“Ki samla ki dei ka lashai ka Ri”

Ka mat jong ka bha ka miat ki khun samla ka long kaba kongsan haduh
katta katta ban sngewthuh bad pylleit jingmut namar ki samla ki dei ka nongmuna ïa ka lawei ka dong, ka thaiñ, ka jylla bad ka ri. Ki dei ka bor ne sur ban kyntiew ïa ka ri. Ki dei ka bor ban wanrah ïa ki jingkylla. Ki jingkylla kiba na kaba bha sha kaba khambha lane na kaba sniew sha kaba bha ym na kaba bha sha kaba sniew.
Ban pynurlong ïa kata, ki samla ki dei ban pyndonkam hok ïa la ka sap kaba U Blei U la ai. Ki dei ban don ka mynsiem ïa khun ban kiew shaphrang ha ka ‘All India Level’ ym ban hun ban shu shong tang ha la rympei.
Haba ngi phai sha ki khynnah skul ne samla pule ka long kaba donkam haduh katta katta ba kin sngewthuh ba naduh dangrit ki dei ban don ïa ka mynsiem ïa khun ban poi sha ki kyrdan ba sha jrong kum ki IAS, IPS IRS, IFS, MCS, MPS ter ter ha ki tnat treikam bapher bapher ka sorkar India, sorkar Meghalaya ne ha ki kompani ba heh ki ‘riew shimet. Ban poi sha kata ka byntaki dei ban trei shitom bad don ka jingieit ban pule ïa ki kot kiba pher bapher kiban kyntiew ïa ka jingnang jingtip ha baroh ki sobjek ym ban pule tang ïa ki kot ba pule ha ki kamra klas khnang ba kin jop ïa ki egsamin bapher bapher ba ju pynlong da ka Union Public Service Commission, Meghalaya Public Service Commission, Staff Selection Commission, Bank Exam, Special Recruitment Board, ki District Selection Committee bad kiwei kiwei ki tnat pynlong egsamin ai kam.
Ha ka jingïaid lynti ban kiew shaphrang ki samla ki lah ban ïa kynduh ïa ki jingpynwit kiba lah ban khanglad ïa ki ban ïoh kheit ïa u soh ka jingjop. Ki diengpyngkiang ne mawjynthut ba nyngkong eh ïa ka jingkiew shaphrang ha ka jingim ka jong ki ka dei ka jingjaituh ban pule kot. Kum ki khynnah skul ne samla pule kiba pynkhreh ban seng nongrim ïa ka lawei ba phyrnai ki dei ban bret sharud ïa ka jingjaituh kaba tan ne pynhiar arsut ïa ki sha tbian da kaba minot thop ha ki jingpule man la ka sngi.
Kaba ar, ka dei ka jingngop ha ki jingdih ba pynbuaid, u sikret kum ka jingsdang nangta ka kyiad, u kynja bad u drok kiba pynjot noh ïa ka bor pyrkhat bad bor met. Ka jingngop ki samla pule ha kine ki jingdih ba pynbuaid ka ktah ïa ka jingmih ki khun samla ban kiew shaphrang ha ki jingpule bad buh jingeh ïa ka ri ban ïoh ïa ki samla ki ban long kum ka tyllong ha ki liang kiba bun. Shano ka lawei ka ri kan poi lada ki khun samla ki hiar ha ka pule puthi ki ban pyntbit ha ki laiñ jingtrei ne jingpule bapher bapher.
Kaba lai, ka jingïalang samla hapdeng ka jingpule bad lam sha ka shongkha khynnah hapdeng ka rta ba ki samla ki dang dei ban pynkhreh ïa la ka jingim, ka ktah ïa ka koit ka khiah ka jong ki, ïa ki khun ki kti ki ban kha, ka ïoh kam ïoh jam bad ka jingkiew shaphrang ka ri.
Kitei ki lai tylli ki mawjynthut ki wanrah ïa ka jingduhnong ban ïoh ïa ki briew kiba lah pyntbit ban noh synñiang ha bun ki liang ha ka imlang sahlang jong ka ri kum ki ophisar, ki doktor, ki engineer, ki nonghikai, ki nurse, ki nongsynshar, ki nongtrei kam la jong, ki nongrep kiba tbit bad ter ter.
Hooid! haba ngi kren ha ka ïoh kam ïoh jam, ym baroh ki samla pule kin ïoh ki kam sorkar ne kam kiba heh. Kaei kaba kongsan ka long ba ka jingpule bad jingpyntbit ha ki laiñ jingtrei bapher bapher la ka long ki kam kti ne kam jabieng kan ïarap ïa ki samla ba kin lah ban ïeng ha la ki kjat ban seng ki kam la jong khlem da ap khmih lynti tang ïa ki kam sorkar. Kane ka dei ka mat kaba donkam haduh katta katta ban sngewthuh ba ka jingpyntbit ha ki jingtrei kam bapher bapher ryngkat ka jingnang jingtip lyngba ka pule puthi kan kyntiew ïa ki samla pule ban poi sha ka thong ka jingjop haba ki trei ïa ki kam la jong ne ki kam sorkar ruh katkum ka jingkylla ka por.
