LADA NGI PYNJOT ÏA KA MEI MARIANG KA JONG NGI, SHAEI NGIN REP BAD SHANO NGI PHET?
Na ka bynta ka jingrakhe ïa ka sngi pynneh mariang noh syniang u pastor R.K.Sutnga da ka Article ba kyrpang, u Pastor R.K.Sutnga, uba dei ruh u pastor jong ka Balang Presbyterian Sutnga East Jaiñtia Hills District

Ka jingkit khlieh ki riewlum ne ki Tribal bad ka jingsngew ïa jan jong ki bad ka mei mariang Human-Nature Continum (ki briew, ki jingthung, ki marad) kane ka long ka pteng ba u wei na heh spah (mainline India) u kwah ban thied bad ban seng khar khana ha ka ri jong ngi ki riewlum. U wei na U Tribal Chief (Daloi/sidar/syiem) u la jubab kumne ïa une u heh spah
Kumno me lah ban thied bad ban dei ïa ka suiñ bneng na ngi? Bad ka jingshngaiñ jong ka Khyndew? Kane ka jing ong ka long kaba phylla bad kaba maian? U la ong ruh, ngi lah ban long trai ha ka lyer kaba iw bih (ba ai oxgen) kaba ka pynmih na bynta jong ngi, bad ka um bala kyrsoi kaba bha ba ngin dih. Kumta kumno me lah ban thied ïa ka na ngi? bad u la ong ruh ba kiba khyndiat tam jong ka pyrthei ki long kiba kyntang ha ngi. Ngi long ki bynta ha ka jingthung jingtep bad ki ruh na bynta jong ngi. Ka kyndew ka kham kor ban ïa pisa ka jong me. Ka kyndew jong ngi kan neh junom, kata ba ka lyer ka dang beh bad ki um ki dang tuid ha kane ka khyndew kan ai jingim ïangi ki briew bad ka mrad mareng ïa ki jingthung jingtep. Namar kane ka khyndew ka long ka jong u Blei ba dei ma u ba long trai ngi ngim lah ban shu pyjot ne die ïa ka.
Ngim pat ju ioh Ri kaba itynnad kat ka Ri ba la saiñdur bad la jied da ki long shuwa man shuwa jong ngi ban im bad sah bad la tawiar sawdong da ki lum ki wah ba i thiang, ka Ri kaba long ka ri ban kamai pra ma ngi, lada u Dkhar u ioh ïuh kjat ban kamai mynta tang katto kattne snem un long u kynrad jong ngi bad ngin long tang ki shakri hapoh ki sla kjat jong u. To Kyndit bynriew ko ki para, ki hymmen kat ba phi dang long syiem long kynrad ha la ka Ri la jong wat ai ïa ka sha ki wei ioh phi babe baroh shirta.
KA JINGMA BAD KA KHLAM KABAN SA WAN BAD KA JINGPYNJOT ÏA KA MEI MARIANG
Ka United Nation Department of Economic and Social Affair ka ong ba ha ka snem 2010, ka jingdon briew ha ka pyrthei ka la kot sha ka 6,919 Billion. Nangta, ka United Sates Census Bureau ka la antad ba ka snem hapoh usnem 2012 ka jingdon briew ka la long palat ïa ka 7 billion. Kumta ki nongwad bniah ki ong ba ha u snem 2050 ka long palat ïa ka 7 Billion ka lah ban kiew sha ka 8 ne 9 Billion, namar kaba ka jingkiew jong ki briew ka long 1.1% growth man ka snem.
Kumta ha kawei ka pat ka liang ka jingpynmih ïa ki jingbam (food production) rate ka long 0.9%-1.6% kumta ka jingpyndap bam ïa ki briew kam kot shuh. Kaei ka daw hato ka jingbun briew sha ka pyrthei ne ka jingpynjot ïa ki khlaw ki jingthung jingtep ka jingpynjot ïa ki um ki wah ne?
“The world has enough for everyone’s needs, but not everyone’s greed,” Mahatma Gandhi. “Nature provides us for our need but not for our greed”. There should be strict laws to punish people against destruction of forests, as it is a serious threat to our planet ‘mother earth’.
U Pope John Paul II: ha ka Kubor kaba u ai sha ka pyrthei (Message for the “World day of Peace (1990).” U ong ia kine ki kyntien “Peace with God the Creator, Peace with all of creation” kaba mut ka jingsuk bad u nongthaw u nongpynim, ka long ruh ka jingsuk bad ka mei ramew. Hynrei ha kine ki sngi pat ka pyrthei ka dap da ka jingialeh ym tang ha ki thma, ka jingia khajia hapdeng kawei ka Ri bad kawei pat, ka jingbym shynshar hok hapdeng ki paibah bad ka sorkar, kaba shyrkhei pat ka long ka jingbym burom shuh ïaka mei mariang.
Kumjuh ruh u Pope Feancis u la ong ba “ Lada phi kwah ban rep ïaka jingsuk, iada shwa ïa ki jinthaw bad ki jingpynlong jong u Blei ( If You want to cultivate peace, protect creation).
U John Calvin u ong “ Ka ktien u Blei ka dei ka kynja ïit kaba iarap ban wad bad sngewthuh ïa u Blei, ka rynsan ban pyni ïa ka burom ka jong u Blei ( The Word of God is a lens which one can seek and understang God”
Job” 12-7-10 “To kylli te ïa ki mrad, te kin hikai ïa me; bad ïa ki sim ha suiñ kin ïathuh ïa me, lane to kren ïa ka khyndew, te kan hikai ïa me bad ïa ki dohka ka duriaw kin pyntip ïa me.Uei u bym tip na kine baroh, ba ki kti u Trai ka la leh ïa kane”