Ka jingpynbna jong u Myntri Rangbah ka Jylla, u Conrad Kongkal Sangma dang ha snem ba la leit noh ban wanrah noh da ‘Water Policy’ ha ka Jylla Meghalaya ka dei ka jingkyndit bynriew biang por jong ka Sorkar Jylla shwa ba ka ‘nem sniew kan sar ïa ka Jylla Meghalaya baroh kawei. Lada ka Sorkar Jylla kam kyndit noh na kaba ïohthiah kan sa poi ka por ba ki tyllong um kin sa rngad, ki um ki wah kin jaboh bad kin ym long shuh wat tang ban pyndonkam.
Peit ka nuksa ïa ka Wah Umkhrah bad ka Wah Umshyrpi kiba dei ki ar tylli ki wah kiba kongsan tam ha ka nongbah Shillong, ki dei ki wah kiba la shah lehsat bad shah lehbeiñ ha ban da biang ha ki paidbah nongshong shnong khlem jabieng, khlem jingïohi jngai bad khlem ka jingisynei ïa ka Wah kiba long ki tyllong um kiba kongsan u khun bynriew. Ka jingjaboh ba isaitmet ha kine ki artylli ki wah ka la pynlong ïa ka Khasi Hill Autonomous District Council (KHADC) ban shimkhia bad ban wad da kino kino ki lad ki lynti ban pynkhuid ïa kine ki wah hynrei kane ka la kut noh tang ha ka shikhyllipmat kaba lehse lah ban ong ba ka dei tang ka rongphong shi sngi ne ka tamasa ïashondur ha ka sngi pynkhuid wah bad ha ka jingplie mot. Hynrei kane ka sienjam jong ka District Council ban buh da ki Waste Trap ne ki Proh Set Jaboh na ki thliewiing briew ban khanglad ïa ka jingpyntuid ïa ki jaboh sha ki nala kiba kit pat ïa ki jaboh sha ki Wah, kam shym pynseisoh satia namar kane ka sienjam ka la phiel.
Hynrei hapdeng kine ki jingïaksaid jong ka Sorkar, bluit la mih ka Greentech Foundation ka kynhun ki samla kiba angnud naduh mynsiem ban ïada ïa ki um ki wah ha kylleng ka ri Khasi Jaiñtia.
Kane ka kynhun ba la lamkhmat da u Bah H. Bansiewdor Nonglang ka la ieng rangbah ban pynlut hi na lade ïa ki tiar ki tar ban leit tong ïa ki jaboh jabaiñ na ki wah ban pynkhuid ïa ki jaboh ha wah Nondeiñ ka wah bakongsan ha Sor Nongstoiñ bad ha kiwei kiwei ki jaka. Hynrei kiba bun ki shu long tang ki nongpeitkai ïa ki jingtrei shitom jong ka Greentech Foundation namarba ki dei tang ki nongpynjaboh mariang.
Ka jingker ïa ki jar nar ha shilynter jong ki rud Wah ka la kham pynshynraiñ ïa ki riewdusmon bad briew kiba ieid ïa ka jinglehsih bad kiba shu pule tang ha ka skul ba ka jingkhuid ka ïajan eh bad ka jinglong Blei.
Jin lada ka Wah Umkhrah bad ka Wah Umshyrpi kin dei kiba khuid khlir khlir kin jin da la long ki ar tylli ki tyllong um kiba kongsan tam ïa ki paidbah ka sor Shillong bad ki paidbah kin ym donkam ban ap ïa ka um na ka Dam Mawphlang ba la sam da ka tnat PHE lyngba ka Greater Shillong Water Supply Scheme.
Ka jingïar jong ka Sor Shillong na ka jingkharoi ki nongshong shnong kan sa pynduhjait ïa ki tyllong um namarba ki briew ki hap ban pynngat ïa ki dieng ki siej haba ki thaw iing thaw sem. Ki jaka khlaw ha ka nongbah Shillong ki la nang lut bad ki la nang syllen. La i donkam kyrkieh ïa ki bor synshar shnong, ka KHADC bad ka Sorkar Jylla ban pynjari da ki adong kiba pyrkhing bha ïa ki paidbah ba kin kiar katba lah ban pynduh ïa ki tyllong um bad ïa kiba ju mlien ban pynlong jaka thehniut ïa ki Um ki Wah.
