KI 75 SNEM KI JINGSHAH LEHBEIñ HAPDENG KA JINGLAITLUID
Da u. Chandame Sungoh Chutwakhu Jowai .

Para ri baieit ki khun ka Bri U Hynñiewtrep Hynñiewskum , Khynriam U Pnar U Bhoi U War u paid Khasi ba ïar. Lehse ngi lah ban sngewbit sngewbiang sngewroi sngewpar, sngew nang sngew stad sngew suk sngew shngaiñ, hynrei haka jingpeit jing ïoh-i jing nga te em kam long rea kumta. Ngi dang long kiba duk ngi dang long iiba sahdien, ngi dang long kiba sahdien haka jingnang jingstad haka pule puthi hakhnat kiwei pat ki jait bynriew, ngi dang long kiba rit paid tang shitroh ha khmat ka pyrthei ba ïar.
Naduh ba ngi la ïoh ïalaka jong ka ri haka 15 tarik August 1947 ngi la long laitluid hala ki jong ki ri ki hima ha kylleng ki bynta jong ka ri India. Ka ri Khasi Jaiñtia jong ngi ruh ka long kumjuh, ka sorkar phareng ha shwa ba kan ieh noh ïangi kala pynbna kum ki syiem bad ki hima kiba laitluid, kane ka mut ngi lah ban pynïasoh bad kino kino ki ri lane ban thaw ïaka ri lajong.
Hynrei haka 15 December 1947 ki nongïalam jong ki 25 tylli ki hima Khasi kila ïasoi ïaka kata ka dulir haka kyrteng jong ka Federation of Khasi States kaba ngi tip kum ka Instrument of Accession (IOA) bad ka Indian Dominion te lyngba kane ka dulir ngi la long nong India noh. Kat kum ka jingïasoi haka ta ka dulir te ngi dei ban long State lypa noh hi namarba la ïasoi lypa haka kyrteng Khasi States bad la dei ban pynbna State ba pura ïangi naduh ka Republic Day ba nyngkong duh haka 26 January 1950. Pynban mar khong pong la niewbeiñ niewpoh bad la pynhiar kyrdan ïangi tang kum ka District hapoh ka jylla Assam .
Kane ka dei ka jingshah lehbeiñ ba nyngkong eh jong ngi .
Hadien nang ta haba ki riew rangbah jong ngi kila pei mat bangi la shah shet kylla haka sorkar Bharat te ki la ieng ïaleh ban ïoh ïala ka jong ka jylla, bad hadien 25 snem jong ka jingïaleh ka sorkar India kala ai ïangi daka ta ka State kaba khlem u pud u sam haka 21 January 1972. Nalor ba ngim don ïa u pud u sam u ba pura , ngi dang hap haduh mynta mynne hapoh kata ka Assam Schedule, ka Join Cadre bad ka Status Quo. Ha kaba lyngba jong kine ka sorkar Assam kala ïoh ban thombor ban lehbor bad ban sngew halor ban ïangi.
Kane ka dei ka bynta ba ar jong ka jingshah lehbeiñ. Naka por shaka por ki pait nongshong shnong kiba don haki thaiñ khappud ki ud ki nam shaka sorkar ban pynbeit ïaka ne ka jing eh, hooid ka sorkar Meghalaya ruh kala buddien bad leh ïakane hynrei ki sah kut tang haki jing ïakren katba ka kam pat kam shym urlong satia.
Haba ngi peit shaka synshar khadar, ka don ka jingleh shiliang khmat kaba shyrkhei ka jingbam sap kaba jur. Ngim lah ban len hapoh kine ki 75 snem kiba la leit kiba bit ba biang te kila bit la biang shiaha, kiba riewspah te kila riewspah shisha, kiba kiew te la kiew shisha. Hynrei haba ngi ong ka ri bad ka jaitbynriew te kam mut tang ïakine, ka kynthup lang ïa baroh ki kup shiliang sem shiliang, ki duk ki raitoi ki bieij ki anna. Tang ba la bit la biang ki wei ki ar kammut ba la bit la biang ka ri bad ka jaitbynriew.
La shgewthait bad sngewjlep ban sngap ïaki jingkren jong ki Ministers haki sngi Independent bad sngi Republic, ade sngew haki jingkren jong ki hakine ki sngi te sngew la kumba la bit la biang lut nadong shadong. Hato ym long seh ban kdew khyndiat khynsoit ïaki jingduna ruh?. Lada ngi peit ïaka PHE Department, ka tnad sam umbam umdih, haduh katno eh ki thaiñ nongkyndong kiba la ïoh umbam umdih. Ka jingpyntrei kam ïaki Project Supply umbam umdih ki long kiba sahteng. Ka jingpyntrei kam ïaka Jal Jeevan Mission kalong tang kumba 36 – 40 percent ei ei kaba sah nangne pat tip kan poi shano bad kan long kumno?
Ka Tnad pynmih bording ruh kadon haka kynrum kynram. Ka jinglip light khah khah, ka load shedding kaba man ka por, ka jingsah ram kaba daki spah klur tyngka nalor kane ka sorkar kam lehraiñ wat ban thmu die ïaka shaki riew shimet ruh.
Ka Education Department Ka tnad pule puthi ruh hakaba ki nonghikai ki hap ban ïakhih ban shah thngan ban ïathiah surok ban dawa ïala ka bainong. Ki skul sorkar kim juh poi shakhmat haki result eksamin, khamtam lei sha ki thaiñ nongkyndong ki skul sotkar dei kiba torti bad ki bymler da shisha.
Ka Health Department. Ngi ïoh khubor jan man ki bnai baki myntri sorkar ki plie lane pynkiew kyrdan ïaki Sub- Center, PHC, CHC, Civil Hospitals, hynrei bun baki tang shu khap ribon. Ki jingthiah, ki tiar sumar, ki nurses, ki Doctors ki dawai dashin ki nehsah kumjuh lane ki dang hiar pynban. Jan baroh ki Department ruh ki long kumne.
Ki don ki skim rep khaw hynrei lymda don khaw dkhar te ngin ïap thngan. Ki don ki skim ri syiar ri sniang ri dohkha hynrei lymda don ki syiar ki sniang ki dohkha na ri dkhar te ngim ïoh mad doh hi. Ki Ministers ki heh ki haiñ ki leh pylleiñ pylleiñ ïaki kam be-aiñ naka bynta ka jingmyntoi jong ki shimet. Haka por ka jingïakhih ki nong East Jaiñtia sha phang ki Coke Factory katno ngut ki ministers kiba paw kyrteng. Katno ngut ki hehspah ki MDC ki Waheh Chnong. ba long Local Directors haki Cement Plants ha East Jaiñtia ban ïoh kamai spah dakaba pynjot ïaki khlaw ki btap ki dieng ki siej ka sawdong sawkun bad ka mariang. Man ka miet ki trok kit dewïong be- aiñ ki iaid sahuh lyngba ki High Level ki Agent jong ka sorkar. Daki spah tylli ki Sawmills be-aiñ tang hapoh West Jaiñtia kiba long ruh jong ki MLA / MDC hato ka Forest Department ka leh aiu halor kane!.
Kine kidei ki jingshah lehbeiñ jong ngi ki rit ki ria ki kup shiliang sem shiliang ki bieij ki anna hapoh ki 75 tylli ki snem jong ka jinglaitluid.