Man ka por ba nga leit sha ka thain shatei lammihngi, nga ngam ha ki jingkynmaw shaphang ki jingleit jong nga sha kane ka thaiñ bad ki para yuva morcha karyakarta na kylleng ka India. Ha kito ki sngi, khlem da peit ïa ki jingduna ha ki lad ka leit ka wan, ki jingeh ha ka jingshngaiñ, ki jingeh kiba wan na ki bandh bad ki chakkaa jam bad ruh ka jingduna ki jingdon jingem, ngi ju sngewtynnad bha ban ïoh lad ban ïakren bad ki briew na kane ka thaiñ, ban ïoh lad ban ïohi bad sngewthuh ïa ka deiriti bad ruh ban ïakren shaphang ki jingeh bad kumno ban pynbeit ïa kine.
Hynrei, ka jingkhmih lynti ban wanrah ïa ki jingkylla ka la ïakynduh jingeh namar ki jingieh bein da ki kam sain pyrthei, bad ka jingduna ka jingïasoh bad kiwei kiwei ki bynta ka India. Ka long kaba sngewsih ba ki jylla ka thaiñ shatei lammihngi, kiba long shi bynta jong ka ri jong ngi, ki dei kiba ngi ju khot na ka por sha ka por kum ‘ki shipara na kawei ka kmie ne kpa’. Hynrei katto katne snem hadien, ha kine ki por mynta, haba nga leit sha kine kijuh ki jaka, nga dap da ka jingsngewhun. Ki jylla ka thaiñ shatei lammihngi, kiba ngi khot ka “Ashtalakshmi,” ki la ïoh ïa ka jingpeit bniah bad ka jingkyrshan kaba ki dei ban ïoh. Khyndai snem mynshuwa, u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u la ong, “Ka India kan ym lah ban jam shakhmat lada ka thain shatei lammihngi kam jam shakhmat.” Ha kane ka jingngeit, ki sienjam ba la shim ha kine ki khyndai snem ba la dep ki la buh ïa ka nongrim ban plie lad ïa ka roi ka par ha ki por ban wan.
Lyngba ka jingpynlut palat 5 lak klur ha kine ki khyndai snem shiteng ba la dep, ka Sorkar India ka la ïarap bha ïa ka thain ha kaba ïadei bad ka jingpynbiang pisa. Ka la don ka jingkyntiew kaba kumba 233% ha ka jingmang tyngka da 54 tylli ki tnat Sorkar Pdeng na ka bynta ka thain shatei lammihngi hapdeng u snem 2014 bad 2023. Ka skhim PM-Devine kaba T 6,600 klur ka ba dang shu sanction kan plie ïa ki lad kamai kajih bad ki lad ka roi ka par na ka bynta ki briew ka thain. Ka jingpynbiang pisa bad ruh ka jingbei tyngka ka la plie lad ïa ka Sorkar ba kan pynbeit ïa ki jingeh kiba heh tam ha ka thain kum ki lad ka leit ka wan bad ki jingdon jingem.
Ka Bhupen Hazarika Setu, kaba long ka jingkieng kaba jrong tam jong ka India ban jam ïa ka jaka shong um ka la sahkut naduh u snem 2003, bad la plie paidbah ia ka ha u Jymang 2017. Kane ka la pynduna ia ka por ba donkam ban leit na Assam sha Arunachal Pradesh na ka 6 kynta sha ka 1 kynta. Ka jingkieng rel kaba jrong tam jong ka India kaba long ka Bogibeel kaba la plie paidbah ha ka 25 tarik u Nohprah, 2018 ka la pynduna ïa ka por ban leit na Delhi sha Dibrugarh da 3 kynta. Lah ban shu kdew hangne ba ia ka kam ban shna ïa kane ka jingkieng la sdang ha u snem 2002 hapoh u Bharat Ratna Atal ji hynrei ka la sahkut haba ka UPA ka la wan ha ka bor ha u snem 2004. Ka kam ka la iaid ryntih biang ha u snem 2014 haba u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u la wan ha ka bor.
Kumjuh, shuwa u snem 2014, ka dei tang ka Guwahati kaba ïasoh lyngba ka lynti rel, hynrei mynta, hapoh ka projek ban pynïasoh ia ki nongbah, ka Arunachal, Tripura bad Manipur ki la ïasoh lyngba ki lynti rel bad ka kam ban pynïasoh ia ki 5 tylli kiwei kiwei ki jylla ka dei ka ban pyndep shen. Ngi la pynbeit ïa ki jingeh kiba ïadei bad ka jinglong ka jaka da kaba pyndonkam ia ka teknoloji bad kum ban shu kdew, ka dei ha ka thain shatei lammihngi ba ngi la ioh ia ka world record bad shna ia ka jingkieng pier kaba kynjang tam ha ka lynti rel Jiribam-Imphal.
