba duna T. 2,029 Klur wanrah u Conrad, phai khmat sha ka 10 billion dollar economy

Shillong, Rymphang 21: U Myntri Rangbah, u Conrad K Sangma ha ka sngi Balang, ula wanrah ia ka mang tyngka kaba duna 2,029 klur tyngka(deficit budget), hynrei u la kop pat ba kane ka mang tyngka kan long ruh kum ka thong ban poi sha ka 10 Billion Dollar Economy bad ka ban pynïoh kam kumba 5 lak ngut ki briew haduh u snem 2028.
“Kine ki thong baroh artylli kin long ruh kum ka jingrakhe ïa ka jingdap 10 snem ka sorkar MDA ha u snem 2028”, la ong u Myntri Rangbah uba bat ruh ïa ka Pla tyngka jong ka jylla.
“Ka Sorkar jong ngi kan pyrshang kat kaba lah ban pynurlong ia ka. Ka Meghalaya kan synniang sha ka thong jong ka ‘Viskit Bharat’ da kaba pynkiew iala ka GDP sha ka 10 billion US dollar hapoh u 2028″, la ong u Conrad haba wanrah ïa kane ka mang tyngka.
Kane ka mang tyngka kaba duna 2,029 Klur tyngka kadei namar ba ka jingpynlut kan long 25,574 Klur tyngka, khlem da kheiñ ïa ki ram bad kiwei pat ki jingsiew ba dei ban pynlut, katba ka jingioh ne ka jingioh lum khajna khlem da kheiñ ïa kaba ïoh na ki ram ne kiwei pat ki jingïoh ka long tang 23,545 Klur tyngka.
Ka jingiohlum pisa baroh lang ka long T. 27,072 klur, ha kaba la mang ba ka revenue receipt kan long T. 23,515 klur bad ka capital receipt ka long T. 3,557 klur, ong u Conrad ha ka jingkren halor ka mang tyngka.
Haba pyllait noh ia ka jingshim ram ba T. 3,527 klur, ka jingioh lum pisa bala mang kan long T. 23,545 klur, ula ong haba bynrap ba ka jingmang ban pynlut ka long T. 27,072 klur, ia kaba ka revenue expenditure la mang T. 19,653 klur bad ka capital expenditure kan long T. 7,419 klur.
Ula ong ba ka jingsiew ia ka sut jong u snem 2024-2025 la mang ban long T. 1,236 klur bad ka jingsiew ia ka bai bam tynmen ka long T. 1,865 klur.
“Nga kwah ba baroh ki dkhot jong kane ka Iingdorbar bad baroh ki Nongshongshnong ba kin kynmaw ia kane ka mang tyngka kum ka ‘Mission 10’-ka plan ban kyntiew ia ka ioh ka kot ka Jylla sha ka 10 billion US dollar. Ka jingkynjoh ia ka ‘Mission 10’ ha u 2028 kan iatyngkhuh bad ka jingdap 10 snem jong ka Sorkar MDA” ula ong.
U Myntri Rangbah ula kam ruh ba ka thong jong ka Jylla ka long ba kan dei kawei na ki 10 tylli ki Jylla ba hakhlieh duh jong ka Ri haba phai sha ka thong jong ka GDP bad SDG hapoh u snem 2032, kaba dei ka jingangnud bad kaba lah pat ban pynurlong.
Shuh shuh ha kane ka mang tyngka, u Conrad u la ban ruh na ka bynta ka jingtei ïa ka New Shillong Township ha kaba ka jingmang tyngka kan poi sha ka 1200 Klur tyngka, kynthup ha kaba shna ïa ka Secretariat kaba thymmai, ki iing ophis, ki jaka ialehkai Sports, ki jaka jngohkai, ki shopping mall bad kiwei kiwei.
Ula ong ba ka thong ban pynlong arshah ia ka GSDP bad pynlong ia ka Meghalaya ka 10 million US Dollar economy ka dei kaba la buh ia ka GSDP u snem 2022-2023 kum u snem sdang ia ka jingianujor, haba ka GSDP jong ka Jylla ka dang dei INR 42,697 klur lane 5.3 million UD dollar.
“Ka GSDP u snem 2024-2025 la antad ba kan kot T. 52,973 klur lane 6.6 billion US dollar. Ka jingnang kiew ba manla u snem hapdeng u snem 2023-2025 kala kot ia ka 11.4%. Kine ki jingkhein kila nang ai mynsiem bad pyni ba ka Jylla ka don ha ka lynti iaid kaba dei ban kynjoh ia ka thong 10 billion US dollar economy” bynrap u Conrad.
U Myntri Rangbah ula wanrah ruh ia gender budget bad ai ia ka mang tyngka ba T. 5,271 klur na ka bynta u snem 2024-24. Ka jingbhah pisa sha ki kam halor ka jinglong jingman ka mariang ka long T. 4,501 klur.
U Conrad ula ong ba ka mang tyngka na ka bynta ki samla kaba kynthup ia baroh ki kam ki ban leh na ka bynta ki samla kan long T. 2,853 klur.
Haba khein kongsan duh ia ka kam pule dangle, u Conrad ula ong “Nga la ai T. 3,539 klur ban pynkhlain ia baroh ki sienjam bala shim ha ka kam pule dangle ba kynthup ia T. 1,335 klur kum ka jingsiew tulop grant-in-aid”
Ula ai ruh T. 1,970 klur ban pynkhlain ia baroh ki lad ai jingsumar ha Jylla ba kynthup ia ka mang pisa ba T.173 klur na ka bynta ka MHIS.
U Myntri Rangbah ula air uh ia ka mang pisa ba T. 2709 klur sha ka kam shna surok bad ki jingtei, ka bording T. 1558 klur, ka primary sector-T. 1,670 klur, Urban sector-T.934 klur bad ka Drinking water sector-T. 905 klur.
U Myntri Rangbah ula ong ba ha une u snem ba mynta, ka pisa bala mang ban phah na ka SorkarPdeng ba kynthup ia ka bhah jong ki khajna ka Sorkar Pdeng, Fifteenth Finance Commission Grant bad ka bhah na ki Central Sponsored Scheme la khmih lynti ba kan kiew sha ka T. 18,168 klur na ka jngmang pisa ba T. 15,467 klur.
“Ka bhah jong ka khajna na ka Sorkar Pdeng la khmih lynti ba kan kiew sha ka T. 9,355 klur na ka bynta u snem 2024-2025 na ka revised estimate ba T. 8,471 klur jong une u snem, kaba pyni ia ka jingkiew ba 10%” ula ong haba pyntip ba ka jingpynmih pisa hi n aka Sorkar ha une u snem ka long T. 3,262 klur, kaba kiew haduh 23% na ki snem bala leit noh.