Ki samla ka ri ki dei ban long positive ne skhem jingmut ha ka lynti ïaid ka jingim wat hapdeng ki jingtynjuh kiba bun kiba ki lah ban ïa kynduh khnang ba kin lait na ki jingpynshoi kiba lah ban ïalam bakla ïa ki ne pynjot noh ïa ka lawei ba phyrnai jong ki bad ktah ïa ka lawei ka ri baroh kawei. Ka jingkiew shaphrang jong ka ri ka shong ha ka jingkhlaiñ bad jingtbit ki khun samla ha baroh ki jait kam. Ki samla ki dei ban long ki nongnoh synñiang ne kita ki productive human resources ha bun ki liang ha ki jingtrei kam bapher bapher.
Ka long kaba kongsan ruh ban kynmaw ba ynda ki lah long heh long haiñ ne lah kiew ka ïoh ka kot ki dei ban don ka mynsiem sngewrit ban ïarap ïa kiwei, da kaba bret sharud ïa ka mynsiem sarong ne sngewmeng bad ñiewbeiñ ïa kiwei.
Ki Samla ki don ka bynta ba khraw ban long ka nuksa ïa kiwei ki nongshong shnong ban pyndep la ka kamram ne ka Fundamental Duty kum ki nongshong shnong ka ri ban bud ryntih ne kohnguh ïa ki aiñ ka ri. Shuh shuh ha ka por ba jied ïa ki nongmihkhmat ki dei ban pynsngewthuh ïa ki para nongshong shnong ban jied ïa ki nongsynshar da ka jingsngewthuh bad shemphang ym ban da khmih lynti ban ïoh jingmyntoi shimet ha ka dur ka pisa ban ïa peiñ khnang ba ki nongïalam kin ïoh ban shakri khambha ïa ka imlang sahlang haba ka jinglut ka duna ha ka por ba jied ïa ki nongmihkhmat namar ki nongsynshar jong ngi ki don ka bynta ba khraw ban thaw ïa ki polisi ne mat treikam ki ban kyntiew ïa ka ri.
Ka jingïoh ïa ki nongsynshar kiba kynsai bad ba janai ki ban kitkhlieh ïa ka bha ka miat ki khun samla ban btin lynti bad kyntiew ïa ki lyngba ka jingwanrah ïa ki kam pynroi ki ban plie lad ban kiew ka kamai kajih bad ïohkam ïohjam ka shong ruh ha ka jingshemphang ki kmie ki kpa bad baroh kiba lah heh lah san ba kin don lang ka jingkitkhlieh da kaba pyni ïa ka jinglong rangbah haba ki shim ïa ka rai kaba kongsan ha ka por ba jied ïa ki nongmihkhmat ha ka shisien san snem da kaba ñiewkor bad kyntang ïa ki nongïalam ki ban pyntyllun ïa ka synshar khadar ym da ka jingshongshit ne shah ïalam bakla ha kiwei ban ïa peiñ ïa la ka iktiar ne ka hok ba kordor ba la pynkhamti ne pynkupbor da ka riti treikam ne constitution ka ri jong ngi.
Ka lawei ba phyrnai ki khun samla jong ngi ka shong ha ngi iwei pa iwei la ngin kyrshan ïa ki ne ngin buh jingeh ïa ki. Ka jubab jong kata ka dei ka rai jong ngi ban pyni ba ngi don ne em ka jingsngewthuh ne shemphang ha kane ka bynta khnang ba ngin lait na ki jingkhñium kiba na ka por sha ka por.
To ngin ïa kyrshan markylliang para ma ngi khnang ba ka ri kan kiew shaphrang da ka jingtbit ki khun samla ban long ki nongnoh synñiang ha bun ki liang bad long ka nuksa ban ïatei.
Kyntang ïa wai haba ngi phai sha ki khun samla jong ngi, ka long kaba donkam haduh katta katta ba ki dei ban don ka jingieit bad jingkitkhlieh haba ki trei ïa kino kino ki kam la ka rit ne ka heh, la ka dei ka kam sorkar ne kam la jong, la ka dei ka kam da u khulom ne kam da ki kti khnang ba ngin ïoh ban bat lut ha lade ïa baroh ki jait kam. Ka long shisha ka jingai mynsiem ïa kiwei haba ngi sakhi ïa ka jingdon ki samla jong ngi ha kine ki sngi kiba la mih shakhmat khlem lehraiñ satia ban trei ïa baroh ki jait kam kiba ju trei da kiwei ha ki por kiba la leit.
Ai ba kane ka mynsiem shlur kan suhthied ha kylleng sawdong ha ryngkat ka jingniewkor ïa ka kam, ka por bad ïa ki nongai kam ruh kiba trei hapoh jong kiwei.