Ka Ri bad ka jaitbynriew Khasi

Bah Louis Pyngrope, Retd. Associate Professor, Lady Keane College

0

Ngi sngewduh mynsiem ban shu khmih lynti ïa ka jingïatylli ki regional political parties jong u khun u hynniewtrep namar ba haduh mynta lah bun ki jingpyrshang hynrei ymdon jingseisoh eiei. Ka jingïatylli kadei ka main objective jong baroh ki Seng bhalang bad ki regional political parties Hynrei khlem lah ban pynïatylli haduh mynta. Kum ki khun u hynñiewtrep, ngi sngew syier bha ïa lade haba ngi ïohi ïa ka jinglong jingman jong ngi ha la ka jong ka state kaba lah kynjoh ïa u mawmer uba sanphew snem. Lah bun seh sa ka jingbymïohkam ïohjam jong ki khun samla khasi wat hadien ba ki lah sngewthuh ban pynphriang ïa ki jingpule jongki ha ki ba bun ki laiñ. Kane ka pynsngew ïa ngi ba ngin poi sha u pud ba ngin ym shaniah shuh ïa ki riew ïasaid aiñ bad ki seng synshar khadar hadien habud.
Ki politicians/political parties ki don jingtieng ban pynlong ïa ngi ban long kiba sngewthuh ïa kiba bun ki phang ba ïasnoh bad ka jingnang jingstad ryngkat bad ka imlang-sahlang namar ba ha kaba kut kan poi sha u pud ba ngin kynjat da ka ban nym jied shuh ïa ki. Ngi dei ban sdang noh naduh mynta ban pynkynmaw nyngkong ïa ki seng politik baroh ba kin buh ïa ki education policy bad education reforms kum ka top priority ha ki election manifestos jongki. Ngi kum ki paidbah ngi dei ban bud dien pat hadien ba ki lah shna Sorkar. Satang da ka jingkyndit bynriew jongngi mynta kan lah ban wanrah pat ïa ka jingbiang ka ïoh kam-jam, jingim suk-saiñ jong ka jaitbynriew hi baroh kawei. Ka lah dei ka por mynta ba ngin ïoh ka jing synshar ka ba thymmai na ka new Political party namar ngi lah duh ka jingkyrmen bad jingshaniah jong ngi hadien ki jingmad jongngi ïa ki political parties ha ki por ba la dep. Ka party ba thymmai ka dei ban don ki jingthmu ban pynrung ki economic, social, environment, mining, educational policies bad ki reforms ban kyntiew ïa ki jingtip jong ki ba bun ba lang khnang ba ngin sngewthuh ïa ki aiñ ki kanun jong ki bynta ki ba ïadei ïa ka jingim ba man ka sngi. Kum ka nuksa, lah shi snem pura thik lah shu sngap baroh u ba bun u ba lang halor ka jingpynlong ban nym lah ban ïoh shuh ïa ki forensic evidences ba dei ban ïoh na ka forensic department halor ka judicial enquiry jong ka jingshahsiat ïap u Bah Cherishterfield Thangkhiew da kaba ïarung ïa mih ki pulit ne paidbah ha ka crime scene.
Shuh shuh, ngi dei ban ïoh jingsneng bad jingsngewthuh na ka jing jied nongmihkhmat ba mynta ha kaba lah thaw sorkar MDA da ka NPP bad ki regional parties kaba lah pyni ïa ki jing bymlah ban synshar bad shim rai kaba wanrah ïa ka jingbym lah trei kam na ka bynta ka jing roi jingpa ha ka state ha kaba ki regional parties kim nud ban weng ïa lade na ka government na ka daw ka jingtieng jong ka jingwan ka president’s rule namar ki lah sngewthuh bha ba ka Congress bad ka NPP kim lah ban ïa trei synrop lang. Kane ka president’s rule kan kham wanrah jing ma khambun hadien ba lah pynlong aiñ ïa ka CAA. Kane ka juh ka daw ka lah ban ktah ruh ïa kano kano ka jingïapher jingmut bad ka sorkar pdeng kum ka implementation of ILP ha ka state jongngi, ka Land transfer act, privatisation of industry, ter ter. Ha kane ka sorkar ngi lah mad ïa ka jingroi jong ka jing duh kam-jam (unemployment) jong ki khun samla jongngi kumta ngi dei ban kynmaw ba kine kin long ki lesson kiba donkam bad kim dei ban jia biang.
