Kynshi, Ïaïong 11: U Bah MB Dkhar, Community Nurse jong ka District Mental Health Programme na District Medical and Health Officer, West Khasi Hills, u la ong ba ki jingpang kiba mih na ki jingmut jingpyrkhat ne ka jingbym biang ka jingmut jingpyrkhat ka long kaba ma haduh katta katta.
Haba ai jingkren ha ka Awareness Programme ha Kynshi Mawria mynta ka sngi halor ki jingpang kiba mih na ka jingkhia ne jingbakla ka rukom pyrkhat pyrdaiñ, u Bah Dkhar, u la ong ba ki don shibun ki jingpang kiba mih namar ba ki briew kim biang ka jingmut jingpyrkhat, kaba bakla bad ka jingbym lah ban ïoh jingïarap ne kyntu kynpham haba ki don hapdeng ka jingsngewsih, ka jingkhuslai ne hapdeng ka jingduk jingkyrduh.
U la ai nuksa ba ki don ki Samla ne ki briew kiba ïoh ïa ka jingpang sngewsih tang na ka daw ba kim ïoh kam ïoh jam haba ki la pyndep ïa ki jingpule jong ki. Ka jubab na ka bynta kane, ong u Bah Dkhar ka long ba ki kmie ki kpa naduh ba ki khun ki dang leit skul ki dei ban ai jinghikai ne pynsngewthuh lypa ba hadien ba la pass ka jingpule dei ban trei beit kano kano ka kam katba ïoh.
Nangta ki don ruh ki khynnah ne ki samla kiba poi sha ka jingmut jingpyrkhat kaba bakla, tang ba ka daw ka jingshah pynbor ha ki kmie ki kpa. U la ai nuksa ba ki don ki samla kiba hadien ba ladep ïa ka Matrik, ki khun ki kwah leit pule Arts, hynrei ki kmie ki kpa namar ba u kham biang ka jingnang jingstad ki pynbor ba kin leit da ka Science Stream, wat lada ki khun kim mon ruh. Te lada ki khun ki leit la ka leit sha ka Science Stream, hynrei kim lah, ka wanrah ka jingsngewsih, ka jingduh mynsiem ha ki bad ka poi pat sha ki bynta ba kin ïoh sngewrem bad ka jingsngew khuslai ne sngew lehraiñ kaba lah pat ban ktah pat ïa ka jingmut jingpyrkhat jong ki.
Wat ïa ki khun ba dang rit ruh, teng teng ki kmie ki kpa ki shu phah sha ki skul kiba ka jinghikai kam korbor katkum ka jingstad ne jinglah jong ki. Kiba kum kine ki khynnah ki sah klas ne kim pass bha. Hynrei ynda la pynkynriah sha ki skul kiba ka jinghikai ka long katkum ka jinglah jong ki pat ki wan shakhmat bad ki pass bha.
Shuh shuh u la ong ba ki briew ki lah ban ngat ha ka jingpang khuslai mynsiem ne bakla ka jingmut jingpyrkhat tang na ka daw ka jingshah kren beiñ, ka jingshah ibeiñ, ka jingshah ñewpoh ha ki briew ne ha kiba haïing hasem. Ki don ruh kiba poi sha ka jingbakla ka bor pyrkhat haba wan ka jinglynshop ki ïing ki sem ha ki bor ka mariang ne haba wan ki jingpang jingshitom ha ïing hasem.
Nangta kiba ngat ha ki jingpang kiba bat slem bad shitom ban pynkoit ruh kumjuh ki poi sha ka jingpang khuslai. Kumta u la ong ba ka long kaba donkam ba kum ki kmie ki kpa kin sngewthuh, kin peit thuh ïa ki khun ki kti. Dei ban kiar na ka jingpynbor. Hap ban ai mynsiem bad ïasyllok lada don kiba kum kine, ym dei ban kren beiñ, ym dei ban bishar ïa ka jingim jong ki, hynrei dei ban long ki nongïatei.
Ka daw ba u Bah Dkhar u la pynpaw kumne ka long ba lada kam don ka jingïatreilang, ka jingpeitngorm, ka jingai mynsiem na ki kmie ki kpa, na kiba haïing hasem ne ka shnong ka thaw kan ïalam ïa kine kiba don hapdeng ka jingkhuslai, ka jingtieng sha ka jingpynmynsaw ïalade ne wat ban shim ïa la ka jong ka jingim ruh.
Ïa kane ka Prokram la pynïaid da u Bah P. Sohkhlet, Sordar ka Shnong Kynshi Mawria ryngkat ka jingïadon lang i ANM, Kong B. Dkhar, Anganwadi Worker, Kong B. Nongsiej, Bah RBL Nonglait, Asst. Secretary ka Shnong bad ki nongshongshnong.
