Ka rukom pyntreikam ïa ka mang tyngka ban pynkylla ïa ka rep ha India

0

Naveen P Singh

Ka kam rep ha India ka dei ka bynta kaba kongsan jong ka ïoh ka kot bad ka don kumba 18% ka bynta ha ka GDP bad ka ai lad kamai jakpoh ïa jan 58% ki briew jong ka ri. Kane ka kam kaba kongsan ka pynthikna ïa ka jingshngaiñ ha ka bam bad ka kyrshan ïa ki karkhana kiba ïadei bad kane ka kam. Hynrei katba ngi dang jan ïa ka jingpyllait ïa ka Mang Tyngka jong ka Sorkar Pdeng na ka bynta u snem 2025-26, ngi dei ban ithuh ïa ki jingeh kiba buh jingma ïa ka jingryntih bad ka jingkiew shaphrang. Ha ki por ban wan, ka jingkylla ka dor jong ki mar bad ka jingkiew ka jingbah ram ki nongrep ki ktah ïa ka jingseisoh bad ka bha ka miat. Ki jingeh ha ka samoi kaba pdeng ki kynthup ka jingdonkam ban pdiang ïa ki rukom treikam ba ïaineh ban ïaleh pyrshah ïa ki jingktah ka jingkylla ka mariang, kaba lah ban ktah ïa ki rukom rep tynrai. Haba ngi phai shakhmat, kane ka kam ka dei ban saiñdur thymmai bad kylla ban bteng ïa ka bynta kaba heh jong ka ha ka jinglong jingman kaba kylla stet ha kaba ïadei bad ka ïoh ka kot. Ki nongthaw polisi ki dei ban thew lang ïa kine ki jingeh bad ka roi ka par kaba jrong samoi bad kaba ïaineh ha kane ka mang tyngka ban wan. Da kaba peit shuwa ïa ki jingai jingïarap ïa ki nongrep ba shem jingeh, ka jingbei tyngka ha ki rukom rep kiba ïahap bad ka mariang, bad ka jingkyntiew ïa ka jingsaiñdur thymmai, ka Sorkar ka lah ban tei ïa ka jinglong jingman kaba khlaiñ ha kaba ïadei bad ka kam rep kaba ïarap ïa ka jingkiew ka ïoh ka kot bad kaba pynthikna ïa ka lawei kaba bha ïa ka kam rep ha India.
Ka jingkiew shaphrang ha ka jingwadbniah ha ki kam rep – Ka jingdonkam ba kongsan
Ka jingwadbniah bad ka jingkyntiew ïa ka kam rep ha India ka dei kaba ïoh duna bha ka jingbei tyngka kaba long tang 0.4% jong ka GDP na ka bynta ka kam rep haba ïanujor bad ka jinglong jingman ha ka pyrthei kaba long 1%. Kane ka pynsuki ïa ka jingsaiñdur thymmai bad ka jingpdiang ïa ki jingpynbeit ïa ki jingeh kiba heh kum ki mar rep kiba lah ban kyrda na ka suiñbneng, ka rukom pyndonkam ïa ka um, bad ki rukom kiba kham bha ban ïaleh pyrshah ïa ki khniang. Ka mang tyngka ka dei ban kyntiew arshah ïa ka jingpynbiang na ka bynta ka jingwadbniah bad ka jingkyntiew, da kaba peit bniah ïa ki kynhun treikam kum ka ICAR bad ki SAU bad pynshlur ïa ka jingbei tyngka na ki riew shimet lyngba ki jingai jingmyntoi kiba kham bha na ka bynta ka CSR. Kine ki sienjam kin wanrah ïa ka jinglong jingman kaba khlaiñ na ka bynta ka jingïatreilang hapdeng ki riewshemphang, kito kiba ïadon bynta ha kane ka kam, ki nongrep bad kane kan pynthikna ïa ki kam kiba lah ban kyntiew ïa ka jingseisoh ka kam rep bad ka jingïaineh jong ka.
