Sha ka kam kaba donburom: Balei ka India ka dei ban pyntreikam ïa ki Labour Codes jong ka mynta

S.P. Tiwari

Ka jingïoh kam ha India ka don ha ka khep. Ka bor trei jong ka India ka dei ban nang wad jaka ha ki kam ba la pynskhem, ba la kyrshan da ki jingïasoi, ki jingsiew bai nong kiba biang, bad ka jingïada kaba pura ha ka imlang sahlang, khnang ba ki jingmyntoi jong ka jingroi kin kylla sha ka kamai kajih kaba shngaiñ bad kaba don burom na ka bynta baroh. Ka jingsahkut jong ki rukom pynïaid kiba rim ka la, ha kawei ka bynta, khang lad ïa ka jingstet jong ka jingpynskhem bad ka jinglah jong ki karkhana ban pynmih ïa ki kam kiba shngaiñ bad kiba bha. Ki saw tylli ki labour codes ba la mynjur da ka Parliament hapdeng u snem 2019 bad 2020, halor ki jingsiew, ka jingïadei bad ki karkhana, ka jingïada ha ka imlang sahlang, bad ka jingshngaiñ ha ka kam, ka koit ka khiah bad ka jinglong jingman ha ka kam, ki pyni ïa ka jingpynkylla kaba la sahteng slem bha kaba la thmu da ka Second National Commission on Labour kaba la pynïaid da u Ravindra Varma ha u snem 2002 da ka jingthmu ban pynbeit, pynsuk & pynkylla ïa ka kam kaba la don lypa. Ki Codes ki ai ïa ka rukom treikam kaba bniah ban pynthymmai ïa ka rukom treikam jong ka India bad ban pynbeit ïa ki jingbym ryntih. Ka jingpyntreikam kaba ryntih jong ki ha baroh ki Jylla mynta ka la long ka jingthmu kaba kongsan jong ka ri.
Ki aiñ ba thymmai ki pynsuk bad pynthymmai ïa 29 tylli ki aiñ treikam jong ka sorkar pdeng, kiba bun ki dei kiba la sdang naduh ka shiteng jong ka spah snem kaba arphew. Ki ïaleh ym tang ban pynïasoh lang ïa ki aiñ hynrei ban pynlong ïa ki jingbatai kiba bun bynta shaphang ki nongtrei sha ka jingbatai kaba suk ban sngewthuh. Kawei pa kawei ka code ka pynskhem ïa ka hok bad ka bha ka miat jong ki nongtrei katba ka ai ka jingshai bad jinglah ban tip lypa ïa ki nongpyntreikam.
Ki jingsiew kiba biang bad ka burom jong ka jingtrei
Ka Code on Wages, 2019 ka dei ka sienjam kaba kongsan ban pynthikna ba uwei pa uwei u nongtrei un ïoh ïa ka jingsiew kaba bat ïa ka burom jong ka jingtrei. Da kaba pynthikna ba baroh ki ïoh ïa ki jingsiew kiba rit tam bad ka jingsiew kaba heh tam ha ka ri baroh kawei, ka pynthikna ba ym don uno uno u nongtrei, khlem da kheiñ ïa ka kam ne ka jaka, uba sah khlem ka kyrdan ba kongsan jong ka ïoh ka kot. Ka jingpynduh ïa ka por treikam jong ki karkhana ka plie lad ïa ka jingsiew kaba ryntih.
La pynkhlaiñ ïa ki kyndon ban siew ha ka por kaba biang, kaba la pynduh noh ïa ki jingpynslem kiba shisien ki pynlong ïa ki longïing ban shah ram. Ki nongtrei mynta ki lah ban dawa ïa ka bai nong ne ki bonus bym pat siew da kaba suk, bad ka jingban khia ban pynshisha ha kum kine ki jingïakajia ka shong ha u nongpyntrei, kaba pynmih ïa ka jingkitkhlieh kaba kham khraw.
Ha kajuh ka por, ka Code ka pynbeit ïa ka jingbud ryntih na ka bynta ki karkhana. Ka jingbuh jingthoh da ki kor ki bor, ka jingpynrung kyrteng kaba tang shisien, bad ka jingai jingtip ba ryntih ka pynduna ïa ka jinghap peit ïa ki kot ki sla, ka pynbeit ïa ki lad ban leh thok.
Ka jingpynïar ïa ka jingshngaiñ ha ka imlang sahlang
Ka Code on Social Security, 2020 ka pyni ïa kawei na ki jingpynïar kaba kynthup lang ïa ka bha ka miat ha ka ri India kaba laitluid. Da kaba pynïasoh lang ïa ki khyndai tylli ki aiñ kiba kongsan, kynthup ïa Employees’ Provident Fund Act, Employees’ State Insurance Act, bad Maternity Benefit Act, ka wanrah ïa ka rukom treikam kaba ïatylli kaba kynthup ïa ka kam kaba rim bad kaba thymmai.
