Haba nga dang ïakren bad ki katto katne ki paralok ha Sohra ki kylli ïanga, “Balei mo Kong ba kat nang bun ki seng ieid ri kiba saphriang kylleng ka ri Khasi-Jaintïa katta ka nang hïar arsut ka ri bad ka jaidbynriew ha kiba bun ki lïang. Peit shuwa ïa ka jingduk. Kat nang mih ki snem ki la nang bun kiba duk tasam. Bun na ki ki wan her sha sor Shillong ban wan wad ja kpoh. Bun na kine ki dei ki longkmie kiba lah shah ieh khunrei. Ki dei jingdie harud surok, bad halor ki lynti ïaid kjat ki briew namar bym banse ba tngan ka kpoh bad ba hap pyndap ïa ki jingdonkam ki khun bapli.
Ïa kine ki jnit ki jnat kiba pynjynjar ïa ka jaidbynriew; kiba nang pynïar ïa ka jingduk bad kiba tan ïa ki briew jongngi sha tbïan ha ki lïang kiba bun kum ha ka pule puthi bad ka jingïoh kam ïoh jam. Kane ka pyrthei mynta ka dei ka pyrthei ïa ai reng ha ki lïang baroh. Ym lah ban shu ïoh da kaba suk la ïa ki kam sorkar ne ki kam ha ki kompeni bad ki nongai kam shimet. Haba nga leit ha ka Hotel Marriot lane ka Vivanta – ki artylli ki hotel bah kiba dang shu plie ngam ïohi satïa ïa ki shynrang samla ba kin trei hangta. Kham bun hi ki dei ki kynthei. U manager ka Marriot u ong ba ki shynrang kiba rung trei hangto ki kwah ban leit ïing noh tang lah dap 6 baje janmiet. Kano kano ka jaka trei ka don la ki jong ki kyndon trei kam bad haba rung kam ki da phah soi ïa ka kynta soskular ban ïakut ïa ka dor jingsiew bad ki kynta ban trei kam. Kum ki nongwad kam ngi dei ban kloi ban pdïang ïa kita ki jingdawa jong ki nongai kam. Ngim lah ban leh kat kum ka mon lajong. Hynrei kaba ngi ïohi ka long ba baroh baroh ki samla wad kam ki khmih lynti ba ka kam kaba ki trei kan long kum ka kam sorkar kaba wan katba mon, mih katba mon bad shim shuti ruh katba mon. Ka sorkar mynta ka lah poi ha u pud uba kam lah pynkha kam shuh. Lada ym lah ban trei ha ki kompeni lane ki karkhana (industries) ki bank, ki skul, kolej, skul bah (university) te haei pat yn ïoh kam?
Bun ki kmie ki kpa ki ong ba ki khun shynrang kim kwah ban trei shabar na la ri, kata ka mut ba kim kwah ban trei sha kiwei pat ki jylla ka ri Indïa. Ki kynthei samla jongngi pat ki kloi ban leit trei shano shano ruh tangba bïang ka jingsiew. Ngi shem ba ki trei ha ki lieng suin, ha ki kompeni bapher bapher ha Bangalore, Chennai, Delhi, Mumbai bad Kolkata. Bun na ki, ki trei ha kata ka ‘hospitality industry’ lane ha ki hotel kiba heh ha kylleng ka ri Indïa. Ki shynrang pat kham shitom ban shem ha kum kine ki kynja kam. Ngi dei ban kynmaw ba ïa mynta hi ym lah ban khmih lynti ban ïoh kam tang ha kane ka jylla lajong.
Ha kane ka jylla don ruh kiba bun bah kiba pep skul khlem pat pyndep ïa ka eksamin Matrik lane ka Senior School Leaving Certificate (SSLC) namar ki pheil palat arsien bad ki salïa noh ban pyndep. Bun kiba shim noh da ka lynti ban shu bylla sngi ha kaban shna iing, shna surok bad kumta ter ter. Lada lah ban pyndep tang ka Matrik bad rung ha ka ITI (Industrïal Training Institute) la lah ban ïoh ïa ka jinghikai ban trei ïa ki kam elektrik (electricïan), lane ka kam trei um (plumbing) lane ka kam suh jain bad kumta ter ter. Ngi shem ba kiba shna pipe um lane ki plumber ki duna bha. Kumjuh ruh kiba trei ïa ka kam wiring elektrik (electricïan). Hynrei duna bha ki briew jongngi ha kine ki kam pyntbit ïalade (skill).
