Ka jylla Meghalaya ka don hapdeng ka jingkitram kaba khraw bha ha kine ki por mynta bad ha ka kyntien jong ka Report CAG, ki ong kata ka Debt Trap. Debt Trap ka mut ka jingshim da ka ram ban siew ïa ka ram bad kaba nang pynkiew shuh shuh pynban ïa ka ram bad na kane ki mih bun ki jingeh ha kaba ïadei bad ka jingpyndonkam ne pynïaid ïa ki pisa pilaiñ. Ka jingmih na kane ka long ka jingkiew dor ka sut, ka jingkiew ha ka jingshim ram, ka jingduna ne ka jingduna ka jingmih ne ka revenue, ka jingeh ban siew dep ïa ki ram bad kiwei kiwei.
Katkum ka report jong ka ophis u CAG la ong ba ka jingdap ram ka Meghalaya ka la kiew sha ka 20% na ka snem 2021-2022 sha ka snem 2022-2023. La ong ba ka ram ba dang sah ka Meghalaya ha u snem 2022-2023 ka long 14,637.12 klur tyngka. Ka report CAG ka ong ruh ba ka ram ka la kiew na ka 10,623.68 Klur ha u snem 2019 sha ka 16,442 Klur haduh ka 31 tarik u Lber 2023. Kine ki long ki katto katne ki jingkdew kiba lehse ki paidbah kin nym da sngewthuh than ïa kiwei pat ki bynta jong ka rukom shim ram ne ka jingpan kylliang pisa ka sorkar jylla na ka sorkar pdeng.
Hynrei kaei kaba ki paidbah kidei ban sngewthuh ka long ba ka jylla Meghalaya ka don hapdeng ka ram kaba jur bha bad ka sorkar naduh kine ki snem baladep, ka la shim hi da ka ram ban siew ïa kine ki ram bad dei namar kane ka daw ba ka CAD Report ka ong ba ka Meghalaya ka lah ban poi sha kata ka Debt Trap bad kaba lah ban long ka jingma kaba khraw ïa ka jylla lada ka jingshim ram ka ïai bteng bad kumba ka paw ka jingshim ram kan dang ïai bteng hi namar ba ka sorkar jylla ka duna bha ka jingmih ne jingïoh lum khajna ne kata ka revenue kaba ki ong.
Ka daw ba ka Meghalaya ka lah ban poi sha ka debt trap kadei namar ka jingshim ram palat ka sorkar khamtam ha kine ki khyndiat snem kiba ladep na ka bynta ban pyntreikam ïa ki kam pynroi, kum ki surok, ki umbam umdih, ki jaka pule bad kiwei kiwei de ki kam pynroi ha ka jylla. Ki paidbah kidei ban tip ba kiba bun ki surok ba shna mynta kidei kiba ka sorkar ka shim da ka ram, namar la ju ïoh sngew ba don ki surok kiba ka sorkar ka shim da ka ram na ka ADB ne ka Asian Development Bank. Nangta dang ha kine ki khyndiat snem baladep la ïoh sngew ba ki don ki skul kiba la shna ne pynbha lyngba ka ram na ka ADB.
Ha shuwa jong ka elekshon MLA 2023, ka la don ka jingïania kaba jur hapdeng ka Congress bad NPP halor ka skhim Producer’s Group ne kaba ki paidbah ki tip kum kata ka Group ki Nongrep ba la pyntreikam lyngba ka FOCUS ban ai mar 5000 tyngka uwei u nongrep. Ka BJP ka la ong ba kane kadei ka pisa ba shu shim ram, katba ka NPP pat ka ong ba kadei ka skhim kaba la ïoh na ka sorkar pdeng.
Nangta ka sorkar ka la shim ram ruh ban ïarap ïa ka tnad bording kum ka MeECL, ka MePDCL bad kiwei kiwei ki bor treikam ha ka jingpynmih bording elektrik. Ki don bun kiwei pat ki rukom shim ram ka sorkar kiba ka shim na ka bynta ban siew ïa ki ram. Dei namar kane ka daw ba ka CAG ka maham ba ka Meghalaya ka lah ban poi ha ka Debt Trap.
Ka daw jong ka jinghap shim ram ka sorkar Meghalaya kadei namar ka jingduna palat ka revenue katba ka jingpyllut pat ka bun. Na kata ka saw ju ïoh sngew ïa kata ka deficit budget ne ka jingmang tyng kaba bun ka jingpynlut ïa ka jingioh ne kata ka fiscal deficit. Naduh ba la khang dewiong ha u snem 2014, ka Meghalaya ka la mad ïa ka jingkyrduh pisa namar ba ym don shuh ka revenue na u dewïong. Pynban kaei kaba ïohi ka long ba ki don pat ki trok kit dewïong kiba ïaid da ki spah tylli man la ka miet. Tangba ka revenue kam leit sha ka pla tyngka jong ka sorkar namar ba kadei ka jingkhaïi kaba beaiñ ne ba shu khaïi tuh.
Pynban kat hapdeng kane ka jingkyrduh pisa bad ka jingsyngit ka jingïoh lum khajna, ha ka jingtreikam ka sorkar pat ym i don jingpatiaw eiei. Na kane lah ban ïohi na ka jingpynlut phut ha ki kam Chairman, ki Adviser, ha kaba ïa ki 3 ngut ki MLA ba dang shu rung na ka Congress ruh ba la ai kam Adviser. Nangta ki tamasa kiba laiphew har jait ruh la pynlong.
Ban lait na ka dept trap ki stad ba peit ïa ka rukom pyllut pisa ne kiba tip bha ïa ka rukom shim ram ki ong dei ban pynkhlaiñ ka jingpynmih, pynduna ki jinglut, dei ban nang ka rukom pyndonkam ïa ka pisa nangta ban shim ram da ka jingsngewthuh.
