Na ki sleit sha ki credit bank: Ka jingkylla jong ka India ha ki san snem

0

Da u Dharmendra Pradhan

Ha u snem 2020, ka India kam shym la sah ha tang ka jingpynmih ïa ki polisi, ka la pynkhie im biang ïa ka jingmut kaba rim. Da ka National Education Policy, la buh biang ïa ka jingpule ha ka jaka ba pdeng jong ka jingtei ïa ka ri, da kaba shim na ka jingstad tynrai jong ngi ban pynwandur ïa ki lad ki lynti na ka bynta ka lawei. Ïa kaba la shna lyngba kawei na ki rukom thaw polisi kaba ïashim bynta bha ha ka histori jong ka ri jong ngi bad ba la ïalam da ka jingïohi jngai jong u Dr. K. Kasturirangan ha kaba ngi burom bha ïa ka jingnoh synniang jong u, ka NEP 2020 kam dei tang ka jingthoh jong ka polisi.
Ka long ka lynti kaba don jingthmu kaba don nongrim ha ki jinglong tynrai jong ngi, kaba pyrkhat biang ïa ka jingpule kum ka jingtreikam kaba lait na ki jingteh jong ka jingpule lyndet, ki rukom treikam kiba eh, bad ka jingbuh kyrdan ïa ki jait ktien. Ka la buh ïa ka nongrim na ka bynta ka rukom hikai kaba pura, kaba kynthup lang, bad kaba la pynkhreh na ka bynta ka lawei, ka rukom hikai kaba ai bor ïa uwei pa uwei u nongpule ban roi ha ka pyrthei kaba kylla stet.
San snem hadien, ka jingwanrah jingkylla ka NEP ka paw ym tang ha ki jaka thaw polisi hynrei ha kylleng ki kamra klas, ki jaka pule, bad ki shnong ki thaw. Ka la pynkylla dur biang ïa baroh ar ka jinglong bad ka mynsiem jong ka rukom hikai jong ka ri India, kaba pura ha ka rukom treikam, kaba pynshong nongrim ha ki nongpule, bad kaba ïaryngkat ha ka jingpynpoi kam.
Mynta, lah ban ïohi ïa ka jingktah jong ka NEP ha ki kamra klas jong ki khynnah rit ha kaba ka jingpule ka long kaba kmen, kaba pynshong nongrim ha ka jingïalehkai kaba la wan bujli ïa ka jingpule lyndet; ha ki skul ba ki khynnah ki pule bniah bha ha ka ktien lajong; ha ki lab treikam ha kaba ki khynnah klas 6 ki wad bniah ïa ki sap da ki kti lajong; bad ha ki jaka wad bniah ha kaba ki jingstad jong ka India ki ïatreilang bad ka kam saïan kaba thymmai. Ka paw ha ka jingkiew jong ki kynthei ha ki kam STEM, ha ka jingroi jong ka jingdon jong ki jaka pule jong ka ri India ha ka pyrthei, ha ki kamra klas kiba kynthup lang ïa baroh, bad ha ka jingngeit ba la pynthymmai ba ka jingpule ka dei ban long ka jingpyrshang kaba neh ha ka jingim.
Ka jingthmu ba kongsan tam jong ngi ka la long ban tei pat ïa ka nongrim jong ka jingpule. Ka NIPUN Bharat Mission ka la long ka atiar ban wanrah ïa ka jingktah kaba bha ryngkat bad ka jingpynbha kaba khraw ha ka jingpule da kaba pynthikna ba baroh ki khynnah kin ïoh ïa ka jingnang jingstad ba kongsan bad ka jingnang jingstad haduh ka Grade 2 kumba la thmu ha ka NEP 2020.
Ka jingjop jong ka NIPUN Bharat, ka paw ha ka ASER 2024 bad ka PARAKH Rashtriya Sarvekshan 2024 kaba la pynkylla ïa ki kamra klas sha ki jaka jong ka jingkwah jingtip bad jingsngewthuh, ym tang ka jingbud ïa ki rukom treikam.
Ki sienjam kum ka Vidya Pravesh bad ka jingpynskhem ïa ki Balvatikas ki la buh ïa ka nongrim kaba skhem ban pynïasoh lang ïa ka jingsumar bad jinghikai ïa ki khynnah rit ha kylleng ka ri.