Ha ka sien kaba nyngkong, ki nongtrei gig, ki nongtrei platform, bad kito kiba don ha ka kam bym pat pynskhem la ithuh shai kum shi bynta jong ka bor treikam jong ka ri. Man uwei pa uwei u nongtrei u dei ban shah pynrung kyrteng bad ai ïa u nombar ba kyrpang na ka bynta ka jingshngaiñ ha ka imlang sahlang lyngba ka rynsan e-Shram, kaba ïarap ban pynpoi beit beit ïa ki jingmyntoi kum ka health insurance, ki bai bam tymmen, bad ka jingkyrshan ha ka por kha khun. Yn thaw ki Social Security Fund jong ka sorkar pdeng bad jylla ban pynthikna ba ki nongtrei kum ki paralok ba pynpoi mar da ki app ne ki nongtrei shna ïing kim dei shuh ban shah iehnoh na ka jingshngaiñ bad ïa ka pisa la pynïaid ha ka rukom kaba pura.
Ka Code ka wanrah ruh ïa ki jaka ai kam, ki rynsan digital bad ki jaka ki ban ai jingmut ha ka kam, jingai jingïasyllok, bad ki jingshakri ha ka kam. Kane ka jingkyrshan jong ka jaka treikam ka ïadei ïa ka bha ka miat bad ka jinglah ban ïoh kam bun jait, kaba ïarap ïa ki nongtrei ban kylla na ka jingbym shngaiñ sha ka jingdon ki lad ki lynti.
Ka jingshngaiñ, ka burom, bad ka jingryntih ha ka kam
Ka Occupational Safety, Health and Working Conditions Code, 2020 (OSH Code) ka dei ka jingpynpaw ïa ka jingsumar bad jingkitkhlieh ïa kito kiba tei ïa ka ri. Da kaba pynïar ïa ka jingbatai jong ka “jaka treikam,” ka Code ka ai jingïada ïa ki million ngut ki bym shym ïoh jingïada hapoh ka aiñ jingïada.
Ka bthah ban peit bniah ïa ka koit ka khiah jong ki nongtrei khlem jingsiew man la u snem bad ka dawa na ki nongpyntreikam ban pynthikna ki jaka trei kiba shngaiñ bad kiba khuid khlem kano kano ka jingban khia ha ka liang ka pisa tyngka ïa ki nongtrei. Ka jingthaw ïa ka National Occupational Safety bad Health Advisory Board ka pynthikna ba ki kyndon jingshngaiñ ki nang kiew katkum ka jingkylla jong ki jinglong jingman ha ki karkhana.
Ka OSH Code ka shim ïa ki sienjam kiba kongsan ha ka jingryntih hapdeng ki shynrang bad kynthei. La ailad ïa ki nongtrei kynthei ban trei ha baroh ki jaka treikam bad ka por mynmiet, lada ki don ki lad ki lynti kiba biang bad ki jingpynbeit ïa ka jingshngaiñ, kaba ai bor ïa kiba bun ki kynthei ban ïasoh bad ban don ha ka kam. Ki nongtrei kiba wan nabar, ruh, ki ïoh ïa ka jingithuh lyngba ka rukom pynrung kyrteng ha ka ri, kaba ïarap ban ïoh ïa ki skhim jingmyntoi bad ki jingmyntoi na ka leit ka wan bad ban buddien ïa ka aiñ ban pynthikna ïa ka jaka sah bad kamai kajih kaba dang shen.
Ki jingdonkam kum ki jaka bam bad ki jaka leit shabar mynta ki long kiba donkam ha ki jingthew kiba kham hapoh, bad la kheiñ ïa ki nongtrei kontrak ban pynbeit ïa kum kine ki kyndon. Kine ki sienjam ki pyni ïa ka jingkylla na ka jingbud ryntih kaba rit eh sha ka jingsngewkhia kaba dei na ka bynta ka bha ka miat jong ki nongtrei.
Ka jingïakren bad ka jingryntih ha ka kam karkhana
Ka Industrial Relations Code, 2020 ka wanrah ïa ka jingshai halor ka jingïadei hapdeng ki nongai kam bad ki nongtrei, da kaba bujli ïa lai tylli ki Aiñ kiba kham mynshwa da ka rukom treikam kaba ïatylli. Ka donkam ïa ki jaka treikam kiba don arphew ngut ne kham bun ki nongtrei ban thaw ïa ki Grievance Redressal Committee, ban pynthikna ba ïa ki jingïakynad yn pynbeit kloi ha ka kyrdan jong ka kompeni ban ïa kaba sdang da ki jingïakhih ne ban mudui.
