Nang roi ka jingstad, nang jur ka jingjakhlia

0

Ka Khuid ka suba ka long kawei ka kam kaba donkam tam ha ka jingim jong ngi ki briew ha kane ka juk mynta. Ngim lah ban len ba ka jingjakhlia jong ki jaka sah, ki tyllong um bad ki rud ki kiar ha kane ka sawdong sawkun ba ngi ngi im mynta ka la nang kham shyrkhei shuh shuh ban ïa kaba ki long ha ki por ba kham mynshwa. Ka daw baroh ka mih namar ka jingnangkiew ha ka jingbunbriew, ka jingnangroi ha ka jingstad saïan (Science and Technology) ka jingnangkiew ha ka jingdon jong ki Karkhana barit bad ba heh.
Na ka jingnang kiew ka jingbun briew ha ki shnong ki thaw ki nongbah bad nongrit jong ka jylla bad ka ri jong ngi, ngi sngewthuh bad ïohi shai ba ka jingjakhlia jong kine ki jaka ruh ka nangkiew. Kane ka long namar ka jingbret jong ngi ïa ki tiar ki tar kiba ngim pyndonkam shuh sha ki sawdong ki sawkun jong ngi bad ngim lah ruh ban lait na kata namar ngim don jaka ban buh ïa kine ki tiar kiba la sniew ne ki bym long shuh ban pyndonkam. Katba nangkiew ka jingbun briew katta nang kiew ka jingmih ki jakhlia jakhlaid na ki iing ki sem jong ngi, la ka long ki jakhlia ba long met (Solid waste) ne ki jakhlia ba long um (liquid waste)
Ka long kaei kaei kaba thamula ban ong ba ka jingnangroi ha ka jingstad saïan ka nang pynjakhlia shuh shuh ïa ki sawdong sawkun jong ka jaka ba ngi im ngi sah ma ngi ki briew, hynrei ka long pat kaba shisha ba ka jingnangroi ha kane ka jingstad ka pynbun ïa ka jakhlia ba ki ong ka ‘Solid Waste’. Ha ka juk jong ngi mynta bun kiei kiei ki long ha kadur ba pyndonkam bad bret noh ‘use and throw’ ki bym lah shuh ban pyndonkam pat ‘reuse, ne recycle’. Ki plastik ba ngi pyndonkam ha kaba ngi thep ïa ki tiar ba thied na iew, ki kynja plastik ha ki tiar ki tar ba ngi ju pyndonkam man ka sngi kum, ki mobile, TV, ki kali, tiar iing, bad kiwei kiwei, la jan baroh la pyndonkam da ki kynja plastik. Kine ynda ki la sniew ngi shu bret kumto khlem lah ban pyndonkam pat ïa ki, ki pynlang ïa ka jakhlia ha ki sawdong sawkun jong ngi.
Ka jingmih jong ki karkhana barit bad ba khraw ruh ka long kawei ka daw kaba pynsniew ïa ka mariang ba ngi ngi im ngi shong ngi sah, la ha ka lyer, ka um, ne ha ka jakhlia ba long met (solid waste). Kine ki karkhana ki pynmih ïa ka lyer kaba jakhlia sha ka mariang kaba ktah bha ïa ka jingim jong ki briew, ki pynmih ïa ki um ba jakhlia ban tuid sha ki wah ba itynnad jong ngi ban pynjakhlia bad pynïap ïa ki doh um doh wah ha ki wah jong ngi kumjuh ruh ka pynmih ïa ki jakhlia (solid waste) sha ki sawdong sawkun jong ka jaka ba ki don ban pyn isait met ïa ka Mariang.
Haba phai sha ki jaka nongkyndong ngi lap bad ïohi ba ka jingjakhlia ha ki shnong ki thaw ka ka kham duna ban ïa nujor bad ki jakhlia ha ki jaka sor, kane ka long namar ka jingduna ha ka jingdon briew ha ki nongkyndong. Ha ki jaka nongkyndong ka jingeh kaba hakhmat ba ki mad ka long ka jingbym biang ki painkhana ban leit bar katba ha ki jaka sor pat ka jingeh ka long ban bret ïa ki jakhlia. Ym lah ban tip la ka jingbym biang ka painkhana ha ki nongkyndong kan kham sniew mo ïa ka jingjakhlia jong ki ‘solid waste’ ha ki jaka sor? Lada ngi ïaid ha ki jaka sor khamtam ha ki jaka ba lum ïa ki jakhlia ngi ju ïa set noh ïa ki khmut jong ngi namar ka jingsma kaba shyrkhei ka mih na kato ka jaka ba lum ïa ki jakhlia. Haba peit ikumba ka jingma ïa ka koit ka khiah ba mih na ka jingpynlang ïa ki jakhlia ha ki jaka sor ka kham sniew bun shah ïa ka jingbym biang ki painkhana ha ki nongkyndong.