Ka jingpyndap ïa ki jingduna ha ki jingdon jingem ban pynduna ïa ka jingsepei hadien ka por rep
Ki jingsepei hadien ka por rep ha India ka long hapdeng 10-20% ha ka shi snem bad kane ka pyni ïa ki jingduna ha ki jaka buh mar, ka logistic bad ka jingpynpoi mar. Watla ki don ki jingpynbiang hapoh ka Agriculture Infrastructure Fund kine ki jingduna ki dangsah. Kane ka mang tyngka ka dei ban peit bniah ïa ka jingshna ïa ki jaka buh mar ha ki jaka nongkyndong, ki jaka buh pyndait thah, bad ki rynsan digital ban pynduna ïa ka jingsepei bad kyntiew ïa ki jingpynïasoh hapdeng ki nongrep bad ki ïew. Shuh shuh, ka jingkiew ka kam pynmih mar bam bad ka jingkiew ka per capita income ka wanrah ïa ka jingdawa ïa ki mar bam ha India, kaba wanrah ïa ka jingdonkam ïa ka lad pynbiang mar kaba khlaiñ. Ka jingbei tyngka ha kiwei kiwei ki kam kiba ïadei bad ka kam rep, kum ka jingthung tit bad ka jingri ngap, ka lah ban kyntiew ïa ki lad ïoh kam ha ki jaka nongkyndong. Ka jingpynïar ïa ki lad pynbiang um ïa ki jaka rep ka lah ban kyntiew shuh shuh ïa ka jingseisoh bad pynbeit ïa ka jingeh kaba wan na ka jingduna um.
Ka jinglah kyrda na ka jingkylla ka suiñbneng: U rishot ba thymmai ha ki polisi ba ïadei bad ka kam rep
Ka jingkylla ka suiñbneng ka buh ïa ka jingma kaba heh ïa ka kam rep ha India namar ka jingbym lah batai lypa ïa ka suiñbneng, ka jinghap slap ha ka por bym ïahap, bad ka jingjulor ka khyndew. Ka jingïeng skhem na ka bynta ki rukom treikam ba ïaineh, ba kynthup ka jingpynbun ïa ki jait jingthung bad ka jingrep tynrai bad jingrep organic ka long kaba donkam bha. Ka jingpynïar ïa ka Pradhan Mantri Krishi Sinchayee Yojana ban peit ïa ki jaka ba duna um bad ka jingai subsidy na ka bynta ka jingpynpoi um sha ki jaka rep da kaba pyndonkam ïa ka bording solar ki lah ban pynduna ïa ki jingeh kiba ïadei bad ka suiñbneng. Ki prokram ba kyrpang ban kyntiew ïa ka jingpynmih oilseed bad pulse ka lah ban pynbeit ïa ki jingeh kiba ïadei bad ka suiñbneng bad pynduna ïa ka jingshaniah ha ka jingshalan mar nabar ka ri bad kane kan kyntiew ïa ka jinglah kyrshan ïalade.
Ka jingpynbun ki mar rep: Ka bynta kaba kongsan na ka bynta ka jingshngaiñ ki nongrep ha ka ïoh ka kot
Ka jingpynbun ïa ki lad kamai jakpoh lyngba ki kam ri jingri, ri dohkha bad horticulture ka long kaba donkam bha ban pynduna ïa ka jingshaniah ki nongrep ha ka jingmih na ki mar rep. Ka kam ri jingri ka don ka bynta kaba 28% ha ka GDP na ka kam rep bad ka kam ri dohkha ka donkam ïa ka jingbei tyngka kaba kham heh lyngba ki skhim ba kyrpang kum ka Animal Husbandry Infrastructure Development Fund bad PMMSY. Kumjuh, ka jingbei tyngka ha ki jingdon jingem kiba ïadei bad ka horticulture, kum ka jingpyndait thah, ki jaka buh mar bad ki jaka pynbiang mar, ka lah ban kyntiew ïa ka bor jong kane ka kam ban shalan mar shabar ri. Ka mang tyngka ka dei ban pynïasoh ïa kine ki kam hapoh kawei ka rukom treikam kaba ïar ha ka kam rep kaba kyntiew ïa ki jingmyntoi kiba ki nongrep ki ïoh.