Ha kane ka kynti lah ïohi shai ba ha ka snem 2023, ki seng politics ki ba lah long ki ba lah pynkhreh bad khmih lynti ïa ki jingjop jong ki ha ka election hynrei ka jingjop jong kine ki political parties kin nym wanrah jingseisoh eiei ïa ka jaitbynriew hynniewtrep kat kum ki dak ki shin kiba ngi lah dep ïohi ha ki por ba lah dep. Ka sorkar pdeng ka lah ban pynbiej ïa ngi da kaba ai lad ïa ka implementation of ILP bad khmih lynti ïa ka jingjop jong ka BJP ha ka state jong ngi. Ngim dei shuh ban shah pynbiej biang sa shisien mynta, ngin dei ban long ruh ki ba sian bad shalak ha kum kine ki por. Kum ka dak jong ka jingsdang ka jingïatylli, to ngin long kiba lah shai ban jied noh tang ïa kawei ka regional lane national party kaba lah ban thaw sorkar (Kane ka mut ba ka dei ban don ka jingteh ïa ki nongjop lyngba ka party khnang ba kan nym don ka jingkyntiap seng hadien ba lah ïoh ïa ki jingjop jong ki) kaba lah ban pynpoi biang ïa ngi ha kajuh ka rukom long kaba ngi don mynta. Hadien ba ngi lah ïohi ha ki por ba lah dep, mangi kum ki nongshongshnong, ngi sngewdon ka jingthrang ban ïoh ka seng saiñ pyrthei kaba thymmai kaba lah ban suh thied ha baroh ki Districts jong ka state Meghalaya.
Ha ka ne ka kynti mynta, lah don lypa ka jing sngewthuh ba ka bor pisa kan dei ka ba khlaiñ duh kaban rai ïa ka jingjop bad jing thaw sorkar ha u snem 2023. Hangne nga kwah ban bsuh jingmut ba ngim dei ban ngop ïa ki jing tyrwa pisa jong uno uno u candidate lane jong kano kano ka political party namar kane hi kan sa pynjot pynpra ïa ngi baroh u khun khasi khara kaban sa mih paw kum ha ka moral bad financial corruption hadien ba ngi lah ïoh ka sorkar ba thymmai. Khnang ba ngin lait na kine kiei kiei baroh, ngi dei ban sdang ban pynduh jait shisyndon ïa kine. Kum ka jingsdang, ngi dei ban pynduh jait shwa ïa ka criminalisation of politics kaba lah i kumba kan long doh long snam ha ki constituency ba don ha ki nong kyndong jongngi. Ngin dei kiba lah kloi ban weng noh ïa lade na ka jing ngop ha ka jing thied ïa ki votes jongngi da ki political parties lane ki candidates jong ki. Ngin pynduh bor da kaba ong em beit ïa ki. Kane ka jingleh jongngi kan pynduh ïa ka bamsap (moral bad ka financial) ka ban mih hadien habud. Kane ka jingleh jong ngi kan pynlong ïa kine ki businessmen ki bym pat don ki kyrdan pule kiba biang bad ki bym don ka statesmanship quality kin ym nud shuh ban tur shakhmat ha kaban ïa contest ha ki election hadien habud ruh. Hangne ngin sa sngewthuh shai ba ngi lah ïoh ka jingjop ba kongsan eh ha kaba ngin ïoh pat ka suk ka saiñ ha ka synshar khadar kaban long ka jingkyrkhu ïa ngi u duk u suk, u kup shiliang sem shiliang. Ka jingshong skul ki khun jongngi ruh ka long ka ba suk bad shngaiñ bad dei hangne shisha kein ngin sa ïoh ka jing kiew ha baroh khoit ki liang.