Dei na kane ka daw imat lah shu bun sa tang ki seng kiba mih kum ki tit bad kiba don por ban ïadon bynta bad kine ki kynja seng ieid ri bapher bapher ki dei kibym don ka kam ka jam bad kiba shu pynlut por ban leit tuklar ïa ka kam kiwei. Dang ha kine ki sngi ngi ïohi ïa uwei u samla uba kam ba u dei na kawei ka seng bad u leit tuklar ha Polo ha ka jaka pynthoh tim (khalai ïasïat) la uta uba die nombor hangta u don ne em ïa ka lisen. Uta u nongpynthoh tim u bitar bad u kylli, “Me don hok aiu ban wan tuklar la nga don lisen ne em. Lada khlem lisen nga lah hi ban pynthoh tim? Uta u samla u phet noh bak nangta. Kine ki jingjïa ki dei kiba man la ka sngi.
Ha ka jingshisha kita kiba kam ba ki ieid ri ki dei ban pyni da ka nuksa ba ki trei shitiom trei minot, ban pule haduh ban da lah ban ïoh ïa ka kam lane ban seng ka kam lajong. Ki dei ban long kiba peit ngor bhai a ka jingbamsap kita kiba don hapoh ka sorkar namar ba kato ka pisa ka dei ka jong ki paidbah. Donkam aiu ban leit tuklar ïa ka kam shimet ki briew bad ban khrong pisa na man la ki dukan na ka por sha ka por? Hato kata ka dei ka jingieid ri? Kato te ka dei ka buit bam jem khlem da trei eiei ruh. Kaba sngewsih ka long ba katba nang mih ki sngi katta nang bun kita ki seng ieid ri.
Shisien pyrkhat te sngewmat kumba mangi baroh kiba trei ïa la ka jong ka kam ngim dei kiba ieid ri. Ka don ka jingsngew ba lada eied ri dei ban don beit kano kano ka seng. Hooid donkam ban don ki seng kiba pyrkhat sngewkhïa ïa ka imlang sahlang bad kiba ban wanrah ïa ka jingbha ha kano ka bynta hynrei kita ki dei ban don la ka jong ka jingkynshew, ym ban shu dawa pisa na kiwei pat ban pynlut pynsep na ka bynta kata ka seng.
Namarkata ki kynrem ki lyndan bad ki stad pule kane ka jaidbynriew ki la dei ban shim khïa ïa ka jingkha jong kine ki seng ieid ri kiba khot ïalade ki seng bhalang. Lah dei ban kynthoh ïa kum kine ki seng bad ruh ban wad ïa ka nongrim halor kaba ki ieng. Ban kiew ka ri bad ka jaidbynriew baroh ngi dei ban trei minot la ka jong ka jong ka kam. Ngim lah ban im sngi da kaba shu dawa pisa na kiwei pat ba khlem sa sei la ka jong ka umsyep. Ka jingkiew dor tasam ki mar bam mar dih ruh ka dei na kane ka jingbun palat kiba khrong pisa naduh na ki nongkhaii doh bad dohkha haduh ki soh ki jhur bad kumta ter ter. Ïa kata ka pisa kaba ki nongkhaii ki siew sha kine ki seng ieid ri ki hap ban ïoh pat na ngi ki nongthied da kaba pynkiew do rïa ki mar bam baroh.
To da ïa pyrkhat bha lem halor kane ka mat ka phang namar ba lada ïai long kumne te kiba duk kin sa nang duk shuh shuh bad tang ka bam kaba ki dei ban thied ruh kin ym lah bor shuh ban thied.