Ka kam digital ha ka kam rep: Ka jingpynkylla ïa ki rukom rep
Ka jingkylla digital jong ka kam rep ka lah ban pynkylla ïa ka rukom shim rai bad ka jingseisoh. Ki rynsan kum ka e-NAM ki dei kiba hap ban pynïar ban kynthup ïa baroh ki mandi, bad pynthikna ïa ka jingshai bad ka jingïoh bynta ha ki ïew. Ka jingpynïasoh ïa ki teknoloji kum ka AI bad blockchain ha ka kam pynbiang mar, ka insurance na ka bynta ki mar rep, bad ka jingpeit ïa ka jingbha ka khyndew ka lah ban kyntiew bha ïa ka jingseisoh bad ka jingpeit ïa ki jingma. Ka jingsdang ïa10,000 tylli ki Farmer Producer Organization (FPO) ka donkam ïa ka jingkyrshan kaba heh ha ka pisa pilaiñ bad ka teknoloji ban pynkupbor ïa ki nongrep ba trei ki kam barit baria lyngba ka bor jong ka jingïatylli ha ka jingïadait dor bad ka jingïoh lad sha ki ïew.
Ka jingpynïasoh ïa ki ïew bad ki kam digital
Ka Mang Tyngka ka dei ban peit ïa ka jingpynïasoh ïa ki ïew da kaba wanrah ïa ka jinglong jingman digital ba khlaiñ bad ki rukom treikam ba don nongrim ha ka data. Ka jingpynïar ïa ki ïew digital kum ka e- NAM, ban kynthup ïa baroh ki mandi bad ka jingpynïasoh ïa ki bad ki electronic warehouse receipt (e-WR) kan plie lad ïa ki nongrep ba kin pynkylla pisa ïa ki mar rep ba la buh, pynduna ïa ka jingdie kyrkieh, bad pynïahap bad ki jinglong jingman ha ka pyrthei ha kaba ïadei bad ka kam khaïi pateng. Ka jaka pdeng jong ka data shaphang ki mar, kaba lum ïa ki jingtip na ki rynsan buh mar, ki rynsan khaiï pateng, bad ki kynhun sorkar ka lah ban plie lad ïa ka jingïoh ïa ka dor kaba biang bad ka jingshim ïa ki rai da ka jingsngewthuh ha kaba ïadei bad ki ïew. Shuh shuh, ka jingkyrshan ki polisi ka long kaba donkam bha ban pynïaid ryntih ïa ka jingkyntiew ïa ki ïew ka ban pynthikna ba ki treikam lang. Kane ka rukom treikam kan kyntiew ïa ka jingshai, kyntiew ïa ka jingïoh ïa ka dor kaba biang, bad wanrah ïa ka ïew mar rep kaba khlaiñ ka ban pynkupbor ïa baroh kiba ïadon bynta ha kane ka kam bad kyntiew ïa ka jinglah ïaleh ka India ha ki ïew ha kylleng ka pyrthei.
Ka jingplie lad ban ïoh ram ki nongrep ba trei ha ki kam barit baria
Ka jingïoh ban shim ram ka bteng ban long ka jingeh ïa ki nongrep ba trei ki kam ba rit ba ria ba kynthup ïa ki nongrep ba shim wai, kiba dang kham bun katba dang bun ki jaka sor ha India. Bun sien kine ki nongrep ki phai sha ki nongai ram shimet, kiba shim ïa ka sut kaba heh. Ka jingkyntiew ïa ka thong ban ai ram na ka bynta ki kam rep na ka T 20 lak klur sha ka T 25 lak klur, da kaba peit bniah ïa ki nongrep ba trei ki kam ba rit ba ria bad ki nongrep ba shim wai ka long kaba donkam bha. Ka jingpynïaid ryntih ïa ki kam hapoh ka Pradhan Mantri Fasal Bima Yojana (PMFBY) ka lah ban kyntiew ïa ka jingpdiang ïa ka insurance na ka bynta ki mar rep. Ka jingpynkhlaiñ ïa ka kam ai ram bad ai insurance ka lah ban wanrah ïa ka jingshngaiñ ïa ki nongrep ka ban pynduna ïa ki jingma ba ki ïakynduh bad kyntiew ïa ka jingbei tyngka kaba seisoh.
