Ka jingnang jingstad ka long kaba donkam naduh dang kha haduh ka jinglong tymmen: DC South West KHD
Pyllait ka DC ïa ka kot, “Ka History Shaphang u Sngap Sing Syiem”
Mawkyrwat, Ïaïong 11: Ka Deputy Commissioner jong ka South West Khasi Hills District, kong Caramai Kharkongngor, IAS kaba long kum ka konsan ha ka jingïalang ban pyllait paidbah ïa kawei ka kot kaba ka ai kyrteng, “Ka History Shaphang u Sngap Sing Syiem”, ka la pynkynmaw ba ka jingnang jingstad ka long kaba donkam bad ka dei ban sdang naduh dang kha bad haduh ban da kynjoh ïa ka karta jinglong tymmen.
Haba kren shaphang “Ka History shaphang u Sngap Sing Syiem” ba la thoh da ka kong (Dr.) Belinda Marweiñ, Assistant Professor jong ka Sngap Syiem College, Mawkyrwat, ka la ong ba kane ka kot kan sa long kawei na ki bynta ban ai ka jingtip sha ka pateng ka ban sa wan halor ka jingïaid lynti jong u Syiem ba khraw jong ka Hima Maharam, u Sngap Singh Syiemlieh. Namarkata, lyngba kane ka kot kum ki nongpule ruh kin shim ïa ka kum ka kot ban tip shaphang ‘Sngap Singh Syiem kum u ‘riew paidbah’, ‘u Sngap Singh Syiem kum u Syiem ka Hima Maharam’, “Ka Thma bad ki Phareng (1833-1839)’ bad ‘ka Jingkut jong ka thma Maharam”.
Ha ka juh ka por ka la pynpaw ruh ka sngewnguh bad jingsngewsarong na ka bynta ka jinglah jong ka kong (Dr.) Belinda Marweiñ ban pynwan dur ïa kane ka kot ha ka rukom kaba jlih bad shai bha bad ka ban long ka jingmyntoi bad tip shaphang ka khana jong u Sngap Singh Syiem, u Syiem ba khraw jong ka Hima Maharam namar la pynpaw ba ha ki snem kiba la leit kane ka khana shaphang jong une u Syiem kam sa long kaba shai bha, namar ïa kane ka kot la buh ban thoh ïa kaei kiba la jia shisha ba la thoh ruh ha ka ktien khasi.
Ha ka jingkren jong ka, ka la pynpaw ruh ka jingaikhublei na ka bynta ka jingnoh synñiang jong kane ka skul pule (College) na ka bynta khun samla jong ka dong ka thaiñ naduh ki snem kiba la leit ha kaba ki nongprat lynti ne ki nongwan pynwan dur ïa ka pule puthi ki la leh bad pynïaid ha ka rukom kaba dei.
Ka Deputy Commissioner jong ka South West Khasi Hills District, kong Caramai Kharkongngor, IAS ka la kren ruh shaphang jong ka jinglah jong kane ka kolej ban wanrah ïa shibun ki lad jinghikai kiba bun rukom naduh ki Arts Stream, Commerce Stream bad kumjuh ruh ha ka Science Stream bad khamtam ha kine ki snem ban sa wan kum ka kolej kan sa ïoh ban plie sa ïa Bachelor of Science (BSc) bad da ka jingplie ïa kane ka sa long ka jingmyntoi na ka bynta ki khun samla jong ka dong ka thaiñ ki bym kot bor ban leit pule sha kiwei pat ki jaka kum ha shillong ne shabar jong ka jylla.
“Ka jingnang jingstad ka long kaba kordor haduh katta katta namar ka lah ban wanrah ne ïada ïa ki samla na ki kam sniew kiba bun jait jong kane ka juk ba mynta”, ong ka Deputy Commissiner. Namarkata, kum ki samla pule ki dei ban long barobor kiba trei shitom ha ki jingpule khnang ba kin nang kiew na kawei ka kyrdan sha kawei pat namar ka jingnang jingstad ka ai ruh ha ngi ïa shibun ki jingtip kiba thymmai.