Kaba kyrshan shuh shuh ïa kane ka long ka jingpynmih ïa ki kot pule katkum ka juk thymmai bad ka jingpynrung ïa ka Jaadui Pitara bad ka e-Jaadui Pitara ha ki 22 tylli ki ktien India. Palat 14 lak ngut ki nonghikai ki la pyndep ïa ka jinghikai NISHTHA, bad ki rynsan kum ka DIKSHA ki la pynïar ïa ka jinglah ban ïoh ïa ki tiar ai jinghikai kiba bha ha kylleng ka ri.
Sa kawei kaba kongsan kum ka nongrim ka long ka jingpeit jong ka policy ïa ka ktien. Ka NEP ka la ithuh ba ka ktien kam dei ka jingkhanglad hynrei ka dei ka lad kaba khlaiñ ban pynkupbor. Da kaba pynbiang ïa ki 117 tylli ki language primer bad ka jingsdang ïa ka Indian Sign Language kum ka sobjek, ka jingthmu jong ka jinghikai ba bun ki jait ktien, kaba kynthup lang ïa baroh kaba la nang urlong ha ka jingpyntreikam. Kine ki jingpyrshang kim kyntiew tang ïa ka jingnang jingstad hynrei ki pynskhem ïa ka jingïadei jong ki khynnah bad ka dustur. Ki jingthmu kum ka Bhartiya Bhasha Pustak Yojana bad ka National Digital Depository for Indian Knowledge Systems kin plie lad shuh shuh ïa ka jingïoh jingnang jingstad ha ka ktien lajong bad ka jingïoh jinghikai shaphang ka riti dustur.
Hadien kata, ka NEP ka la pyrkhat biang ïa ki rukom hikai bad ki kot pule kiba thymmai na ka bynta ban kyntiew ïa ka jingkwah ban ïoh jingtip bad ka jingpyrkhat kaba jylliew hapdeng ki khynnah skul. Ka National Curriculum Framework for School Education (NCF-SE) bad ki kot pule thymmai na ka bynta ki Grade 1-8 ki la don lypa, kaba kyntiew ïa ka jingpule kaba pynshong nongrim ha ka jingtbit bad ka jingïatylli ha kylleng ki jait jingpule. Ki prokram na ka bynta ka jingkylla ha ka jingïoh jinghikai bad ki sienjam ai jinghikai ba thymmai kum ka Prerana ki pynthikna ba ki khynnah skul kim shah pynbor, hynrei kin shah kyrshan lyngba kawei pa kawei ka bynta.
Da ka jingpyrshang ba shlur jong ki skhim jong ka sorkar pdeng kum ka Samagra Shiksha bad ka PM POSHAN, ka India ka la lah ban ïoh ïa ka jingpynrung kyrteng kaba jan ïa baroh, ha kaba ka GER ka la poi sha ka 91.7% ha ka kyrdan ba sdang, bad ka jingkiew kaba stet ha ka kyrdan ba ar. Ka jingpeit bniah mynta ka long ban pynbha ïa ki jingseisoh na ka jingpule ha baroh ki kyrdan jong ka jingpule ha ki skul.
Ka jingpeit ka NEP ka la nang kiew ruh sha ki briew ki bym shym la ïoh jingshakri mynshuwa. Palat 7.12 lak ngut ki khynnah kynthei na ki kynhun ba shah ktah ki la pynrung kyrteng ha palat 5,138 tylli ki Kasturba Gandhi Balika Vidyalaya, palat 490 tylli ki Hostel la mynjur na ka bynta ki nongpule PVTG bad 692 tylli ki Hostel hapoh ka Dharti Aaba Janjatiya Gram Utkarsh Abhiyan (DAJGU).
Kine ki sienjam ban pynïar ïa ka jinglah ban ïoh bynta ha ka jingpule kaba ïadei bad ban pynduna ïa ka jingpep skul ki pyni ïa kawei pat ka jingjop jong ka NEP 2020, ka jinglah jong baroh ban ïoh ïa ka jingpule ha skul. Da ki jingtei kiba kham khlaiñ, ki prokram kiba kynthup lang kum ka PRASHAST na ka bynta ban peit bniah ïa kiba duna dkhot met, bad ki tiar digital kiba thymmai, ka rukom hikai skul ka nang kham khlaiñ bad kynthup lang ïa baroh.
