Ka Ri Bhoi District Foundation Day
Da u Bah P.Syiem Vice President Ri Bhoi Dorbar

Nongpoh, Jylliew 4 : Ka 4 tarik u Jylliew 2022 ka dei ka Ri Bhoi District Foundation Day kaba 30. Naduh ba la plie ïa ka Ri Bhoi District ha ka 4 tarik, u bnai Jylliew ha u snem 1992 ha madan Paham Syiem Nongpoh, kane ka sngi bad tarik ka la long doh long snam kum ka sngi ba kyrpang eh na ka bynta ki nongshong shnong ha Ri Bhoi District bad la ju rakhe ïa kane ka sngi man la u snem, lyngba ki program ba pher ba pher.
Mynta u snem ka Ri Bhoi Dorbar ha ryngkat ka Ri Bhoi District Administration ka la shim ïa ka jingkit khlieh ban rakhe ïa kane ka sngi ha Nongpoh. Ka Ri Bhoi Dorbar ka shim ïa kane ka kabu ksiar ban ai khublei shi kit ïa par ïa phi ki para nongshong shnong ka District Ri Bhoi, ryngkat ruh ïa ki para nongshong shnong na Bhoi kiba sah sha sor Shillong bad sha kiwei pat ki bynta ka jylla Meghalaya bad ka Ri India hi baroh kawei. Hooid ka ai khublei ruh ïa phi ki
lok ki jor kiba na kiwei pat ki District ne jylla kiba don bynta ban ai jingshakri ïa ka Ri Bhoi.
Ka Ri Bhoi District ka heh kumba 2448sq km, ka ïar naduh Umiam khwan shathie shaduh Lamarei shaphang shatei, nangta pat naduh Maiong Makdoh (Majhong-Magro)sha Mihsngi, sha Mawdem shaphang Sepngi.
Ka Ri Bhoi Mynnor – Ka thaiñ Ri Bhoi ne ka them Ri Bhoi kumba ju ong ka long kaba ïar hynrei ki nongshong shnong ki duna bha. Ka daw ka jingduna briew ha Ri Bhoi mynshwa ka dei namar ki jingpang ba kynrei kum ka khiehshoh rih,ka Kala-Azar, ki jingpang shit bad pynhiar bad wat ka jingpang nianglyngkut.Bun ki khyllung khynnah ki iap wat la khlem pat dei ka por. Lada kha khun 10 ngut, im pat tang 2 ngut ne 3 ngut.Namarkata ka Ri Bhoi hi ka long ka Ri khlaw ba rben ba dap da ki mrad khlaw. Lyngba ka Ri Bhoi ka ïaid ka surok saw ne ka NH6 mynta.
Haba shu kren kyllum ki nongshong shnong ba la tip kum ki Bhoi ki dei kiba kiew na shaphang Assam. Ki dak ki shin khamtam ki kot ba la thoh u Sahep P.R.T. Gurdon, u Sahep L.A.Waddell, U Rev.G.R.Sancley bad kiba bun kiwei pat ki kdew ba ki Bhoi ki dei (i) ki Mikir, ba ju khot ki Assamese, ne ki Karbi ne ki Bhoi kumba ju khot-ha Ri Bhoi. Ki Pnar ruh ki ju khot Bhoi ïa ki Karbi. Ki kren da ka ktien
Karbi bad ki kur ki sdang da ka ktien Rong kum ka kur Rongpi ne Rympeit ne Rongpeit ne Rympei (ii) Ki Lalung ne Tiwa ne Karow ba wan na shaphang Kamrup. Ki kur jong kiba bun kum Makdoh ne Magro ,Majhong ne Maiong Maslai ne Mallai ,ter ter (iii)ki Bhoi ba wan na shiliang ka wah umiam ne na Raid Nongtung kum ki Saring, Shadap, Lamare, Lamarai ter ter. (iv) ki Bhoi kiba shong ba sah kum ha ka Raid Nongkhyllem, haka Ilaka Nongpoh, Hima Jirang bad ki kur jong ki kiba sdang da ka ktien Nong, kum Nongmalieh, Nongphlang, Nongpoh, Nongrilong. (v) Ki Marngar ne Byrngar ba wan na ktien Morongali. Kine ruh ki dei ki jaid bynriew Lalung ne Tiwa ki bad ki kur jong ki dei ki Binong, Damblong, ter ter.
Ka Ri Bhoi ba dangdum ha kata ka por ka la ïoh ïa ka jingshai lyngba ka jingwan ïalap ka Missionary Miss A.W. Thomas ba la synran da ka kmie u Shon bad kiwei pat. Nalor ka jingïalap ïa u Jisu bad wanrah ïa ka Balang Khristan (Presbyterian) ka la seng bun ki skul Mission. Ka Balang Presbyterian ha Ri Bhoi ka ladei ban tei mot sah kynmaw ne ai kyrteng ïa kano kano ka skul Balang etc ha ka kyrteng ka Miss Annie Wosencraft Thomas ban iïi pyrto ïa ka nam ba bha jong ka, Hooid dang don bun kiwei pat kiba la shakri ïa ka Ri Bhoi kum u Liar Sirdar Mawdem (Liar Sohphoh) sha Ri Bhoi Sepngi ,u Rev Rai Bhajur Jyrwa ,u Fr. Constantine Vendrame SDB ka Balang Katholik bad bun kiwei pat.