Ki seng jong ki nongtrei ki ïoh ïa ka jingithuh lyngba ka jingmut jong ka seng ne ka council kaba ïakren, kaba pynkhlaiñ ïa ka jingïateh kular lang bad kaba ai ïa ki nongtrei ïa ka sur ha kaba pynwandur ïa ka jaka trei jong ki. Ki nongtrei kiba ïakynduh ïa ka jingshah weng kam mynta ki don hok ban ïoh ïa ka jingpynbna kaba 30 sngi bad ka jingsiew bai lutksan kaba biang, ka jingpynkylla kaba don jingsngewlem kaba burom ïa ka jingshngaiñ ha ka kamai kajih. Ka jingsdang ïa ka fund ban pyntbit biang ïa ki nongtrei ba la weng kam ka pyni ïa ka rukom treikam kaba peit shakhmat kaba kheiñ kor ïa ka jingpule bad ka jinglah ban pynïahap ha ka ïoh ka kot kaba kylla. Donkam ban bishar bniah biang ïa ki kyndon kiba ïadei bad ka hok ban ïakhih. Ka jingkyntiew ïa u pud jong ki nongtrei na ka bynta ka karkhana haduh 300 ban ïoh ïa ka jingpynlait kaba suk na ka bynta ka jingkhang ne jingkhang dam ruh dei ban pyrkhat biang.
Ka jingtrei kaba la buh por, kaba la ithuh pura da ka Code, ka ai ka jinglah ban pynkylla ïa ka karkhana katba ka pynthikna ïa ka jinglong ryntih ha ka jingsiew bad kiwei kiwei ki kyndon jong ka jingïada ha ka imlang sahlang kynthup ïa ka jingai sngewbha ryngkat bad ki nongtrei ba la pynskhem. Ka pynïahap ïa ki jingdonkam jong ka ïoh ka kot kaba mynta bad ka jinglong ryntih bad jingshngaiñ na ka bynta kito kiba trei hapoh jong ka.
Balei ka jingpyntreikam ka long kaba kongsan mynta
Ki sakhi na ki katto katne ki ri kiba dang kiew ki pyni ba ki jingpynkylla ha ka kam ki la don ka bynta kaba kongsan ha kaba kyntiew ïa ka ïoh ka kot. Hakhmat ka jingkylla ka ïoh ka kot ha ka pyrthei kaba la paw da ka jingkiew ki tariff bad ka jingkylla ha ka rukom khaïi pateng, ka India ka dei ban pyntreikam kyrkieh ïa ki labour code ba thymmai jong ka. Ki aiñ kiba suk bad kiba shai kin khring ïa ka jingbei tyngka, kin kyntiew ïa ka jingïoh ïa ka kam ba la pynskhem, bad kin pynneh ïa ka burom jong ki nongtrei. Ka jingpynbna kaba ha ka por kan plie lad ïa ka India ban kot sha ka nam jong ki ri kiba la kiew.
Ha ka por ba ka jingpyntreikam da ki kor bad ka jingpynkylla digital ka buh jingma ïa ki kam tynrai, ki code ki pynbiang ïa ka lad na ka bynta ka jingroi kaba ïahap, kawei kaba pynneh pynsah ïa ka burom jong u briew wat haba ka teknoloji ka nang kiew. Ka jingpyntreikam ha baroh ki Jylla kan wanrah ïa ki kyndon kiba ryntih, kan pynduna ïa ka jingbymshai, bad kan suk ban ïoh kam.
Ka lynti shakhmat
Ki saw tylli ki codes ki long u budlum jong ka jingangnud jong ka India na ka bynta ka Viksit Bharat, ka ri kaba la kiew, kaba lah ban kyrshan dalade bad kaba pynïasoh ïa ka jinglong jingman ha ka ïoh ka kot bad ka hok ha ka imlang sahlang. Ki pynkylla ïa ki nongbishar sha ki nongplie lad, ki bujli ïa ki aiñ kiba la rim bad kiba ïa tyngkhuh da ki aiñ kiba shai bad kiba ïadei, bad ki buh ïa ka bha ka miat jong ki nongtrei hapdeng jong ka polisi ba ïadei bad ka ïoh ka kot.
Ka nongrim jong kine ki jingpynkylla bad katto katne ki bynta kam shong tang ha ka jingpynskhem hynrei ha ka jingsngewlem, ban pynthikna ba uwei pa uwei u nongtrei, naduh ka karkhana haduh ka rynsan digital, un ïoh ïa ka burom, bad ka jingshngaiñ. Na ka bynta ki nongtrei, ki kular ïa ka jinglong ryntih bad ka lad. Ka jingpyntreikam kloi ïa kine ki codes bad kaba ïaryntih namar kata kam dei tang ka kam kyrkieh ha ka liang ka jingsynshar hynrei ka jingkitkhlieh jong ka ri, ban tei ïa ka ïoh ka kot ha kaba la ïasam ïa ka jingroi, la burom ïa ka kam, bad ïa kawei pa kawei ka kti kaba noh synniang sha ka jingkiew jong ka India la ïada bad ïoh ïa ka jingsuk ha ka rukom im.
(U nongthoh u dei u National General Secretary, Trade Union Co-ordination Centre (TUCC)