Ka long kaei kaei kaba sngewsih ba katba ki briew kila nangkiew ha ka jingnang jingstad pynban ngi lap ba ka jingkiew ha ka jingjakhlia ruh ka kham shyrkhei katba nang mih ki sngi. Kane ka jingkiew ha ka jingjakhlia ha ki sawdong sawkun jong ngi ka la pynlong wat ïa ka sorkar India ban kyndit bynriew na ka jingma ba lah ban mih. U Prime Minister jong ka Ri u la pynmih ïa kawei ka thong (Mission) kaba u la khot kyrteng ka ‘Swaach Bharat Mission’. Ka thong jong U Prime Minister jong ka ri ka long ban pynlong ïa ka ri India jong ngi ka ri kaba khuid kaba suba.
La ïohi bad ïohsngew ruh ha man ki shnong khamtam ki nongkyndong ka don ka jingkhih khohreh ban pynlong ïa ki shnong jong ki kita ki shnong kiba la biang lut ki jaka leit bar. Ka long ka thong kaba donkam tam kaba kawei pa kawei ka longiing kadei ban don ïa ki jaka leit bar kiba biang khnang ban lait na ki jingma kiba ktah ïa ka koit ka khiah. Hapdeng ka jingpyrshang bad jingtrei shitom jong ki paid nongshong shnong jong ka Jylla ka sorkar ha ryngkat ka jingïatreilang jong ki Nongsynshar Shnong ka la dei ban nang ai mynsiem shuh shuh bad khmih bniah khnang ba kane ka jingthmu kan urlong bad kan pynlong ïa ka jylla jong ngi ka Jylla kaba la biang lut ki jaka leitbar.
Ka la dei eh ka por ba ka sorkar ha ryngkat ki Nongsynshar Shnong, ki Sengtrei mon sgnewbha kin saindur kumno ban pynlong ïa ki shnong jong ngi kiba khuid kiba suba. Dei ban don la ka jingthmu kaba biang kumno ban pynïaid (manage) ïa kine ki jakhlia kiba mih na ki iing ki sem, ki skul, ki kolej, ki ophis, ki iew ki hat, ki karkhana bad kiwei kiwei de ki jaka. La ïoh jingtip ruh ba ka sorkar ka la thmu ban buh (set up) ïa kita ki jaka pynïaid ïa ki jakhlia (Centre for management of Solid and liquid Waste), la dei ban pynsted ïa kane ka kam khnang ba ka jingjakhlia jong ki shnong ki thaw ki iew ki hat jong ngi kin ym don shuh. Ka sorkar ka la dei ruh ban leit bishar bniah ïa ki Karkhana kiba don ha ka jylla jong ngi bad bthah ïa ki ba kidei ban pynïaid (manage) ïa ki jakhlia ba mih na ki karkhana jong ki ha kata ka rukom ba kim dei ban pynjakhlia wat tang khyndiat ruh ïa ka Mariang, la ïa ka lyer, ka um ne ka khyndew.
Ka khuid ka suba ka dei ka jingkit khlieh jong uwei pa kawei ki nongshong shnong jong ka shnong ka thaw ka jylla hi baroh kawei. Ka la dei ka por ban pynngam jylliew ïa ka jingkitkhlieh jong ngi iwei pa iwei ïa kane ka kam khnang ba ngin ym long shuh ki briew kiba hun ban ïohi ïa ka jingjakhlia, ne kiba sngewtynnad ban bret pathar ïa ki jakhlia jakhlait ha ki sawdong sawkun jong ngi.

Leave A Reply

Your email address will not be published.