Kawei na ki bynta ba kongsan jong kane ka jingkylla ka long ka jingseng ïa ki Skul SHRI PM kiba don 14,500 tylli. Kine ki jaka pule kiba mynta, kiba kynthup lang ïa baroh, bad kiba khuid ki dei kiba dang tei kum ki skul kiba long ki nuksa kiba ïadei bad ka jingthmu jong ka NEP, kaba pynkylla ïa ka jingmut jong ki jingtei bad ka rukom ai jinghikai kaba wanrah ïa ka jingsaiñdur thymmai bad ki rukom treikam ba bha tam ha kine ki thaiñ.
Ban kyntiew ïa ka jingïatreilang bad ki paidbah, ka rynsan Vidyanjali ka la pynïasoh ïa palat 8.2 lak tylli ki skul bad palat 5.3 lak ngut ki nongtrei mon sngewbha bad 2000 ngut kiba ïatreilang ha ki kam CSR, kaba ai jingmyntoi ïa 1.7 klur ngut ki khynnah skul. Ka long ka nuksa kaba phylla jong ka Jan Bhagidari, kaba pynkhlaiñ ïa ka rukom ai jinghikai lyngba ka jingkitkhlieh lang.
Ha ka jingpule kaba kham halor, ka jingkylla kam dei kaba kham duna. Ka jingpynrung kyrteng baroh ka la kiew na ka 3.42 klur sha ka 4.46 klur, kaba long ka jingkiew kaba 30.5%. Ki kynthei mynta ki don haduh 48% na baroh ki samla pule, bad ka jingpynrung kyrteng ki kynthei ban pule PhD ka la kiew palat ar shah na ka 0.48 lak sha ka 1.12 lak.
Kane ka jingkiew jong ka jingpynrung kyrteng, khamtam eh na ka bynta ki samla pule SC, ST, OBC, bad ki jaitbynriew rit paid, ka pyni ïa ka jingjop na ka bynta ka jingpynrung lang ha ka jingpule kaba kham shalor. Ka GER jong ki kynthei ka la tam ïa ka GER jong ki shynrang haduh hynriew snem ba bud, kaba long ka dak jong ka jingthmu jong ka NEP ban don ka jingïaryngkat.
Ha kajuh ka por bad kane, la pynwandur thymmai ïa ka jinglong jong ka jingpule kaba kham halor. Ka jingpynbiang ïa ka Multiple Entry and Exit (MEME, ka Academic Bank of Credits (ABC) kaba don palat 21.12 klur ki APAAR ID ba la ai, bad ka National Credit Framework (NCrF) ka la ai ïa ka jinglong kaba bun lad bad kaba ïaid beit kaba khlem pat judon mynno mynno ruh. Da ki 153 tylli ki skulbah kiba ai bun ki lad ban rung bad 74 tylli kiba ai bun ki lad ban mih, ka jingpule kam long shuh kaba shi bynta, ka long kaba ryntih, kaba peit ïa ka bha ka miat jong ki samla pule, bad kaba la pynkhreh na ka bynta ka lawei.
Ka jingpyntreikam ïa kine ki rukom treikam, ka MEME, ABC, bad ka NCrF, ka la pynlong ïa ka India kum kawei na ki khyndiat tylli ki ri ban kyrshan ïa ka jingpule baroh shi jingim lyngba kum kine ki rukom hikai digital ba la pynïasoh lang.
Ka jingpeit bniah jong ka NEP ïa ka jingwad bniah bad ka la ai ki jingmyntoi. Naduh ka jingkyntiew ïa ka kyrdan jong ka India ha ka Global Innovation Index na ka kyrdan kaba 81 sha ka kyrdan kaba 39, haduh ka jingpynroi ïa palat 18,000 tylli ki start-up ha kylleng ki 400 tylli ki HEI, ki jaka pule jong ngi ki nangkylla stet bha sha ki jaka pynmih jingmut. Ka Anusandhan NRF, ka PMRF 2.0 ba la pynthymmai, bad ka sienjam One Nation One Subscription kaba T 6,000 klur ka pyni shuh shuh ïa ka jingangnud jong ngi ban plie lad ïa baroh ban ïoh bynta ha ki kam wad bniah.