Don bun kiei kiei kiba ngi lah ban kynthoh halor ki jingdkhoh jong ki jingtreikam kane ka sorkar jong ngi. Ka jing duhkam duhjam ki khun samla jongngi kaba dei kawei na kiba kongsan tam. Ka jingkulmar ïa u pud u sam jong ka state jong ngi bad ki state/ri ba markhap kaba kane ka sorkar jong ngi ka lah mynjur ïa ka give and take policy na ka bynta ka jingshim ïa ka jingrai bakhatduh kaba lah thikna ban long ka jingduhnong ïa ngi. Ka jingkiew dor jong ka petrol/diesel kaban wanrah ïa ka jingkiewdor ki baikali bad ki dor ki mur jong ki marbam mardih jong ngi. Lada hap ban thoh lut te imat kam kut shuh hynrei lah kham sngewhun ba lah ïoh ban pyni ïa kine kiba kham donkam eh.
Ka duhkam duhjam ka dei kaba kongsan tam eh mynta namar ba ki khun ki kti kiba lah pyndep ki jingpule jong ki, ki lah hap ban shu shong ing khlem kam khlem jam. Kane kadei kaei kaei kaba ngim lah ban pdiang bad ka hap ban kylla shi syndon. Shuh shuh, ka jingïakajia pud ka lah wanrah ïa ka jing duh ki jaka puta jong ka Khasi bad Jaiñtia hills ha kaba lah pynlong ïa ki khasi kiba shong ha kito ki jaka khappud ba kin sngewsih kthang ha kaba ki lah hap ban leit noh sha Assam bad duh noh ïa ka jing longtrai ki jaka puta katkum ka riti dustur jong ka Asssam. Kane kan wanrah noh ïa ka jing kylla noh ka map jong ka Meghalaya. Nga tharai ba kine kiei kiei baroh kin kut noh hadien ba ngi ïoh ïa ka sorkar ba thymmai ha u snem 2023. Ngi lah dei ban Pyrkhat thymmai noh mynta ba ngin lait na kitei kiei kiei ba la kdew haneng baroh ba kin nym lyngshop biang ïa ngi.
Khatduh khatwai, nga kwah ban kyrpad rit hangne ba ngi lah dei ban pynthymmai noh ïa ka rukom jied nongmihkhmat jong ngi da kaba jied ïa u nongmihkhmat jong ngi da kaba bishar bniah ïa ka kyrdan pule, statesmanship quality bad jing long jong u, ka jingïarap jong u ïa ki paidbah, ter ter. Kine ki dei kiba ngi lah juh ïa leh baroh shi katta, ngi klet noh ïa ka jingbishar ïa ka party kaba kyrshan ïa u. Ngi dei ban pule bniah bad bishar janai ïa ki nongrim jong ka Party, kata ka mut ïa ki ideologies bad principles kat kum ka manifesto jong ka party. Kane ka rukom jied kan long katkum ka rukom jied nongmihkhmat ha ka pyrthei baroh kawei. Ngin nym dei ban pynpher na kane namar kan long ka jingtim ïa ka jaitbynriew khasi baroh. Ka research agency Nity Aayog ka lah ban bud dien ïa kane ke rukom jied nongmihkhmat jongngi bad ka lah ban buh ruh ha ka kyrdan ba khatduh eh ha ka rukom jied nongmihkhmat jong ngi.
To ngin ïa pynthymmai noh ïa kane ka rukom jied nongmihkhmat jong ngi khnang ba ngin ïoh ka sorkar thymmai kaban weng noh ïa ki jingdkhoh treikam ki sorkar barim baroh bad ka ban lah ban treikam katkum ka jinghun jong ngi bad ngin sa ïohi ïa ka roi ka pa, ka suk ka saiñ ha ka imlang sahlang jong ngi baroh.

Leave A Reply

Your email address will not be published.