Shimti ki Scientist ka TII, Delhi ban pynkhuid ïa ka wah Kyrhuhkhla bad wah Lunar

Khliehriat, Jylliew, 5: Ka Sorkar Jylla mynta ka kynti ka la bynshet biang ha ka Trinity Implex Internationl, Delhi, ban pynkhuid sa ïa ka wah Kyrhuhkhla bad ka Wah Lunar ki ar tylli ki wah kiba la shah pynjngut kaba lah ban long lehse na ka daw jong ka jingjur shaba palat ka jingtih dewïong lane ka jingpyntuid jaboh jong ki Karkhana kiba don ha u pud u sam jong ka East Jaiñtia Hills District.
Ban pynkhuid ïa kine ki ar tylli ki wah da kaba thung ïa u Algae, u Myntri ka tnat Forest & Environment u James PK Sangma ha ka sngi Saitjaiñ u la plie paidbah ar tylli ki pilot project kiba kynthup ïa kawei ka projek ban pynkhuid ïa ka wah ha Umsyllih ba la tip kum ka “Restoration of Kyrhuhkhla and Lunar Rivers’ da kaba pyndonkam da ka Phycoremediation Technology bad kawei pat ka dei ka projek kaba la tip kum ka “Reclamation of Coal mining-affected land through Afforestation” ba la pynlong ha Pohskhen, Khliehriat East.
Ka ka jingpynbna ïa kine ki pilot projek ka long kum shi bynta ban rakhe ïa ka sngi pynneh mariang hapoh ka Jylla.
U James PK Sangma haba kren kum u Kongsan ha ka jingïalang kaba la long ha Umsyllih bad ha Khliehriat West Community Hall, u la ong, hadien ba la lap ba ka pilot project kaba pynkhuid wah kaba don ha wah Lukha ka long kaba jop, kumta la pynheh shuh shuh da kaba shim ïa ka sienjam ban pynkhuid sa ïa ka wah Kyrhuh Khla bad ka wah Lunar.
Kumba la batai da u Scientist jong ka Trinity Implex Internationl, Delhi ba na ka mariang hi yn pynbha ïa ka mariang da kaba pyndonkam tang da u Algae ban pynkhuid ïa ka wah.
“Ngin nym ieh ne pynkut noh tang hangne, hynrei ngi khmihlynti ban pynkhuid sa ïa kiwei kiwei pat ki wah kiba la sniew bad kylla acid” ong u James Sangma.
U Principal Chief Conservator of Forest (PCCF) u Bah B.K.Lyngwa haba kren khyndiat shaphang ka jingrakhe ïa ka sngi pynneh pynsah ïa ka mei mariang, u la ong, “kane ka sngi rakhe ha East Jaiñtia Hills District ka pynsah kynmaw naba baroh shi katta ki snem haba ngi rakhe ïa ka sngi pynneh mariang ngi la leh klet shibun ki phang bad bun ki jingeh ba ngi ïakynduh, na ka daw ba ngi la pyntngit, pynjulor bad shim palat na ka mariang.”
Haba pan ïa ka jingïatreilang jong ki paidbah ban ïada ïa ka mariang, ula pynkynmaw ïa ki kaiphot jong ka United Nation kaba pyni ba ki briew ki la pyndonkam palat ïa kiei kiei ban ïa ka mei ramew ka lah ban pyndap
“Ha Meghalaya ka don ka jingong ba 70% ka dap da ki khlaw hynrei ka jingrben jong ki khlaw kam long ryntih don ki khlaw kiba rben don kiba stang, watla katta ruh ka jingdon kine ki khlaw ka la ïarap, ngi la sdang mynta ban thungdieng ha kito ki jaka kiba la shah ktah ha ka jingtih dewïong ki bym lah shuh khlem ka jingïarap ki tnat ba dei peit ban seisoh biang jong ka khyndew na ka bynta kine ladep thung haduh 9 lak tylli ki tynrai dieng ha baroh ki jaka ha rilum Jaiñtia bad ha kiwei kiwei ki district kiba shah ktah ha ka jingtihdewïong,” u la ong.
U la ong ba kine ki ar tylli ki projek Phycoremediation Project bad ka projek thung dieng ba la pynbna ha kane ka sngi kin long kiba jop da ka jingïatreilang bad ki paidbah namar kano kano ka projek ka donkam ïa ka jingïatreilang jong ki paidbah.
U Secretary jong ka tnat Mining and Geology, u Bah E.Kharmalki u la ïathuh ba ka wah Lunar ka ïaid lyngba na ki 25 tylli ki shnong bad ka wah Kyrhuh Khla pat ka ïaid lyngba ïa ki 6 tylli ki shnong kumta donkam bha ban don ka jingïatreilang bad ki Waheh Shnong jong kine ki shnong ba kine ki ar tylli ki wah ki tuid namarba ha kane ka projek pynkhuid wah ki Scientist ki donkam ban shna ïa ki pung Algae ha ki jaka bapher bapher bad namarkata ka donkam bha ïa ka jingïatreilang jong ki Dorbar Shnong.
“Nga kyntu ïa ki Dorbar Shnong ba kin aiwai ïa ki jaka sha ka Trinity Implex Internationl, Delhi katba dang donkam namar lada khlem ka jingïatreilang kane ka projek kan shu pynslem ei ïa ka por,” ula ong bad bynrap, “nga kyrpad ïa ki Waheh Shnong ba kin ai ka jingïatreilang bad ka Trinity Implex International khnang ba ka kam kan kloi bad kan ïaid beit.”
Shuh shuh u la ïathuh ba hadien katto katne snem yn sa aiti ïa kine ki projek sha ka tnat Forest hynrei ka tnat kan ym lah ban leh lut ïa baroh ki kam hynrei ka dang donkam hi ka jingïatreilang bad ki shnong ki thaw.
U la kyntu ïa u Deputy Commissioner jong ka East Jaiñtia Hills District ba un phah shuh shuh ki jingtyrwa na ka bynta kiwei kiwei ki projek kiba ïadei bad ka jingpynbha ïa ka mariang ha East Jaiñtia Hills.
Ha kane ka jingrakhe ïa ka World Environment Day ba la pynlong da ka tnat Forest & Environment da ka jingïasnoh kti lang jong ka tnat Mining and Geology, Meghlaaya lyngba ka ophis jong u Divisional Forest Officer, Social Forestry Division, Jaintia Hills, Jowai, la sakhi lang u PCCG& HoFF u Dr. Manjunatha, Dy. Director General of Forest ka Imtienla Ao, u Deputy Commissioner jong ka East Jaiñtia Hills District u Abhilash Banarwal, Chief Executive Officer (CEO) ka Trinity Implex International u Sukhdev Singh bad kiwei kiwei.
Shwa ban pynkut, la sam ïa ki khusnam sha ki khynnah skul kiba la jop ha ka jingïakop thoh ese, ïakop dro dur bad ai rong bad thoh slogan.
Hadien kane, u Myntri ka Sorkar Jylla lem bad kiwei kiwei ki la ïashim bynta pat ha kaba thung ïa ki tynrai dieng.