Pynurlong lang ïa ki jingdonkam jong ki Nonghikai ha ki jait Skul baroh
-Babu Kular Khongjirem

Hadien ka jingiakhih kaba satar bad sohsat bad kaba ïai neh jong ki nonghikai Adhoc Skul,khadduh khadwai ka sorkar MDA ha Meghalaya ka la pdiang ban pynkiew noh ïa ka tulop jongki.Ki skul Adhoc naduh 1st July 2022 ha ki Higher Secondary kin ïoh noh Rs33000/ shi bnai ha ka jaka Rs24000/,kiba hikai Secondary pat,Rs29000/ ha ka jaka Rs20000/,ki Upper Primary pat Rs22000/ ha ka jaka Rs16000/ bad ki Primary pat Rs18000/ ha ka jaka Rs12000/ nalor ki nonghikai ha ka Science (science teachers) bad ki 4th teachers ha ki SSA skul.Kane kalong ka jingsdang bad ka dak jong ka jingkyrmen ba ka sorkar ka la rai ïa ki nonghikai Adhoc hadien 5/6 snem tam mynta. Hynrei, ki dang don bun bah ki kam ba dang sahteng(pending) ba ka sorkar kadei ban pynurlong noh ïa ki jingkular jongka ïa ki nonghikai ha ki kyrdan skul(catagories of schools) bapher bapher. Ki nonghikai hapoh ki skul SSA,Deficit system,Deficit Pattern ki dang shah thok bad shah shet kylla sah ha kane ka sorkar MDA ba la lamkhmat da ka party NPP ha Meghalaya.
Ki nonghikai SSA kiba la ïai iakhih ban ïoh ïa ka tulop jongki man ka por ki dang iai shah ram 5/6 bnai mynta ha ka sorkar.Kine ki kyrdan nonghikai SSA ruh ki ïa syriem bha bad ki nonghikai Adhoc namar ki ïoh tulop beit thik katjuh khlem hiar khlem kiew mynta la bun bun snem.Wat la ka dor ki marbam mardih bad ki tiar ki tar ki kiew sted man la u snem,ka tulop jongki pat ka neh sah kumjuh. Kine ki kynhun nonghikai ruh ki don ka hok bad shong nongrim bha(justified and deserving) ban dawa lem na ka State Goverment ba ka dei ban pynkiew ne kyntiew lem ïa ka tulop jongki lyngba ka bhah(share) na ka state goverment hadien ba bun bun snem ki la ïoh da kajuh ka tulop. Ki nonghikai Deficit ruh,ka sorkar ka la leh khun jakai lut ia ki jingkular jongka baroh.Ka jingïoh tulop ba man la u bnai ka la long tang ha ka por ba kular u Education Minister hynrei mynta u snem,ki leh hi da ki juh ki rukom ai tulop(old system) shisien man la ki 3/4 bnai khlem pynthymmai satia..Kaba kham sngewsih eh kalong ka jingthok jong ka sorkar pyllein pylleiñ ban siew dep noh ïa ka Arrear jong ka Revised Pay Scale kaba dang sah(pending arrears) haduh kine ki sngi.Ka Gratuity(DCRG) ba thymmai ha ka dor 10 lak ruh ka sorkar kam pat pynmih satia kano kano ka official order/notification haduh mynta.Kiba pli ki nonghikai deficit kiba la shongthait(retired) haduh mynta ki dang ïoh hi kajuh ka dor(amount) barim kaba la ai naduh 15/16 snem mynshwa.Yn nai iakren ïa ka Retirement benefit scheme,ki Medical Re imbursement,ka Modified Assure Career Progressing Scheme (MACPS,)NPS kiba shu sdien sah ha suin haduh mynta.Ki nonghikai kynthei (Miss/Ladies teachers) kim ïoh satia wat tang ka Maternity leaves ruh ha ka por ba ioh khyllung wat haduh kine ki sngi ruh nalor bun kiwei pat ki jingdonkam jingki.
Ka sorkar Meghalaya ha ki khyndiat snem ba la dep ka la thmu ban pynduh ne pynkut(da away with) noh ïa ki kyrdan Deficit Pattern namar ba bun kyrdan eh ki jait skul bapher bapher. Nalorkata,kine ki deficit pattern kim da ïapher than bad ki kyrdan deficit system.Ka sorkar jylla ka la dei ban ïaid noh shakhmat ban kyntiew kyrdan noh(upgrade) ïa kine ki jait skul sha ka kyrdan deficit kumba ka la thmu mynshwa.Hynrei, kane ka kam ruh la shu ieh noh ha suin khlem don kano kano ka jingbun dien na ka liang ki bor sorkar.
Ki skul bym dei sorkar(govt. aided schools) ki don lang kajuh ka jingeh( common problem) bad kata ka dei ka jingbym ïoh tulop jongki man la u bnai.Baroh ki skul bym dei sorkar naduh ki SSA,Ki Adhoc,ki Deficit pattern bad kumjuh ruh ki Deficit system ki dang ïai ioh tulop hi shisien man la ka 3/4 bnai ei ei.Ka la dei ka por ba baroh kine ki nonghikai na ki jait skul bapher bapher ki dei ban dawa lang noh na ka sorkar ba ka dei ban siew tista noh ïa ka tulop jongki man la u bnai khnang ban lait na ki jingeh,ki jingkordit ba kine ki nonghikai bym dei sorkar ki ju ïa kynduh na ka por sha ka por.