Shuh shuh, ha ka jingkyntiew ia ki kam jngoh kai bad ki lad kiba don ha ka ioh ka kot, ki lad ka leit ka wan lyngba ki liengsuin ki la kiew bha ha kine ki 9 snem ba la dep. Na ka jingdon tang 9 tylli ki kad liengsuin ha u snem 2014, mynta ngi don 17 tylli ki kad liengsuin. Ka kad liengsuin ba thymmai ha Arunachal Pradesh, kad liengsuin Donyi Polo bad ka terminal ha ka kad liengsuin Maharaja Bir Bikram (MBB) ha Agratala kiba la plie paidbah da u Myntri Rangbah Duh ha u snem 2022 ki dei ki dak jong ka jingkiew shaphrang ha ki kam kiba iadei bad ki lad ka leit ka wan lyngba ki liengsuin.
Da kaba pyni ia ka jingbakla jong ki Sorkar ba rim kiba ong ba ka jin duna ha ka roi ka par ka dei namar ka thain shatei lammihngi kam don ki jaka ba iasoh bad ki duriaw ne ki jaka shong um, ka Sorkar Modi ka dang trei ban plie ia ki lad kiba don ha ki jaka shong um ha ka thain. Shuwa u snem 2014, ka ju don tang kawei ka national waterway bad mynta ki don haduh 20 tylli ki national waterway ha ka thain shatei lammihngi bad kine ki plie ia ki lad kiba heh jong ki wah Brahmaputra bad Barak.
Ha ka jingtei ia ka jingiadei kaba kham jan bad ka South East Asia ha ka ioh ka kot, ngi dang kyntiew ia ka thain shatei lammihngi kum ka jaka pdeng jong ka Act East Polisi da kaba kyntiew ia ki lad ka leit ka wan. Ka Kaladan multimodal project bad ka Myanmar kaba T 2,904 klur, ka Agartala-Akhaura projek rel bad ka Bangladesh kaba T 1,100 klur, ka India-Myanmar-Thailand-trilateral highway kaba T 1,548 klur ki dei ki projek kiba heh kiba pynlong ia ka thain shatei lammihngi kum ka jaka pdeng jong ki kam ‘paramarjan shuwa’ bad ‘Act East Policy’ jong ka India. Ka jingpynthymmai ia ka India Bangladesh protocol halor ki lad lyngba ki jaka shong um bad ka khaii pateng ha u 2015 kaba la jia biang sa shisien hadien u snem 1972 bad ka jingioh ban pyndonkam ia ki kad Chhatogram bad Mongla Port jong ka Bangladesh ki la dei ki jingjop jong ka Act East Policy.
Ki la don ki jingpyrshang kiba skhem ban kyntiew ia ka shongsuk shongsain ha ka thain. Hapdeng u snem 2014 bad 2022, ki kam pyntriem ki la hiar da 76%. Ka la don ka jingduna haduh 90% ha ka jingkhlad ki bor pahara bad ka jingkhlad ki briew ka la hiar da 97%. Palat 8,000 ngut ki lehnoh ki la wan pyndem wait. Ka la don ka jinghiar kaba 75% ha ka jaka pyntreikam ia ka AFSPA. Na ka bynta ki jingpynbeit kiba iaineh, la soi ia ki accord bad ki kynhun pyntriem bad la ai ki song ai jingiarap pisa ia ki ban pynsuk ia ka jingrung biang jong ki ha ka imlang sahlang.
Ha ka jingpeit bniah ia ka roi ka par bad ka shongsuk shongsain ha ka thain shatei lammihngi, u Myntri Rangbah Duh u la leit palat 60 sien sha ka thain ha kine ki khyndai snem shiteng ba la dep kaba pyni ba ka jingkut jingmut ha ki kam sain pyrthei ka lah ban wanrah ia ka roi ka par ha ka thain.
Lyngba ka jingkut jingmut, ka jingieng skhem bad ka jingpynkupbor, ka thain shatei lammihngi mynta ka don ha ka khep jong ka Amrit Kaal. Kine ki khyndai snem ba la dep ki dei ki snem jong ka jingshim ia ki rai bad kine ki 25 snem ban wan kin pyni ia ka bneng kaba don ha ka sla pyrthei kaba ngi tip kum ka thain shatei lammihngi.
* U Nongthoh u dei u Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ia ka tnat Development of North East Region.