Ka Ri Bhoi Mynta –Ka Ri Bhoi ba mynta ka long kumba ngi ïohi. U surok saw (Red Road) U la kylla surok four lane (NH6). Ki paid Khasi, War, Maram, Synteng bad wat ki Rabha, Garo, ki Dkhar ki la wan phet –bad shong shnong ha Ri Bhoi. Kat kum ba lah ban tip dei ki War kiba la wan phet shnong nyngkong kata hadien ka jinglaitluid ka Ri India ha ka snem 1947, hynrei ka long kaba phylla pat ba ki Bhoi kim ju phet shnong lait noh tang katto katne kiba phet sha Shillong. Watla ki nongshong shnong ki ia khleh hynrei ki ïa shongsuk shongsaiñ haduh mynta.
Ki Nongialam -: Haba ong ki nongïalam ka kham thew ïa ki nong mih khmat (MP /MLA/MDC) hynrei kiwei ruh ki dei hi ki nongïalam kum ki Pastor, ki Father bad kiwei pat.
Mynshuwa ki nongmih khmat na Ri Bhoi ki dei u bah B.B.Lyngdoh MLA, Ma Sing Shullai MDC kiba dei na Shillong hynrei u MLA/MDC ba nyngkong na Ri Bhoi u dei u Bah Justly Rynshon. Ynda la ïoh ïa ka jylla Meghalaya la mih sa u Bah D.D Lapang, Bah Dlosing Lyngdoh, bah J.D Rymbai, Bah Snomick Kalwing Bah S.R Moksha bad bun kiwei pat.
Ka Ri Bhoi Dorbar ba la suit la shor naduh u snem 1965 ka don ka bynta ba khraw ban shakri bad kyntiew ïa ka Ri Bhoi baroh kawei. Kane ka Dorbar mynba dang don ha ka jylla Assam , ka la dawa ïa ka Sorkar ban ai ka Regional Council hynrei kam shym la sei soh. Ka Ri Bhoi Dorbar ha ka jingïalam bad kyrshan bor bah da I Bah D.D Lapang bad Bah Dlosing Lyngdoh ka la dawa ïa ka Administrative Unit ha u snem 1972. La ïoh bad ka Office trei kam ka don ha Office Sericulture ba mynta. Shuwa ïa kata la pynlong office ha Dorbar Hall Umsning. Tang saw snem tam hadien ba la ïoh ïa ka Administrative Unit da ka jingïalam u bah D.D.Lapang bad kiwei pat la pynkiew kyrdan noh ha ka 3 rd January 1976 sha ka Kyrdan Civil Sub –Division. Ka la don ka jingïatan tyllai bad shitom jingmut ban buh ïa ka Headquarter ka Sub –Division hynrei khatduh la rai bad buh noh ha Nongpoh hi. Kumjuh ruh da ka jingïasaid u Bah D.D. Lapang bad Bah Dlosing Lyngdoh la ïoh ban suit ban shor “Ka Ri Bhoi Civil Sub Division” namar u Bah B.B. Lyngdoh te u ong ban ai kyrteng “North Khasi Hills Civil Sub Division”
Ka Ri Bhoi Dorbar kam shym la shong thait bad la thaw ïa ka District Demanding Committee ba la lam khmat da u Bah J.D. Rymbai MLA, kum u Chairman bad u Bah R.R. Kynsai Makdoh MDC kum u Secretary. Ka long shisha kumba eit ka sim ba namar ba u Bah D.D. Lapang u la ïoh Chief Minister ka jylla ha ka sien ba nyngkong, ka jngdawa ban ïoh District ka la urlong bad la kyntiew kyrdan noh na ka Sub- Division sha ka District ba la tip kum ka Ri Bhoi District – kat kum ka Notification No.HPL/139/89/109 Dated 4 th June 1992 bad la plie syndon ïa ka District ha Madan Paham Syiem, Nongpoh da u Bah D.D. Lapang, Chief Minister Meghalaya. La kmen ki paidbah Ri-Bhoi wat hapdeng ka por lyiur por slap ha ka 4.06.1992. Ki paidbah ka dong Ri Bhoi ki lah shad kmen bad wat ka sngi ruh ka rang bad shit ha ka sngi ba la plie ïa ka District.
Mynta ka sngi u 4 tarik u Jylliew 2022 ka dei ka sngi dap 30 snem ka jingïaid lynti ka District. Ka rta 30 snem ka dei ka rta ba la Samla rangbah bad ha u snem ba la dep (2021) la pynbna ïa ka District kum kawei na ki Aspirational District. Ka District ha jylla ka la roi la par bad ka kiew ha ka literacy rate hynrei ngim dei ban hun hangne. Ngi dei ban kiew shaphrang khamtam ha ka liang ka Jingnang jingstad. Duna bha ba ki khynnah ïaleh examination SSLC/HSSLC bad kiwei ki examination ba ki khynnah skul na Ri Bhoi kin don ha ka thup Top Ten. Tang khyndiat eh kiba pass MCS/MPS, ynnai ïa kynmaw ïa ki IAS/IPS/IFS., Haduh
mynta don tang uwei u rangbah ba la pass IAS bad u la shong thait na ka kam la slem bha.
Kyntang ïawai nga kwah ban pynkynmaw ïa ka jingrwai “ïeng Khynraw ba la thaw da u Myllung Rolinson Shadap kumne harum:
ïeng Khynraw para ri,
Jingim pynthymmai,
Kat nang leit ki sngi ,
Ki karta nang chai,
Jinglong rim baroh
Ko khynraw keiñ noh,
Chaphrang bad cha jingchai
Chei yngba kynjoh.
ïeng khynraw para ri
Kyntu ka ri jong i
Mynta la chei yng por
Ba chei yngba sei bor
Du kattu la biang
Ba chah ñiew beiñ i
Chaphrang bad cha jingshai ,
Chei yngba kynjoh.