Ki briew kiba kham thikna ba shah ktah lane ïoh pang shini ne type 2 diabetes ki kham shah ktah kiba sngaid palat kiba la noh rta lada ki bam ïa ki jingbam bym ïahap ïa ka koit ka khiah jongki. Ka jingma na kane ka jingpang shini ruh ka kiew katkum ka jingheh rta, ym tang namar ka jingkiew ka jingsngaid. Ka jingbun ka blood glucose haba kheiñ kyllum ka kiew hadien ka rta 50 snem namar ki cell ki kylla long ki bym ïahap ïa ka insulin, kaba long kata ka hormone kaba pynbiang ïa ka jingbun ka glucose ha ka met jongki. Kane ka mut ba ka glucose tolerance (ka jingthew haduh katno ngi lah ban teh lakam ïa ka carbohydrate ha ka bam) ka nang hiar ne duna katba ngi nang ring tymmen.
Kata ka jingkylla ha ka jingbun ka blood sugar bad ka jingjur ha ka jingpynmih ïa ka insulin ryngkat bad kata ka jinglah ban ïaleh pyrshah ïa ka insulin ka lah ban ïalam sha ka jingpang shini. Ka jingma na jur lada don ïa kata ka jingsngaid khleiñ kaba lang ha kpoh ne kata ka jingsngaid ba long ha ka dur jong u soh apple, ka jingbun jong ka cholesterol bad ki triglyceride ha ka snam bad ka high blood pressure; ryngkat lang ïa kine la khot ‘metabolic syndrome’ bad ki buh ïa ngi ha ka jingma kaba khraw na ka jingpang shini bad jingpang ba ktah ïa u klongsnam. Kaba pynkylla katto katne ha ka rukom im, kum na kaba pyrshang ban long smat longsting ne ban trei ban ktah bad ban pynduna ïa ka jingkhia ne sngaid ka lah ban pynduna ïa ka jingma jong ngi na kane ka jingpang type 2 diabetes.
Hato ngi tip ne em Kaba bam suki suki ka lah ban ïarap na ka bynta ban pynduna ïa ka jingsngaid ne khia. Ha ka jingshim nuksa ïa ki 529 ngut ki rangbah ba la bud dien haduh phra snem hapoh Fukuoka University, Japan, ki briew kiba kham kiew ka jingsngaid kumba 1.9 kilo haba nujor bad ka jingkiew jingsngaid ba 0.7 kilo hapdeng ki briew ba mlien ban bam suki ne kat ban biang. Ka shim por haduh 20 minit ïa ka jabieng ban sngewthuh ba ka kpoh ka la kdang ne dap. Kiba bun ki briew ba khia thew palat ne sngaid khleiñ ki bam sted palat,
Ka jingbam mediterranean ka long ka jingbam kaba kongsan bha- ka umphniang olib, wain bad omega-3 fatty acid ba don ha ki dohkha baroh la pynshisha ba ki long kiba ai jingmyntoi. Kaba pynduna ïa ka jingbam saturated fat ruh ka ïarap. Ki stad pule bniah ha Harvard School of Public Health ki la buh jingkheiñ antad ba ngi lah ban khate ïa ka jingma na ka jingpang shini da 16-35 percent da kaba bam bujli shisien man la ka sngi da ki shana, ki jingbam ba duna khleiñ ba shna na ka dud.
Ban pynduna ïa ka jingkhia ne jingsngaid. Kaba khleh um ha ka bam ka pynduna ïa ka jingbun jong ka energy (ka jingbun jong ki calorie ha ka jingkhia) bad kyntiew ïa ka jingbun jong ka bam, kaba mut ba ngi sngew kdang da kine ki juh ki calorie. Ki stad saïantis ha Pennsylvania State University ki ai knuska 24 ngut ki longkmie ba bam dohsyiar bad ka ja kum ka jingbam step, kajuh ka jingbam ryngkat bad shi klad ka um, lane ka syrwa ryngkat ka um. Haba kheiñ kyllum ïa ka jingbun jong ka calorie ba bam ha ka por mynsngi ka long 25 percent.
Ïa ka jingsngaid khleiñ lah ban pynkylla ha ka por ba dang sdang. Kane ka long da kaba bam ïa kita ki jingbam ba duna calorie ban weng ïa ka jingbun palat ka khleiñ ha kita ki cell ba pynmih ïa ka insulin. Ki stad saïantis ha Newcastle University ki la buh ïa 11 ngut ki briew ba don ïa ka jingpang type 2 diabetes bad ha ka rta ba la kheiñ kyllum 50 snem ban bam 600 cal (calorie) ha ka shi sngi haduh phra taïew.
