Ki jyrwit jyrwat ha ka thaiñ Block-I kaba dang don mynta ha ka jingïakajia pud hapdeng ka sorkar Meghalaya bad ka Sorkar Assam ki la nang kyllaiñ namarba ki Khasi-Pnar kiba shong basah ki shnong kiba hap hapoh ka Block-I ki shah kam trai ha ka Sorkar Assam watla ki thrang dik dik ban wanphai biang sha ka jylla Meghalaya namarba ka riti ka dustur bad ka rukom bat khyndew bad ka lehniam leh rukom, ka bam ka dih, ka riam ka beit kam ïadei dur satia bad ki jaidbynriew ha ka jylla Assam.
Ka jingïapyni bor ha Block-I hapdeng ki riewpaidbah ka la mih kynsan na ka jingdon jong ka elekshon sha ka Jaiñtia Hills Autonomous District Council (JHADC) hadien ba ki jaidbynriew Karbi ki la pynthud ïa ki kyrtong ïakhun elekshon na Meghalaya ban pynlong ïa ki jingïalang paidbah ha ki shnong kiba hap hapoh ka thaiñ Block-I. Kumba la jia ha kine ki khyndiat sngi ki jaidbynriew Karbi kiba kam ïalade ba ki dei na ka Karbi Students Association (KSA) ki la khang pyrshah ïa ki kyrtong jong ki seng saiñpyrthei na Meghalaya ban rung sha ki shnong ki thaw ba dang hap ha Block-I da kaba kam ba ki dei ki shnong kiba hap hapoh ka West Karbi Anglong District, Assam.
Wat ka kyrtong ka seng Congress na Barato-Mukroh Constituency ka Kong Banikas Laban ka la shah kynthoh ha ka Karbi Students Association (KSA) ba ka ïakhun ïa ka elekshon jong ka JHADC sha Meghalaya. Kine ki jingïakam trai yn sa lah ban pynbeit da ki ar Sorkar kiba dang hap ban leit sorjamin shwa bin pa bin bad ban sngap ruh ïa ka sur jong ki paidbah shano ki kham noh ïa ka mon ban shong ban sah, la long ka sha ka jylla Meghalaya ne sha ka jylla Assam.
Ka Hynñiewtrep Border Disputed Redressal Forum (HBDRF) ka kynhun kaba dang shu mih mynta dang khyndiat snem kaba ïakhun na ka bynta ban pynphai biang ïa ki shnong ha Block-I sha ka Jylla Meghalaya shi snem mynshwa ka la phah da ka jingthoh sha u Myntri Rangbah ka Jylla u Conrad Kongkal Sangma ba um dei satia ban soi ïa ka Memorandum of Understanding (MoU) bad ka Sorkar Assam lymda ka Sorkar Assam kam pynphai biang ïa ka Block-I kaba kynthup ïa ki phew tylli ki shnong kiba hap hapoh ka Labang Nongphyllut Dolloiship ha ka jingïapynbeit pud ha ka wat kaba ar.
Kane ka Forum ka la sei madan ruh ïa ka Notification No. TAD/ R/31/60/151 Dated 13th April 1951 ba la pynmih da ka Sorkar Assam khlem ka jingpynsngew paidbah bad khlem ka jingtip jong ki nongshong shnong jong ki shnong kiba hap hapoh ka Labang Nangphyllut Dolloiship (Block-1) bad u Dolloi jong ka Elaka Raliang, Elaka Chiliang Myntang bad ka Elakal Nongjngi. Ka Forum ka ong, ïa kane ka “Notification” la pynmih bakla da ka Sorkar Assam da kaba shu phiah julor ïa ki shnong jong ka Nongphyllut Dolloiship jong ka rilum Jaiñtia (Block-1) na ka Jowai Civil Sub-Division bad pynngat sha ka United Cachar &Mikirs Hills ha ka jaka ban pynhap sha ka United Khasi &Jaititia Hills District Councils hapoh ka jylla Meghalaya.
Lada kine ki jingpynpaw pyrthei ki long kiba shisha khlempep ka Block-I ka dei ban hap sha ka Jylla Meghalaya bad myntaka shong pat sa ha ka sorkar Meghalaya lyngba ka Regional Committee na ka bynta ka Jaiñtia Hills ba la khlieh da u Symbud Myntri Rangbah u Bah Sniawbhalang Dhar, yn lah neem ban pynkohnguh ïa ka Assam ban pynphai da kaba suk ïa ka Block-I sha Meghalaya. Kan mih pat sa ka “Give and Take” policy namarba ka Sorkar Assam kan ym shu ai da kaba suk lymda ka ïoh kylliang na ka Meghalaya.
Hapdeng kine ki jingïapynbeit hynrei kumba la sakhi ïa ki jingjia ha u snem 2024, ki nongïalam shnong jong ka shnong Mukroh, West Jaiñtia Hills District ki la hap ban leit tied ïa ka jingkhang jong ka Sorkar Jylla ban ujor ïa ka jingkyntur pud ka Karbi Anglong Autonomous Council (KAAC) shapoh u pud u sam jong ka shnong Mukroh da kaba tih surok.
Katkum ka Jingpynbna (notification) kaba la pynmih ha 25 tarik, Risaw, 1968 da ka ophis jong ka Jaiñtia Hills Autonomous District Council (JHADC), u pud u sam jong ka shnong Mukroh u kot haduh ka Elaka Labang Nongphyllut/Block-I ne ha ka shnong Moikoilum. Hynrei ka Sorkar Assam ka la kyntur sha ka shnong Mukroh naduh ki snem kiba mynshwa bad pynskhem ruh ïa ka jingkam trai da kaba buh ïa ka Forest Beat House hapoh ka shnong Mukroh. Kane ka jingkyntur pud jong ka Assam ka la lam ruh wat sha ka jingduhei jong ki san ngut ki mynsiem briew ha ka 22 tarik, Naiwieng, 2022.
Ha ka shnong Langpih ruh la sakhi ïa ka jingkyllon ïap jong ki saw ngut ki rangbah Khasi ha ka jingshah synreit kuli ha ki Pulit Assam ha ka 14 tarik, Jymmang, 2010 bad bun ngut ki briew ki la mynsaw.
Kine ki jingjia ki la jia na ka daw ba ki nongïalam kiba ïakhih Hill State kim shym la ïohi jngai ban pynbeit shwa ïa u pud u sam ynda ka Meghalaya ka la ïoh ïa la ka jong ka jylla ha ka 21 tarik, Kyllalyngkot, 1972. Kine ki jyrwit jyrwat ki mih na ka jingbym don ïa u pud u sam uba biang hapdeng ka Jylla Assam bad ka Jylla Meghalaya. Ka Jylla Assam manla ka sngi ka la nang kyntur da kaba theh ïa ki song pynroi kiba bun ha ki shnong kiba don hapdeng ka jingïakajia pud namarba ka sngewthuh ba dei tang da kane ka lynti kan dup lah ban kam trai ïa ki shnong kiba don ha khappud ka jylla Meghalaya.