Ka teknoloji ka dang ïai bteng ban long ka bor kaba khraw. Ki rynsan kum ka SWAYAM bad ka SWAYAM Plus ki la ïoh lum lang palat 5.3 klur ki jingpynrung kyrteng, bad da ka jingkyrshan jong ki jingthmu kum ka DIKSHA bad ka PM E-Vidya kiba don palat 200 tylli ki DTH Channel, ki pynlong ba baroh ki nongpule ha kylleng ka ri ki ïoh ïa ki jingtip kiba bha tam.
Ka jingjop jong ka rukom ai jinghikai digital jong ka India, kynthup ïa ka jingpyntreikam ïa ki jingpdiang skul man la ar snem, ki kyndon na ka bynta ka jingpule ban ïoh lang ar tylli ki kyrdan, ka la pynlong ïa ka jingpule kaba kham halor kaba kham kynthup lang ïa baroh, kaba ïadei bad ki jait jingpule bapher bapher, bad kaba ïadei bad ki kam.
Ka jingkiew kyrdan ka India ha ki kam ai jingpule mynta ka paw ha ka pyrthei baroh kawei. Ha ka QS World University Rankings 2026, 54 tylli ki skulbah India ki la rung ha ka thup, na kaba kiew tang 11 tylli ha u snem 2014. Ha kajuh ka por, ki skulbah ha ka pyrthei kum ka Deakin, Wollongong, bad Southampton ki la seng ïa ki jaka pule ha India, ka jingpynshisha ïa ka jingshaniah bad jingangnud jong ngi kaba nangroi.
Ïa kane ka jingïaid lynti sha ka jingkylla la rakhe lyngba ka Akhil Bharatiya Shiksha Samagam, hynrei kaba kham kongsan ka long ba la thew ïa ka ha ka jingshaniah jong ki million ngut ki nongpule, ki nonghikai, bad ki kmie ki kpa. Ka NEP 2020 kam shym la long satia ka jingpynbna. Ka long ka jingkylla kaba don jingmut kaba nangroi, ym da ka jingsawa hynrei da ka jingshemphang, ym da ka jingstet hynrei da ka jingïar.
Hynrei ngim pat klet ïa ka lynti kaba don hakhmat. Ngi dei ban bteng ban pynthikna ba ngi don ki jaka pule kiba khuid, ban pynïar ïa ki jingtei wadbniah kiba kongsan, ban pynroi ïa ki sap ha ki teknoloji ba hakhmat, bad ban kyntiew ïa ki jingmih na ka jingpule ha man la ka distrik. Hapoh ka jingïalam ba don jingthmu jong u Myntri Rangbah Duh u Narendra Modi, ngi la sngewthuh ba ka pule puthi kam dei tang ka polisi, ka dei ka jingbei tyngka kaba khraw tam jong ngi ha ka ri, ka jingïalam lynti jong ngi, bad ka jingkular lang jong ngi na ka bynta ka lawei.
Kane ka kam ba la sdang ha u snem 2020 mynta ka pynshai ïa man la ki bynta jong ka rukom ai jinghikai jong ngi. Hynrei ka jingthmu ba shisha jong ka, ka long ban ai mynsiem ïa ki million, ha kylleng ki ïing ki sem. Ka Yatravidya, ka tatrapragati, kaba mut ha kaba don ka jingnang jingstad, hangta ka don ka jingkiew shaphrang. Ki billion ngut ki briew, ki bym don jingteh bad ba kiba la shah pynkup bor, kim dei tang ka jingkheiñ ïa ka jingbun briew; ki long ki bor kiba khraw jong ka India kaba thymmai.
Kane ka dei ka sankalp jong ka Bharat, kaba paw man la ka sngi ha ki jingkyrmen ba shai jong ki khynnah kiba ngeit mynta ba ki lah ban kiew shaphrang wat hapdeng ka jingbit ïa ka jinglong tynrai, bad ki dei kine ki khynnah ki ban pynwandur ïa ka jinglong jong ka ri India kaba la kiew shaphrang.

(Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ïa ka tnad Kam Pule Puthi. Ki jingthoh halor ki dei ki jingsngew shimet jong u nongthoh).

Leave A Reply

Your email address will not be published.