Ha kane ka sngi la ïoh ruh ka jingkren lamphrang halor kane ka kot, “Ka History shaphang u Sngap Sing Syiem”, da ka kong (Dr.) Belinda Marweiñ kaba long ka nongthoh ha kaba ka la pynpaw ba ki khun Khasi Jaiñtia ki tip tang ïa u Syiem Tirot Singh jong ka Hima Nongkhlaw ha ri Khasi bad ïa u Kiang Nangbah ka Ri Jaiñtia. Hynrei mynta lyngba ki katto katne ki khana bad jingthoh kiba la pynkyndit thret ïa ki khun ki hajar ka Hima Maharam ba pleng u don u Sngap Sing Syiemlieh, uba la ïaleh thma pyrshah ïa ki Phareng ha kajuh ka por bad u Tirot Singh. La shem ba une u Syiem ka Hima Maharam u dei pynban u Syiem na ki Syiem Khasi bad Jaiñtia baroh uba la pyndemwait khadduh eh sha ka Sorkar Phareng.
Ka la ong ruh ba ym tang kata, dei tang une u Syiem uba la ïalehthma da ki bun snem ha kawei ka madan thma kaba i phylla bha haduh katta katta, kat haduh ba ka la shimpor ïa ki shipai Phareng ban jop ïa u. “Lada khmih na kane ka jingthoh, lah ban ong ba une Syiem u dei uta khla wait u bym pat poi kynmaw da ki briew baroh (unsung hero) ha ka Ri Khasi Jaiñtia”, ka la ong.
Shuh shuh la pynpaw ruh ba dei hadien ba la lum la lang ki jingïathuh khana na ki kur ki jait, bad ki khun kti u Syiem, ha ryngkat ki jingthoh ba la buh tiak tiak da ki katto katne ki nongthohkot shaphang ki Syiem Khasi bad Jaiñtia, ba la sngewdei ban pynmih noh da ine i jingthoh barit khnang ba kan ym long ka jingleh klet kat ïa ka jinglen-lade bad jingshlur une u Sngap Sing Syiemlieh ha kata jingïaleh laitluid ba khraw pyrshah ïa ka Sorkar Phareng ba khraw.
Ka la khmih lynti ruh ba kan don ka jingwad bniah ba kham bha khnang ban nang lap shuh shuh ïa ki mawlynnai ba kordor jong ka jingtip shaphang ki Syiem Khasi Jaiñtia, khamtam ïa une u ‘riew shlur ka Hima Maharam, kiba u la noh synñiang shibun ha ka thma pyrshah ïa ki Nongwei ha ka Bri u Hynñiewtrep Hynñiewskum.
Kum ka dak ban leh burom na ka bynta ka jingnoh synñiang jong ki nonghikai bad kumjuh ki nongtrei hapoh jong ka Sngap Syiem College la ïoh ban sam ïa ki khusnam sha ki 40 ki Teaching Staff, 15 ngut ki non-teaching staff bad kumjuh sha ki 2 ngut ki samla pule kiba la wan shakhmat bad kane ka jingpynkup burom na ka bynta kine ki samla pule ka long ha kajuh ka por ban mynsiem bad pynshkur ban kin nang ïai trei shitom ha ki sngi ki ba sa wan.
Kiba ïadonlang ha kane ka sngi ki long u Syiem ka Hima Maharam, u Pa’iem Niandro Syiemïong, u Rev. (Dr.) S.I. Iawphniaw, u bah Carness Sohshang, MDC ka Mawkyrwat Constituency uba dei ruh u President ka Alumni Association, Sngap Syiem College, Mawkyrwat, ki ‘riew rangbah, ki nonghikai jong ka Sngap Syiem College, Mawkyrwat lem bad ki samla pule.
Ha kane ka sngi la ïoh ruh ka jingrwai kyrpang na ki samla pule jong kane ka kolej.
Ïa ka jingïalang la pynïaid da u Dr. K.K. Nongsiej, I/c Principal jong ka Sngap Syiem College, Mawkyrwat bad ka jingkren ai khublei na ka babu P. Lyngkhoi, Science Teacher.