Ka jingkyrduh um kan pynkharoi ïa ki khniang jingpang balaiphew jait. Ka por kan sa poi ba ki briew kin hap ban dih wat ïa ka um ka bym bit shuh ban dang pyndonkam tang namar ka jingsliang um. Ka jingkyrduh um kan sa wanrah ïa ka thma kyrduh um bad kan sa wanrah ïa ka khlam bamduh.
Kan ym don jingmut satia ban hikai ïa ki khynnah skul ban thung ïa uwei u tynrai dieng shisien shisnem lada ym lah pat ban hikai ïa ki ba kin ri kin sumar ïa u tynrai dieng ba ki thung. Ka jingrakhe ïa ka sngi pynneh mariang kan ym long kaba don jingmut lada ka Sorkar kam long kaba peitngor lypa ïa ki jingma kiba ap ïa ki paidbah nongshong shnong ha ki 15 snem bad ki 20 snem ki ban sa wan.
Ha kawei pat ka liang, la sngewdei ban ïaroh ïa ka jingkynmaw biang por jong u Myntri Rangbah ka Jylla, u Conrad K. Sangma uba la pynbna ha ka jingrakhe ïa ka sngi pynneh mariang ïa ka ‘State Water Policy’ ban pyntreikam noh ha ka jylla khnang ban ïada bad ban pynneh pynsah ïa ki tyllong um bad ki um ki wah ha ka jylla. Hynrei kane imat ka jingbuh thong jong ka Sorkar Meghalaya Democratic Alliance ka dang shu dei tang ka jingkren pynbang jong u Myntri Rangbah ïa kaba ka Sorkar hi lehse kam pat don jingmut eiei.
La bishar ïa ka jinglong jingman tang ha rilum Jaiñtia bad sha ki thaiñ Lyngngam jong ka West Khasi Hills Distirct kaba jur bha na ka jingtih dewiong, ki paidbah kim shlan shuh wat ban pyndonkam ïa ka um kaba tuid ha wah ha kaba wat ïa ka um kaba ki dih bad ki sum ki hap ban shu thied. Kane ka dei kawei ka nuksa kaba rit bha ba ki paidbah ki dei ban kyndit bynriew bad ki hap ban kylla thiah kylla dem noh nangne shakhmat ban ym hun tang ban shu dih ïa ki um bilor ba la pynmih da ki Kompani namar kine ki Um bilor ki don ïa ki jingkhleh ba pynneh ïa ka jingkhuid jong ka um tang hapoh katto katne taiew.
Ka jingbuh thong jong ka Sorkar India ban pynpoi ïa ka umbam umdih sha manla ki thliew iing jong ki briew lyngba ka Jal Jeevan Mission (JJM) kan ym don jingmut lada ka jingpynneh ïa ki khlaw ki btap bad lada kam don satia ka jingïada ïa ki tyllong um, ki wahduid bad ki wahrit kiba la sdang ban kylla long pynban ki nala pyntuid jaboh bad ki Dusbin jong ki briew kiba isih ïa ka jingjaboh bad kiba ieid tang ban pynkhuid tang ïa ki saw kynroh jong ka ing ka sem lajong.
Ka jingïalap paidbah jong ka tnat PHE ha baroh kawei ka jylla halor ka jingpyntreikam ïa ka Jal Jeevan Mission ïa ka phang, ‘ka um ka jingim’ kan shu long tang ka tamasa ïatem ïaput, bad ïadih sha sngewbha lada kane ka tnat kam jyrwait skhor ïa ki Dorbar Shnong ki bym pushe ban pynneh pynsah ïa ki tyllong um ha ki shnong ki thaw.
