Shah ktah ki skul Deficit ba pynsahteng ka Sorkar ïa ka jingthung kam Nonghikai
- Babu Kular Khongjirem

Ha kine ki ar snem tam mynta, ki skul ki long kynrum kynram bha haduh ba ki bor pynïaid skul, ki kmie ki kpa bad ki khynnah skul ki la ïa ud lut bym long skul thikna naba ka jingwan lynshop jong ka khlam jingpang COVID-19 bad ka jingkhangdam (lockdown).
Mynta u snem 2022, ki skul ki la sdang ban ïaid beit kumba ju long bad bun ki khynnah skul bad ki kmie ki kpa ne nongpeit (Guardians) ruh ki la kham kmen bad ïoh mynsiem pat ba ki skul ki la long biang kumba ju long.
Hynrei, kawei pat ka jingeh bad jingdkoh ha ki katto katne tylli ki skul Deficit khamtam ki Upper/Secondary/Higher Secondary School ka long ka jingduna ki nonghikai ban hikai ha ki Subject bapher bapher ba ka Sorkar ka pynsahteng ïa ka jingthung kam (Appointment) ïa ki, la kumba katto katne snem mynta.
Katkum ka jingtip lyngba ki Dulir Sorkar (official document) na ka ophis District School Education Officer (DSEO) jong ka East Khasi Hills District,Shillong, na ki 1072 ngut ki nonghikai Deficit ha ki skul bapher bapher (lait noh ki Lower Primary Schools) jong ka East Khasi Hills, kynthup ïa ki 85 ngut ki nonghikai na ki 4 tylli ki skul Deficit ha Sohra Sub-Division, 73 ngut ki nonghikai na ki skul bapher bapher, ka Sorkar ka dang pynsahteng ban ai ki Dulir thung kam (appointment orders).
Lada 73 ngut ki nonghikai ba la pynsahteng ka Sorkar tang na ki skul ha East Khasi Hills, katno spah ngut kin sahteng sa ha kiwei pat ki 11 tylli ki District jong ka Jylla Meghalaya. Ki don bunbah ki daw kiba la pynlong ïa ka jingsahteng ban thung nonghikai ha kine ki skul Deficit. Don kiba don jingïakajia ne ki kynrum ki kam ba kim pat lah ïa pynbeit satia ki Managing Committee (MC) bad ka Sorkar, kata, kam da leilei than. Hynrei kham bun na kine ki kam nonghikai ki sahteng namar ka jingpynmih hukum ka Sorkar ban sahngeh shwa ban thung kam namar ka rai jong ka Ingbishar High Court ba donburom ba ka Sorkar kan pynbiang shwa ïa ka jingpynrung kyrteng ne Roster system katkum ka Reservation Policy jong ka Sorkar Meghalaya.
Dei kane kaba la pynlong ïa ka jingduna nonghikai ha ki katto katne ki skul Deficit namarba bun na ki skul kiba shitom ban pynïaid bad ban thung nonghikai hi khlem ka jingsiew na ka Sorkar. Kumta, kam biang bad kam thikna shuh ka rukom ai jinghikai ïa ki khynnah. Don ki skul kiba duna haduh 5-9 ngut ki nonghikai bym pat thung ka Sorkar haduh ba la kulmar lut ki nongpynïaid skul ban phah wan ïa ki nonghikai ba shipor (officiating) da kiwei.
Bun ruh ki skul kim don pisa satia ban siew tulop ïa kum kine ki nonghikai da ki bun bun bnai namar lada kim ïoh ïa ka dulir thungkam (Official Appointment) na ka Sorkar kim ïoh satia da ka tulop Sorkar. Kumno ki skul kin lah ban pynïaid (manage) haba ki nonghikai kiba hikai ha ki sobjek bapher bapher kim pat don.
Nalorkata, ki nonghikai ïa ka sobjek Khasi/English/Social Sciences kim lah satia ban hikai ïa ka Science ne ka Jingkheiñ (Mathematics). Kumjuh ruh ki nonghikai Mathematics/Science ruh kin shem shitom ban phah hikai ïa ki Art Subjects.
Ka eksamin shiteng snem (Half Yearly Examination) ruh kam slem shuh. Ka result SSLC ruh kam jngai shuh. Nalor ba ki khynnah ki la duh ïa ki jinghikai ha ka jingwan lynshop jong ka khlam jingpang COVID-19 la ar snem mynta, mynta ka mih sa ka apot ba duna nonghikai pat. Kane ka la pyndkoh ïa ka jingïaid beit ïaid ryntih jong ki skul.
Namarba ki skul Deficit ki long kiba kham laitluid bad kham kyrpang (Autonomous Institutions) ba la pynïaid da ki kynhun Niam bapher bapher, ne da ki bor shnong ne kino kino ki kynhun, ka Sorkar ka ladei ban pan jingbit na ka Ingbishar Meghalaya High Court ba kan pyllait (exemption) ïa ki na katei ka Roster system.
Ha kane ka jingai rai bakhatduh, ka Ingbishar Meghalaya High Court ka la pynjynsur ïa ka Sorkar ba kan ïaid noh shakhmat lada ka la pynbiang ïa kata ka Roster system. Kumta, ka Sorkar ka ladei ban ban pyrkhat kyrpang(special consideration) ïa ki skul ban pyllait noh wut wut ïa ki Managing Committee jong ki skul ba kin thung noh ïa ki kam hikai bathylli (vacant posts) khnang ba ki skul kin ïaid beit noh shaid shaid nangne shakhmat, lym kumta ka jingkordit, ka jingktah bad ka jingpynthut kan don beit bad ka jingïaid beit ïaid ryntih ha kaba ai jinghikai bad jingnang jingstad ïa ki khynnah skul kan dang dkoh bad dang kynrum kynram hi ha ki katto katne ki skul kiba la ngat ha kane ka apot.