Kham jur ki jingban khia ka jingmut jingpyrkhat ha ki kynthei kiba treikam

Ki kynthei ki long kiba kham thikna ban ïa ki shynrang ban pyni ïa ki dak ki shin jong ka jingkhia jingmut jingpyrkhat haba ki bat ïa ka kam kaba kham halor ne khia ka jingkit khlieh ha ka kam kaba ki trei, la ong ki stad scientist na US. Ha ki shynrang, ka jingkit khlieh, kum ka jinglah ban wai lane ban beh ïa ki nongtrei, ka pynduna ïa kita ki dak ki shin jong ka jing khuslai bad khia jingmut jingpyrkhat, la ong kane ka jingpule bniah.
Kane ka jingpule bniah, ïa kaba la pynmih ha ka journal jong ka Health and Social Behaviour, ka la bishar bniah ïa 2,800 ngut ki rangbah bad ki longkmie kiba dang pdeng rta. Uwei u stad u la ong ba kane ka jingpule bniah ka pyni ïa ka jingdonkam na ka bynta kiba bun shuh shuh ki kynthei ne longkmie kiba don jingkit khlieh ne ka bor treikam ba halor ha ka trei ka ktah bad ka jingïapher shuh shuh ha ki kam ba ki kynthei ki trei.
Ki stad scientist hapoh ka University of Texas ha Austin ka la kylli tohkit ïa 1,300 ngut ki shynrang bad 1,500 ngut ki kynthei kiba pyndep ïa ka graduate na ki high school Washington lyngba ka phone ha ka snem 1993 bad 2004, ha ka por ba ki don ha ka rta kumba 54 bad 64 snem.
Ki stad pule bniah ki kylli jingkylli ïa ki nongïashim bynta shaphang ka lyngkor treikam jong ki bad shaphang ka jingbun jong ki sngi ha ka taïew ba la lah ba ki la ïohsngew ïa ki dak ki shin jong ka jingkhia jingmut jingpyrkhat, kum ka jinglong sngewsih bad ka jingpyrkhat ïa ka jingim jongno re ba ka long ka bym ïahap. Haba kata ka kam ba ki trei ka kynthup ïa ka jingwad ne wai nongtrei, beh nongtrei bad pynïapher ïa ka jingsiew, ki longkmie ne kynthei la ïathuh lypa ba ki don ïa ka jingkiew ba 9% ha kita ki dak ki shin jong ka jingkhuslai bad khia jingmut jingpyrkhat ban ïa kito ki longkmie ne kynthei ki bym shym don ïa kum kine ki jingkit khlieh ha ka kam ka jong ki.
Ha kajuh ka por, ki shynrang ki don ka jingduna da 10% ha ka jingma na ki dak ki shin jong ka jingkhia jingmut jingpyrkhat. Ka jingpule bniah ka la ong ba kam shym la shim jingkheiñ ne ñiew satia ïa kiwei kiwei pat ki dak kiba lah ban wanrah ïa kane ka jingkhia jingmut jingpyrkhat, kum kita ki kynta trei ba ki trei ha ka shi taïew, la ki briew ki don ïa kita ki kynta trei ba lah ban pynbiang bad haduh katno ki nongtrei ki kham long thikna ba ki bahalor jong ki ki wan jurip ne bishar ïa ka kam ba ki trei.
Ki stad scientist ki la ong ruh ba ki shynrang ki long kiba kham thikna na ka bynta ban rai lano ban sdang ban pyndep ïa ka kam ba ki trei ban ïa ki kynthei ne longkmie bad ki long kiba kham duna ban shah jurip ne shah pynïaid ha ki nongai jingmut jong ki.
Ka Tetyana Pudrovska, kaba long ka nongpule bniah ka la ong “Ki longkmie ki don ïa ka jingnang jingstad kaba kham biang, ka jingïoh kaba kham heh, ki kam kiba kham don burom bad kiba kham aram ha ka trei ka ktah bad kiba don ïa ka bor pynïaid lade ban ïa kito ki longkmie ki bym don ïa ka bor pynïaid kam pynïaid jam.
Haba ki kynthei ki shim ïa kata ka jinglong kum ki shynrang ha ka jingtrei jongki kum ki bor bahalor ne kum ki nongïalam, ki shah kren beiñ ba ki don ïa kata ka jinglong bym ïahap bad ka jinglong kynthei, ka jur ruh ka jingbankha ka jingmut jingpyrkhat ha ka jingkithlieh ïa ka kam ba ki trei ryngat lang ka ïa ka kam ïing kam sem” ong ki stad saiantis. “Wat la katta ki don ïa kata ka jingshitom ba kham shyrkhei ba ktah ïa ka bor pyrkhat ban ïa kiwei pat ki longkmie ne kynthei kiba trei ha ki kyrdan ba kham hapoh bad dua ka jingkitkhlieh ïa ka kam ba ki tr bad ïa ka kam ïing kam sem” la ong shuh shuh ki stad saian.