“Ka jingpang shini bad sngaid palat ka don jingïadei bad ka jinglong anna ki khun”!?

Ka jingpang shini ka lah ban mih ha ka por ba ki longkmie ki armet ne pun khun. Ka jingwad bniah na US ka la ai jingmut ba kito ki longkmie ba sngaid palat bad ba don ïa ka jingpang shini Type 2 diabetes ki kham jur ka jingma ha ka por ïoh khunlung ba don jingshitom ha ka khlieh ne bor pyrkhat bad kiwei kiwei ki jinglong anna ha ki dkhot met. Ki stad wad bniah ka University of California Davis ki la ong ba ka jingdon bun palat ka glucose ha ka por ba armet ka lah ban ktah ïa ka jingheh jingsan jong ka jabieng ki khyllung ba dang pun hapoh kpoh. Kane ka jingwad bniah Paediatrics study ka la bishar bniah ha ka jingshim nongmuna ïa ki 1,000 ngut ki khyllung khynnah bad ki kmie ha ki hynñiew snem kiba la lah.
Ka Diabetes UK ka la ong ba dang donkam shuh shuh ïa ka jingwad bniah. Hapoh California, ha kaba la pynlong ïa kane ka jingwad bniah, kumba 1.3% na ki longkmie ki don ïa ka Type 2 diabetes bad 7.4% ki don ïa ka diabetes ne jingpang shini ba khie ha ka por ba armet. Ki khyllung hadien ba la kha, ha kane ka jingwad bniah ki dei ha ka rta hapdeng ar bad san snem bad la pynrung ïa ki na ka bynta kane ka jingwad bniah hapdeng u snem 2003 bad 2010. Napdeng kito ki khyllung kiba ki kmie jong ki ki don ïa ka Type 2 diabetes ha ka por ba pun, kane ka jingwad bniah ka la shem ba 9.3% na kito ki khyllung ki don ïa ka jingduna ha ka bor pyrkhat ne jabieng bad 11.6% ki khyllung ka pyni ïa ka sakhi ba don ïa ka jinglong anna. Kane ka long jan ar shah kumba 6.4% na ki khyllung kiba don ïa kine ki jingshitom ba kha na kito ki longkmie.
Palat 20% na kito ki kmie jong ki khyllung ba don ïa ka jingshitom ba ktah ïa ka bor jabieng ne kiwei kiwei ki jinglong anna ha ki dkhot met ki dei kiba sngaid, haba nujor bad 14% na kito ki kmie jong ki khyllung kiba heh ba san khlem kano kano ka jingshitom. U Mathew Hobbs u la ong “Ngi ïai ai jingmut ïa ki longkmie kiba don jingpang shini ba ki dei ban leit ïasyllok bad ka kynhun nongsumar pangshini lada ki armet ha kum kane ka por ba ki don jingpang shini”.
Hapoh US, kane ka jingwad bniah ka la kdew ba 34% na ki longkmie ba dang dei ban ïoh khun ki dei kiba sngaid bad jan 9% ki don ïa ka jingpang shini ne diabetes. Kumba 29% na ki khyllung ba don jingshitom ha ka jabieng ne bor pyrkhat ki don ïa ki kmie kiba don jingshitom ha ka por ba armet, kum ka jingpang shini, high blood pressure bad sngaid palat pud. Jan 35% na kito ki khyllung ba don ïa kiwei pat ki jinglong anna ha ki dkhot met, haba nujor bad 19% na ki khyllung ba kha na ki kmie ba sumar ne phikir bha ïa la ka koit ka khiah.
Kane ka jingwad bniah ka la bishar bniah ruh ïa ka jingïadei hapdeng ka hypertension ne ka jingkiew ka blood pressure bad ka jingshitom jabieng lane jinglong anna ki khyllung. Ka jingdon jong ka high blood pressure ka duna ha baroh ki kynhun, tangba ka kham kynrei bha hapdeng ki longkmie kiba ïoh ïa ki khun ba don jingshitom ha ka khlieh lane long anna ha ki dkhot met. Haba la bishar bniah ïa kata ka jingkhlaiñ ka bor pyrkhat jong ki khyllung, kane ka jingwad bniah ka la shem ba hapdeng ki khyllung ba don ïa ka autism ne jingshitom ba ktah ïa ka bor pyrkhat ne jabieng, ki khyllung kiba kha na ki kmie ba don jingpang shini kim da lah kotbor satia kum kito ki khyllung ba kha na ki kmie bym don jingpang shini. Kane ka long katkum ka jingbishar ha kita ki jingleh test lane ki jingkhmih bniah ïa ka jingstad ban ïakren ïakhana bad ka jinglait kren lait ktien ki khyllung. Nalorkata, ka jingdon kano kano ka jingshitom ha ki longkmie ha ka por ba armet ka don jingñadei bad kata ka jingduna jong ki khyllung ha baroh ki test napdeng kito ki khyllung bym don kano kano ka jingshitom ba ktah ïa ka jabieng ne bor pyrkhat.
Ki nongthoh ki ong ba ka jingsngaid ne obesity ka dei kata ka dak jong ka jingma ba khraw na ka jingpang shini bad hypertension. Ka Paula Krakowiak, na ka MIND Institute ha ka University of California Davis, ka la ong “Ka jingshem jong ngi ba kine ki jinglong jingman jong ki longkmie ki lah ban don jingïadei bad kata ka neurodevelopmental problems ne kita ki jingeh ba ïadei bad ka jingheh jingsan ka jabieng jong ki khyllung kaba wanrah ïa ka jingsngewkhia kaba jur bha bad namar kata ka long kaba donkam ban shim khia bha ïa ka koit ka khiah jong u paidbah”.
U Matthew Hobbs, uba long u heh ka kynhun wad bniah ha Diabetes UK, u la ong donkam ban pynlong shuh shuh ïa ka jingwad bniah khnang ban sngewthuh bad tip khambha ïa kino kino ki jingshisha ha kane ka jingwad bniah. “Ngi ïai bteng ban ai jingmut ba ki longkmie ba don jingshitom diabetes ne jingpang shini ba ki dei ban ïathuh ïa kane ka jingpang jongki ha ki stad doktor lada ki kwah armet lane ki don ha ka jingarmet. Nangta ki lah ban ïatreilang ban pynthikna ba ki tip ïa kita ki kyndon na bynta ka jingkongsan ka koit ba khiah jongki bad i-khyllung.