Ka jingpynkupbor ïa ki longkmie: U budlum jong ka kam rep ha India
Ki longkmie ki don ka bynta kaba 50% na ki nongtrei ha ki kam rep ha India bad ki ïakynduh ïa ki jingthut ha ka jingïoh ïa ki jingdon jingem bad ka jingïoh ïashim bynta ha ki rynsan kiba shim ïa ki rai. Katba ki don ka bynta kaba 33% na baroh ki trai jaka rep, ki duna ka bynta ha kaba ïadei bad ka jingkamai bad ki jingdon jingem. Ki prokram kiba peit bniah ïa ki jingïapher hapdeng ki rangbah bad ki longkmie kiba kyntiew ïa ka sap treikam, ki hok kiba ïadei bad ka jinglong trai jaka, bad ka jingïoh ban shim ram ki long kiba donkam bha. Ka mang tyngka ka dei ban peit bniah ïa ka jingpynkupbor ïa ki longkmie kiba trei ha ka kam rep da kaba pdiang ïa ka bynta kaba kongsan ba ki don ha ka jingpynthikna ïa ka jingshngaiñ ha ka jingïoh mar bam bad ka jingriewspah ha ki jaka nongkyndong.
Ka jingpynkylla ïa ka India sha ka nongïalam ha ka khaïi pateng ïa ki mar rep
Ka jingshalan ka India ïa ki mar rep kaba kot sha ka $50 billion na ka bynta u snem 2023-24, ka don ki lad ban kiew shaphrang. Ka jingpynbiang ïa ka fund kaba T 10,000 klur ban kyntiew ïa ki jingdon jingem kiba ïadei bad ka jingshalan mar bad ka kam logistic kan kyntiew ïa ka jinglah ïaleh ha ka pyrthei. Ki jingbei tyngka ha ki mar organic bad ki mar ba la pynbha ka lah ban khring ïa ki ïew ba heh dor. Ki jingïatreilang ha ki kam khaiï pateng bad ki jingïakut bad kiwei kiwei ki ri ki dei ban peit bniah ïa ka jingpynduna ïa ki jingeh ki bym ïadei bad ki dor bad ka jingpynïahap ïa ka kam shalan mar jong ka India bad ki jinglong jingman ha kylleng ka pyrthei. Ka kynhun ba pynïaid kam ba kynthup ïa ki nongmihkhmat jong ki nongrep bad ki riewshemphang ha ka kam shalan mar ka lah ban wanrah ïa ka rukom shim rai kaba pura kaba ïadei ïa ki nongrep ha ka ri ha ryngkat ka jingkyntiew ïa ka bor ïaleh ha ki ïew jong ka pyrthei.
Ha kaba pynkut, ka Mang Tyngka jong ka Sorkar Pdeng na ka bynta u snem 2025-26 ka wanrah ïa ka lad ban peit thymmai ïa ka lawei jong ka kam rep ha India. Da kaba pynbeit ïa ki jingeh kiba don mynta bad ka jingpyntreikam ïa ki sienjam kum ka jingpeit bniah ïa ka jingwadbniah bad ka jingkyntiew, ka jingpynkhlaiñ ïa ki jingdon jingem, ka jingwanrah ïa ka jinglah kyrda ïa ki jingkylla ka suiñbneng, bad ka jingkyntiew ïa ka jingpynbun ki mar rep, ka Sorkar ka lah ban kyntiew ïa ka kam rep. Shuh shuh, ka jingpynkupbor ïa ki nongrep lyngba ki jingkiew shaphrang ha ki kam digital bad ka jingpynthikna ïa ka jingïoh shim ram kan pynskhem ïa u budlum jong ka ïoh ka kot bad ai ka lad kamai jakpoh kaba ïaineh na ka bynta ki million ngut ki briew. Ka jingsdang ïa ka Agricultural Development Council (ADC) kumba long ka GST council ka long kaba don kambha. Namar kine baroh, ka kam rep ha India ka lah ban long ka dak jong ka jingkiew shaphrang bad ka jingsaiñdur thymmai bad ka nuksa ïa kiwei.
(Dr. Naveen P Singh u dei u Member Official, Commission of Agricultural Cost and Prices, ka Tnad Agriculture Farmers Welfare; Ki jingthoh halor ki dei ki jingsngew shimet jong u nongthoh)

Leave A Reply

Your email address will not be published.